Στο πρώτο του επίσημο ταξίδι στο εξωτερικό μετά τη σαρωτική εκλογική του νίκη, ο Τουφάν Ερχιουρμάν, νέος ηγέτης της διεθνώς μη αναγνωρισμένης «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου» (ΤΔΒΚ), συναντήθηκε την Πέμπτη στην Άγκυρα με τον Πρόεδρο της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Οι δύο ηγέτες εξέπεμψαν μήνυμα απόλυτης σύμπλευσης, δηλώνοντας ότι τα παραδοσιακά μοντέλα διαπραγμάτευσης για το Κυπριακό έχουν πλέον εξαντλήσει τα όριά τους και ότι η λύση δύο κρατών, στη βάση της κυρίαρχης ισότητας, αποτελεί τη μοναδική εφαρμόσιμη επιλογή.

Κατά τη διάρκεια της κοινής συνέντευξης Τύπου στο Προεδρικό Συγκρότημα, έπειτα από συνάντηση διάρκειας 90 λεπτών, υπογραμμίστηκε η ανάγκη για σαφή απομάκρυνση από δεκαετίες άκαρπων συνομιλιών. Όπως μετέδωσε το τουρκικό μέσο T24, ο Ερντογάν απέρριψε κατηγορηματικά την επιστροφή σε «ατελέσφορες» διαπραγματεύσεις. Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο Ερχιουρμάν, δηλώνοντας: «Το καθεστώς του λαού μου δεν αποτελεί αντικείμενο συζήτησης, διαπραγμάτευσης ή παζαριού».

Ο Τούρκος Πρόεδρος επέρριψε την ευθύνη για το διαχρονικό αδιέξοδο στην ελληνοκυπριακή πλευρά, κατηγορώντας την ότι αρνείται να αναγνωρίσει το «διεθνώς ίσο καθεστώς» των Τουρκοκυπρίων. «Η ελληνοκυπριακή πλευρά θεωρεί λύση τη μετατροπή των Τουρκοκυπρίων σε μειονότητα εντός του ομόσπονδου κράτους που κατέλαβαν το 1963 με τα όπλα», υποστήριξε. Παράλληλα, έκανε λόγο για «ιστορικά λάθη» τόσο από το Συμβούλιο Ασφαλείας όσο και από την ΕΕ, επικρίνοντας ιδίως την απόφαση ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας παρά την απόρριψη του Σχεδίου Ανάν. «Δεν μπορείς να στεγνώσεις το σημερινό πλύσιμο με τον χθεσινό ήλιο», σημείωσε χαρακτηριστικά.

Από την πλευρά του, ο Ερχιουρμάν επανέλαβε τους «ακλόνητους δεσμούς αδελφοσύνης» μεταξύ Τουρκίας και ΤΔΒΚ, αναγνωρίζοντας τον καθοριστικό ρόλο της Τουρκίας ως εγγυήτριας δύναμης στην περιφερειακή ασφάλεια. Τόνισε ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά παραμένει προσηλωμένη σε μια δίκαιη και αμοιβαία επωφελή λύση, χωρίς αυτό να συνεπάγεται παραχωρήσεις σε θεμελιώδη δικαιώματα. «Ο τουρκοκυπριακός λαός θα συμμετάσχει σε διαπραγματεύσεις εφόσον αυτές υπηρετούν τον στόχο της λύσης», σημείωσε, προσθέτοντας ωστόσο πως «υπάρχει και ένας κόσμος πέρα από το τραπέζι, με τον οποίο ο λαός μου έχει δικαίωμα να έρθει σε επαφή».

Η επίσκεψη αποκτά ιδιαίτερη πολιτική σημασία, δεδομένου ότι ο Ερχιουρμάν εξελέγη τον Οκτώβριο με ποσοστό 62,8%, επικρατώντας του υποψηφίου που είχε την ανοιχτή στήριξη της Άγκυρας. Το αποτέλεσμα είχε προκαλέσει αρχικά έντονες αντιδράσεις, με τον ηγέτη του MHP και κυβερνητικό σύμμαχο του Ερντογάν, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, να ζητά την προσάρτηση της ΤΔΒΚ ως «82ης επαρχίας» της Τουρκίας.

Ωστόσο, η συνάντηση της Πέμπτης επιδίωξε να προβάλει εικόνα ενότητας και σταθερότητας, με τον Ερντογάν να επαναλαμβάνει ότι η Τουρκία, ως «μητέρα πατρίδα και εγγυήτρια δύναμη», «δεν θα εγκαταλείψει ποτέ τον τουρκοκυπριακό λαό στον δίκαιο αγώνα του».

Μια ακόμη καταδίκη του παράνομου μορφώματος στα κατεχόμενα, με την υπενθύμιση ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει αποκλειστικά την Κυπριακή Δημοκρατία ως το μόνο υποκείμενο διεθνούς δικαίου στο νησί, αναμένεται να εκφραστεί σήμερα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η συζήτηση, που εντάσσεται σε μία ακόμη ευρωπαϊκή τοποθέτηση για το Κυπριακό, δεν πρόκειται ωστόσο να συνοδευτεί από οποιαδήποτε πρακτική συνέπεια για την Τουρκία.
Κοινοτικοί κύκλοι ανέφεραν στην «Κ» ότι κατά τη συνεδρία που θα διεξαχθεί απόψε στις Βρυξέλλες, στο πλαίσιο της μίνι ολομέλειας, η Κομισιόν αναμένεται να επαναλάβει όσα είχε διατυπώσει στις 4 Νοεμβρίου, με την παρουσίαση της ετήσιας έκθεσης προόδου της Τουρκίας. Ειδικότερα, αναμένεται να υπογραμμίσει εκ νέου πως «η Ε.Ε. αναγνωρίζει μόνο την Κυπριακή Δημοκρατία ως υποκείμενο διεθνούς δικαίου, σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, και ότι κάθε ενέργεια που διευκολύνει ή υποβοηθά την αναγνώριση της τουρκοκυπριακής αποσχιστικής οντότητας, υπονομεύει σοβαρά τις προσπάθειες για επανέναρξη ουσιαστικών συνομιλιών υπό την αιγίδα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών».

Οι επαναλαμβανόμενες αυτές δηλώσεις, αν και ηχηρές σε επίπεδο ρητορικής, δεν έχουν ποτέ μετατραπεί σε ουσιαστική πολιτική στάση εκ μέρους της Ε.Ε., ικανή να συνδέσει τις ευρωτουρκικές σχέσεις με την πρόοδο στο Κυπριακό. Έτσι, οι δύο διαδικασίες συνεχίζουν να εξελίσσονται παράλληλα και ανεξάρτητα, χωρίς κανένα σημείο σύνδεσης που θα μπορούσε να πιέσει την Άγκυρα προς μια λύση στη βάση των παραμέτρων του ΟΗΕ. Αυτή η λογική αποτυπώθηκε και στην πρόσφατη απόφαση της Ε.Ε. να επιτρέψει τη συμμετοχή τουρκικών αμυντικών βιομηχανιών στην ευρωπαϊκή αμυντική αρχιτεκτονική, μέσω συνεργασιών με εταιρείες κρατών-μελών. Την ίδια στιγμή, η Άγκυρα όχι μόνο δεν μεταβάλλει στάση στο Κυπριακό, αλλά έχει μπλοκάρει ακόμη και το συγχρηματοδοτούμενο έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας–Κύπρου, προκαλώντας εσωτερικές επιπτώσεις στις κυβερνήσεις των δύο χωρών.
Υπό αυτά τα δεδομένα, εύλογα γεννάται το ερώτημα κατά πόσο η αποψινή συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα ή αν περιορίζεται σε επανάληψη των ήδη γνωστών ευρωπαϊκών θέσεων, όπως καταγράφονται στην πρόσφατη έκθεση 100 περίπου σελίδων που εκδόθηκε μόλις πριν από μία εβδομάδα. Η απάντηση φαίνεται προφανής και συνδέεται περισσότερο με την προσπάθεια κυπριακών κομμάτων να ικανοποιήσουν το εσωτερικό ακροατήριο ενόψει των βουλευτικών εκλογών σε έξι μήνες.

Τα ερωτήματα της συζήτησης

Ο τίτλος της αποψινής συζήτησης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναφέρει: «Καταδικάζοντας τη μονομερή παράνομη ανακήρυξη της αποσχιστικής οντότητας που εγκαθιδρύθηκε από την Τουρκία στην Κύπρο και τη συνεχιζόμενη τουρκική στρατιωτική κατοχή». Παρότι η θέση της Ε.Ε. απέναντι στην αποσχιστική οντότητα είναι σταθερή και αναμένεται να επιβεβαιωθεί εκ νέου, το δεύτερο σκέλος, που αφορά τη «συνεχιζόμενη τουρκική κατοχή», δεν φαίνεται να συνοδευτεί από αντίστοιχα αυστηρή ρητορική.
Στην πράξη, η Ευρωπαϊκή Ένωση —τόσο σε επίπεδο κρατών-μελών όσο και θεσμικών οργάνων— δεν έχει υιοθετήσει σαφείς αναφορές που να ζητούν ρητά από την Τουρκία τον τερματισμό της κατοχής της Κύπρου. Επομένως, και αυτή η συζήτηση εκτιμάται ότι δεν θα ανταποκριθεί στον φιλόδοξο τίτλο που της αποδόθηκε.

Παρά ταύτα, η Κομισιόν αναμένεται να επαναλάβει τη γνωστή της θέση ότι «η Ε.Ε. παραμένει πλήρως δεσμευμένη στην εξεύρεση συνολικής λύσης του Κυπριακού εντός του πλαισίου του ΟΗΕ, σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και στη βάση των αρχών και αξιών της Ένωσης». Επιπλέον, θα υπενθυμίσει ότι «η Ε.Ε. έχει εκφράσει, στα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου 2024, την ετοιμότητά της να διαδραματίσει ενεργό ρόλο σε όλα τα στάδια της διαδικασίας υπό την ηγεσία του ΟΗΕ, με όλα τα διαθέσιμα μέσα».
Αν και οι διακηρύξεις αυτές έχουν τη δική τους σημασία, δεν συνοδεύονται από μηχανισμούς πίεσης προς την Άγκυρα ούτε αποτελούν πρακτικά εργαλεία που θα μπορούσαν να την οδηγήσουν σε συμμόρφωση με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ.

Η στάση των κυπριακών κομμάτων

Όπως και σε προηγούμενες περιπτώσεις, η αποψινή συζήτηση δεν θα καταλήξει σε ψήφισμα. Η μόνη πολιτική ομάδα που ζήτησε έκδοση ψηφίσματος ήταν το ECR, στο οποίο συμμετέχει το ΕΛΑΜ. Ωστόσο, η έγκριση ενός τέτοιου κειμένου απαιτεί ευρύτερες συμμαχίες και προκαθορισμένη κατεύθυνση, προϋποθέσεις που δύσκολα διασφαλίζονται.
Ενδεικτικά, όταν πριν από μερικούς μήνες το ΕΛΑΜ επιδίωξε ψήφισμα για την καταδίκη της παράνομης επίσκεψης Ερντογάν στα κατεχόμενα, η προσπάθεια κατέληξε σε αποτυχία. Μόλις 104 ευρωβουλευτές ψήφισαν υπέρ, ενώ 300 καταψήφισαν την πρόταση, δημιουργώντας την εντύπωση ότι η Ευρωβουλή αποδέχεται ή τουλάχιστον ανέχεται την επίσκεψη αυτή — εξέλιξη που θεωρήθηκε πλήγμα για την Κυπριακή Δημοκρατία.

Πηγές στις Βρυξέλλες αναφέρουν ότι ο τίτλος της αποψινής συζήτησης προέκυψε ύστερα από συμβιβασμό μεταξύ των προτάσεων των πολιτικών ομάδων του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (στο οποίο ανήκει ο ΔΗΣΥ) και των Σοσιαλιστών–Δημοκρατών (με συμμετοχή του ΔΗΚΟ). Οι Σοσιαλιστές–Δημοκράτες πρότειναν συζήτηση «με ή χωρίς ψήφισμα», ενώ το ΕΛΚ εισηγήθηκε «συζήτηση άνευ ψηφίσματος». Παρόμοια θέση υπέβαλε και η Ευρωπαϊκή Αριστερά, στην οποία συμμετέχει το ΑΚΕΛ.
Σε κάθε περίπτωση, η έκδοση ψηφίσματος —ακόμη και αν επιτευχθεί— δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα, ούτε νομικό ούτε πολιτικό. Απαιτεί όμως επιμελή προετοιμασία και τη διαμόρφωση ισχυρών συμμαχιών, ώστε να αποφευχθούν αναφορές εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως εκείνες που στο παρελθόν επιδίωκαν τον «τερματισμό της απομόνωσης της τουρκοκυπριακής κοινότητας».

ΠΗΓΗ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΚΥΠΡΟΥ