Σε μια περίοδο κατά την οποία η Ανατολική Μεσόγειος επανέρχεται στο επίκεντρο γεωπολιτικών ανταγωνισμών και συνεργατικών εγχειρημάτων, η Κωνσταντινούπολη φιλοξενεί σήμερα τριμερή συνάντηση κορυφής με τη συμμετοχή των ηγετών της Τουρκίας, της Ιταλίας και της Λιβύης – Recep Tayyip Erdoğan, Giorgia Meloni και Abdulhamid Dabaiba. Παρότι η συνάντηση διεξάγεται χωρίς τυμπανοκρουσίες, οι θεματικοί της άξονες και η πολιτική της βαρύτητα την καθιστούν κομβικό σημείο για τη διαμόρφωση στρατηγικών ισορροπιών στην ευρύτερη περιοχή.

Νέα δυναμική συνεργασίας μεταξύ τριών βασικών παικτών

Σύμφωνα με πηγές από Άγκυρα, Ρώμη και Τρίπολη, στην ατζέντα περιλαμβάνονται ζητήματα οικονομικής συνεργασίας, σύγκλισης στον τομέα της ενέργειας, διαχείρισης μεταναστευτικών ροών και προώθησης πολιτικής σταθερότητας στη Λιβύη. Όπως ανακοίνωσε η κυβέρνηση εθνικής ενότητας της Λιβύης, η συνάντηση εντάσσεται σε μια «συντονισμένη προσπάθεια ενίσχυσης κοινών προσεγγίσεων που υπηρετούν τα συμφέροντα των λαών της περιοχής και ενδυναμώνουν τη διεθνή συνεργασία και σταθερότητα».

Η Ιταλία, ως βασικός αποδέκτης μεταναστευτικών ροών αλλά και ενεργειακός εταίρος τόσο της Βόρειας Αφρικής όσο και της Τουρκίας, επιδιώκει να επανακαθορίσει τον ρόλο της στη νότια Μεσόγειο. Η Τουρκία, από την πλευρά της, διατηρώντας στρατιωτική και πολιτική παρουσία στη Λιβύη, παγιώνει τη θέση της ως ρυθμιστικός παράγοντας στην περιοχή και σημαντικός συνομιλητής σε ζητήματα ασφάλειας, ενέργειας και μετανάστευσης.

Ενέργεια και θαλάσσια οριοθέτηση στο επίκεντρο

Κρίσιμο σημείο της συνάντησης αποτελεί το ζήτημα των υδρογονανθράκων και της θαλάσσιας οριοθέτησης στην Ανατολική Μεσόγειο. Το μνημόνιο Τουρκίας–Λιβύης του 2019 για τον καθορισμό θαλάσσιων ζωνών, που απορρίπτεται από κράτη όπως η Ελλάδα και η Αίγυπτος, φαίνεται να επανέρχεται στο προσκήνιο, με τη σύνοδο να εκλαμβάνεται από διπλωματικούς κύκλους ως έμμεση επιβεβαίωση της ισχύος του.

Η πιθανότητα ενεργειακής σύμπραξης με την Ιταλία – μέσω συνεργασίας σε υποθαλάσσια κοιτάσματα και αγωγούς φυσικού αερίου – προσδίδει στο σχήμα μια νέα διάσταση. Η Ιταλία, μέσω της κρατικής εταιρείας ENI, επιχειρεί να εξισορροπήσει τις ευρωπαϊκές πολιτικές στο λιβυκό μέτωπο, προκειμένου να διασφαλίσει ενεργειακή επάρκεια και να μειώσει την εξάρτηση από ασταθείς προμηθευτές.

Το μεταναστευτικό υπό νέο πρίσμα: από τη διαχείριση στην αποτροπή

Το ζήτημα της μετανάστευσης κυριαρχεί επίσης στην ατζέντα. Οι τρεις ηγέτες φέρονται να εξετάζουν από κοινού μέτρα για τον περιορισμό των παράτυπων ροών προς την Ευρώπη. Η Λιβύη παραμένει βασική πύλη μεταναστών από την Αφρική, με τις ιταλικές αρχές να καταγράφουν περίπου 21.000 αφίξεις μέσω λιβυκών ακτών το τελευταίο εξάμηνο — σημειώνοντας αύξηση 80% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα πέρυσι.

Η Τουρκία προτείνει τη μεταφορά του μοντέλου των «ασφαλών ζωνών» και της ενισχυμένης συνεργασίας σε επίπεδο ακτοφυλακής στο λιβυκό πλαίσιο, επικαλούμενη την εμπειρία της στη συριακή κρίση. Η Ιταλία, από την πλευρά της, επενδύει στην ενίσχυση των λιβυκών δομών επιτήρησης και στη στήριξη των νότιων περιοχών της χώρας, με στόχο την αναχαίτιση των ροών και την αποσυμφόρηση των νησιωτικών υποδομών της.

Αστάθεια στη Λιβύη και επιχειρήσεις κατά εγκληματικών δικτύων

Στο παρασκήνιο της συνόδου, η λιβυκή κυβέρνηση ανακοίνωσε στοχευμένες αεροπορικές επιχειρήσεις στη δυτική χώρα, με σκοπό την καταστολή δικτύων διακίνησης ναρκωτικών και ανθρώπων. Οι επιχειρήσεις εντάσσονται σε στρατηγικό σχέδιο εξάρθρωσης παρακρατικών ομάδων που δρουν εκτός κυβερνητικού ελέγχου.

Η Άγκυρα, που φέρεται να έχει συναινέσει στις ενέργειες αυτές, ενισχύει τη ρητορική περί στήριξης της λιβυκής κυβέρνησης, αναδεικνύοντας τον ρόλο της σε μια περίοδο όπου η διεθνής κοινότητα επαναξιολογεί την προσέγγισή της στο λιβυκό ζήτημα.

Διαμορφώνεται νέο γεωπολιτικό τρίγωνο;

Κατά τους αναλυτές, η συνάντηση δεν περιορίζεται σε μια απλή διπλωματική κίνηση, αλλά ενδέχεται να θέσει τα θεμέλια για ένα νέο γεωπολιτικό τρίγωνο Άγκυρας–Ρώμης–Τρίπολης. Αν η συνεργασία αποκτήσει θεσμική συνέχεια, είναι πιθανό να επηρεάσει σημαντικά τον μεσογειακό διάλογο στους τομείς της ενέργειας, της ασφάλειας και του διεθνούς δικαίου της θάλασσας.

Η απουσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως θεσμικού συνομιλητή – παρά τη διμερή παρουσία της Ιταλίας – αναδεικνύει το έλλειμμα ευρωπαϊκής συνοχής και επισημαίνει τη μετατόπιση των ισορροπιών σε περιφερειακό επίπεδο, όπου κράτη-μέλη κινούνται αυτόνομα προς την επίτευξη των στρατηγικών τους στόχων.

ΠΗΓΗ: IBNA