Ο αντιναύαρχος ε.α. Γιάννης Εγκολφόπουλος μιλάει και αναλύει στο κανάλι της Ναυτεμπορικής

Η Τουρκία αποκλείστηκε από τη συμμετοχή στο ταμείο Safety Action for Europe (SAFE), τον νέο μηχανισμό αμυντικών δανείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το μπλοκάρισμά της προέκυψε εξαιτίας των αντιστάσεων των γειτόνων της, Ελλάδας και Κύπρου, όπως αναφέρει η τουρκική εφημερίδα Sozcu.

Η Άγκυρα δεν μπορεί να συμμετάσχει στη διαδικασία, καθώς δεν τηρεί την καταληκτική προθεσμία της 30ής Νοεμβρίου. Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες δήλωσε ότι οι αιτήσεις της Τουρκίας και της Νότιας Κορέας βρίσκονται ακόμη υπό αξιολόγηση, αλλά τόνισε ότι «δεν θα ολοκληρωθούν εγκαίρως».

Η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στον αποκλεισμό της Τουρκίας από το πρόγραμμα. Αντίθετα, η Γερμανία ήταν από τις χώρες που υποστήριξαν σθεναρά την ένταξή της.

Ο Γερμανός Υπουργός Εξωτερικών, Γιοχάνες Βαντχέπουλ, επανέλαβε τη θέση του Βερολίνου κατά τη συνάντησή του με τον Τούρκο ομόλογό του, Χακάν Φιντάν, δηλώνοντας ότι το SAFE θα πρέπει να ανοίξει σε σημαντικούς εταίρους του ΝΑΤΟ, όπως η Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Σύμφωνα με τον μηχανισμό, χώρες-σύμμαχοι εκτός Ε.Ε. μπορούν να ενταχθούν, όμως απαιτείται η συναίνεση όλων των κρατών-μελών της Ένωσης.

Ήταν γνωστό από την αρχή ότι η αίτηση της Τουρκίας θα συναντούσε εμπόδια. Αξιωματούχοι της Ε.Ε. παραδέχτηκαν ότι το αίτημα που υποβλήθηκε τον Ιούλιο θα μπορούσε να μπλοκαριστεί με βέτο από Ελλάδα και Κύπρο. Γι’ αυτό η Επιτροπή δεν προώθησε ποτέ την αίτηση προς έγκριση από τα κράτη-μέλη.

Αν και η Τουρκία δεν μπορεί να συμμετάσχει απευθείας στο SAFE, διατηρεί τη δυνατότητα να συμμετάσχει σε διμερή αμυντικά έργα με χώρες της Ε.Ε. Ωστόσο, το μερίδιο τρίτων χωρών σε έργα που χρηματοδοτούνται από το SAFE περιορίζεται στο 35%.

Η Αγγλία δεν θα συμμετάσχει

Τα 19 κράτη-μέλη που θα συμμετάσχουν στο SAFE πρέπει να παρουσιάσουν τα εθνικά τους προγράμματα έως την Κυριακή. Η Επιτροπή αναμένεται να εξετάσει τα σχέδια στα μέσα Δεκεμβρίου, με τις πρώτες πληρωμές να ξεκινούν έως 15% πριν από το τέλος του έτους.

Η Βρετανία επρόκειτο να ενταχθεί στον μηχανισμό, όμως η δυνατότητα αυτή χάθηκε μετά την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων με το Λονδίνο. Η χώρα δεν αποδέχτηκε το οικονομικό τίμημα που ζητούσε η Ε.Ε. για πλήρη ένταξη, με το ποσό να ανέρχεται έως 6,75 δισεκατομμύρια ευρώ. Η Αγγλία πρότεινε 82 εκατομμύρια ευρώ, αλλά η πρόταση απορρίφθηκε από τα κράτη-μέλη.

Ένας άνευ προηγουμένου άξονας Ινδίας–Ελλάδας–Κύπρου αναπτύσσεται ραγδαία μέσω της αμυντικής συνεργασίας, αντισταθμίζοντας άμεσα την περιφερειακή επιρροή της Τουρκίας και αναγκάζοντας την Άγκυρα να εκδώσει αυστηρή προειδοποίηση σχετικά με αναγκαία στρατιωτικά αντίμετρα.

Μια βαθιά αναδιάταξη των συσχετισμών ισχύος βρίσκεται σε εξέλιξη στην Ανατολική Μεσόγειο, αποτέλεσμα της στοχευμένης απόφασης του Νέου Δελχί να αμφισβητήσει έναν γεωπολιτικό αντίπαλο στο ίδιο του το «γειτονικό» περιβάλλον. Η αποφασιστική στρατηγική στροφή της Ινδίας προς την Ελλάδα και την Κύπρο θεωρείται από τους αναλυτές όχι μόνο ως οικονομική ευκαιρία, αλλά και ως άμεση απάντηση στην πολυετή και έντονη υποστήριξη που παρέχει η Τουρκία στο Πακιστάν, ιδίως μετά τα πρόσφατα συνοριακά επεισόδια και τις περιφερειακές εντάσεις.

Η αναδυόμενη τριμερής συμμαχία, με συχνές κοινές ναυτικές ασκήσεις, υψηλού επιπέδου αμυντικές συμφωνίες και νέους οικονομικούς διαδρόμους, λειτουργεί πλέον ως στρατηγικό αντίβαρο στην αυξανόμενη επιρροή και τη διεκδικητική στάση της Τουρκίας υπό τον Πρόεδρο Recep Tayyip Erdoğan. Η παρουσία της Ινδίας στο Αιγαίο και στις θαλάσσιες ζώνες της Κύπρου «εξάγει» ουσιαστικά την περίπλοκη αντιπαλότητα της Νότιας Ασίας, μετατρέποντας την Ανατολική Μεσόγειο σε νέο πεδίο γεωπολιτικού ανταγωνισμού.

Ο νέος γεωπολιτικός άξονας συνδυάζει ισχυρές οικονομικές και στρατιωτικές φιλοδοξίες. Στο οικονομικό επίπεδο, η συνεργασία εναρμονίζεται με τον India–Middle East–Europe Economic Corridor (IMEC), καθιστώντας την Ελλάδα και την Κύπρο σημαντικές πύλες για το εμπόριο της Ινδίας στην Ευρώπη, παρακάμπτοντας παραδοσιακές διαδρομές. Ταυτόχρονα, οι στρατιωτικοί δεσμοί ενισχύθηκαν: πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες κοινές ναυτικές ασκήσεις, ενώ το ελληνικό αμυντικό κατεστημένο έχει ζητήσει μόνιμη παρουσία των ινδικών ενόπλων δυνάμεων στη Μεσόγειο και στην Ερυθρά Θάλασσα.

Ο άξονας Νέο Δελχί–Αθήνα–Λευκωσία

Η Ινδία, αξιοποιώντας τη θέση της ως παγκόσμιου παραγωγού αμυντικού εξοπλισμού και πάροχο ασφάλειας, βρίσκει πρόθυμους εταίρους στην Αθήνα και τη Λευκωσία, που συμμερίζονται κοινές ανησυχίες σχετικά με τον μεγαλύτερο γείτονά τους, την Τουρκία.

Αμυντική συνεργασία: Ινδία και Κύπρος δεσμεύονται για ενίσχυση της συνεργασίας σε άμυνα, κυβερνοασφάλεια και ασφάλεια στη θάλασσα, όπως δήλωσε ο Πρωθυπουργός Narendra Modi. Παράλληλα, η Ινδία επιταχύνει τη στρατιωτική συνεργασία με την Ελλάδα, στοχεύοντας σε μια πιο διαρκή επιχειρησιακή παρουσία στην περιοχή.

Διασυνδεσιμότητα και πρόσβαση: Η απευθείας αεροπορική σύνδεση μεταξύ Ινδίας και Ελλάδας, πρωτοφανής εξέλιξη, ενισχύει τόσο πρακτικά όσο και συμβολικά την ταχύτατα αναπτυσσόμενη οικονομική και στρατηγική σχέση.

Ο ρόλος της Κύπρου: Η συνεργασία με την Κύπρο είναι καθοριστική, καθώς το Νέο Δελχί επιδιώκει να ενσωματώσει τη στρατηγική του στον τομέα άμυνας και οικονομίας στα βασικά νησιά και θαλάσσια πεδία της Ανατολικής Μεσογείου.

Η αντίδραση της Άγκυρας: Μια άμεση προειδοποίηση

Η δημιουργία αυτού του στρατηγικού τριγώνου δεν έχει περάσει απαρατήρητη στην Άγκυρα. Τούρκοι αξιωματούχοι παρακολουθούν με ανησυχία την εμβάθυνση των δεσμών, θεωρώντας τις συνεργασίες στρατηγικού «περικυκλώματος».

Η ένταση αποτυπώθηκε με σαφήνεια από τον Υπουργό Εξωτερικών Hakan Fidan, ο οποίος τόνισε:

«Υπάρχουν ζώνες συμμαχιών κατά της Τουρκίας στη Μεσόγειο… Θα λάβουμε διπλωματικά και στρατιωτικά μέτρα».

Η τοποθέτηση αυτή, από την «καρδιά» της τουρκικής διπλωματίας, δείχνει ότι η Άγκυρα θεωρεί τις νέες συνεργασίες εχθρικές «περιοχές συμμαχιών» και είναι έτοιμη να αντιδράσει, ενδεχομένως με διπλωματικά και στρατιωτικά αντίμετρα.

Το κλίμα αυτό αντικατοπτρίζεται και στις ανησυχίες της «Τουρκικής Δημοκρατίας Βόρειας Κύπρου» (ΤΔΒΚ), με δηλώσεις του Προέδρου της «Βουλής», ο οποίος επέκρινε την κλιμάκωση της στρατιωτικής συνεργασίας Ισραήλ–Κύπρου, απορρίπτοντας συμμαχίες που απειλούν τα τουρκικά συμφέροντα.

Το τέλος μιας ανεμπόδιστης περιφερειακής κυριαρχίας;

Η παρέμβαση της Ινδίας «διεθνοποιεί» μια μακρόχρονη περιφερειακή διένεξη. Ευθυγραμμίζοντας στρατηγικά τα συμφέροντά της με εκείνα της Ελλάδας και της Κύπρου, το Νέο Δελχί αλλάζει τη «μήτρα» ισχύος, μετατρέποντας μια τοπική αντιπαράθεση σε ζήτημα διεθνούς ασφάλειας.

Για την Τουρκία, η αυξανόμενη παρουσία του ινδικού Πολεμικού Ναυτικού και η θεσμοθέτηση αυτών των αμυντικών δεσμών σηματοδοτούν πιθανό τέλος μιας περιόδου σχεδόν ανεμπόδιστης περιφερειακής κυριαρχίας. Η πρόκληση περιπλέκεται καθώς Ελλάδα και Κύπρος συνεργάζονται στενά με περιφερειακούς αντιπάλους της Άγκυρας, όπως Αίγυπτο και Ισραήλ, αλλά και με μουσουλμανικές χώρες (Κατάρ, ΗΑΕ, Σαουδική Αραβία). Οι εκτεταμένες αυτές συμμαχίες δημιουργούν ένα πολύπλοκο πλέγμα στρατηγικών συνεργασιών, αμφισβητώντας τις τουρκικές θαλάσσιες διεκδικήσεις και τη διπλωματική επιρροή, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή πολυπολικής ασφάλειας στη Μεσόγειο.