Δύσκολος και ασύμφορος για τη ΚΔ ο δρόμος προς το ΝΑΤΟ

Του Πέτρου Ζαρούνα*

Η κυπριακή κυβέρνηση επιβεβαίωσε το δημοσίευμα της Λένας Αργύρη στη ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ότι ο Πρόεδρος της ΚΔ Ν. Χριστοδουλίδης έχει παρουσιάσει ένα οδικό χάρτη για την ένταξη της ΚΔ στο ΝΑΤΟ. Τον οδικό χάρτη ή τουλάχιστον τη γενική ιδέα ο Πρόεδρος την έχει συζητήσει με διάφορους Αμερικανούς αξιωματούχους περιλαμβανομένου του Προέδρου Joe Baiden. Η αντίδραση των Αμερικανών ήταν θετική. Ανάλογες συζητήσεις είχε και με το νέο ΓΓ του ΝΑΤΟ Mark Rutte σε συνάντηση τους στο Βουκουρέστι. Όπως το δημοσίευμα αναφέρει το πρώτο βήμα ήταν η παρουσίαση του οδικού χάρτη και η εξασφάλιση της θετικής ανταπόκρισης από τις ΗΠΑ. Το δεύτερο βήμα ήρθε με τη βολιδοσκόπηση της Τουρκίας για ένταξη της ιδίας στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας (EDA) με αντάλλαγμα την ένταξη της ΚΔ στον Partnership for Peace (PfP). Όπως όλα δείχνουν η πρόταση αυτή έγινε στην κατ’ ιδίαν συνάντηση του Προέδρου Χριστοδουλίδη με τον Τούρκο ΥΠΕΞ Hakan Fidan στο Μπακού. Εκτιμώ πως η τουρκική αντίδραση ήταν κατ’ αρχή θετική με δεδομένο ότι ανάλογη πρόταση είχε γίνει αποδεκτή από τη Τουρκία στο παρελθόν αλλά είχε απορριφθεί από τη ΚΔ. Είναι φανερό πως η προσφορά αυτή του Προέδρου Χριστοδουλίδη θα αποφέρει πολλά οφέλη στη Τουρκία αφού θα επιτρέψει την εμπλοκή της ανερχόμενης τουρκικής πολεμικής βιομηχανίας σε πολλά ευρωπαϊκά εξοπλιστικά προγράμματα. Σίγουρα πολύ περισσότερα από εκείνα που αναμένονταν στο παρελθόν όταν η τουρκική πολεμική βιομηχανία ήταν ακόμα στο πρώιμο της στάδιο. Αντιστρόφως ανάλογα είναι τα πράγματα για τη ΚΔ. Ο PfP δεν είναι τόσο σημαντικός και αναγκαίος όπως ήταν στο παρελθόν. Τα τελευταία χρόνια η ΚΔ έχει αναπτύξει στενές αμυντικές σχέσεις με μία σειρά σημαντικών χωρών μελών του ΝΑΤΟ (ΗΠΑ, ΗΒ, Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία) και της Ανατολικής Μεσογείου (Ισραήλ, Αίγυπτος, Ιορδανία). Με  ΗΠΑ και ΗΒ οι σχέσεις είναι ακόμα πιο στενές και υπάρχει ετήσιος στρατηγικός διάλογος. Με τις άλλες χώρες η ΚΔ έχει υπογράψει συμφωνίες αμυντικής συνεργασίας. Στα πλαίσια αυτά και μέσα από κοινές ασκήσεις σε διμερές ή  πολυμερές επίπεδο η ΚΔ παίρνει όσα θα έπαιρνε από τη τυχόν συμμετοχή της στον PfP. Κάποιοι λανθασμένα ισχυρίζονται ότι η συμμετοχή της ΚΔ στον PfP είναι απαραίτητη προϋπόθεση για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Αυτό που ισχύει είναι ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ γίνεται στη βάση εφτά βημάτων στα οποία δεν περιλαμβάνεται η συμμετοχή στον PfP. Εκείνο που είθισται από το 1999 να γίνεται, με εξαίρεση τη περίπτωση της Ουκρανίας, είναι η διαμόρφωση ενός Membership Action Plan που το κάθε υποψήφιο μέλος οφείλει να υλοποιήσει ώστε να πετύχει την ένταξη του.

Εκείνο που είθισται από το 1999 να γίνεται, με εξαίρεση τη περίπτωση της Ουκρανίας, είναι η διαμόρφωση ενός Membership Action Plan που το κάθε υποψήφιο μέλος οφείλει να υλοποιήσει ώστε να πετύχει την ένταξη του.

Παρά τις αρχικές αρνητικές αντιδράσεις από το τουρκικό ΥΠΕΞ και διάφορους Τούρκους πρώην διπλωμάτες και ακαδημαϊκούς είναι φανερό πως το τουρκικό βέτο για ένταξη της ΚΔ στο ΝΑΤΟ μπορεί να αρθεί στη πορεία. Κάτι ανάλογο έγινε στη περίπτωση της Φινλανδίας και της Σουηδίας, μετά από τη παραχώρηση στη Τουρκία πολύ σοβαρών ανταλλαγμάτων. Τα ανταλλάγματα αυτή τη φορά θα προέλθουν από τη ΚΔ και τις ΗΠΑ. Ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης ενδεχομένως να εκτιμά πως τα εκ μέρους της ΚΔ ανταλλάγματα θα περιοριστούν μόνο στις ευρωτουρκικές σχέσεις και ειδικότερα με τη θετική στάση της ΚΔ στη τουρκική ενταξιακή πορεία (άνοιγμα κεφαλαίων κλπ.) και τα ζητήματα της θετικής ατζέντας όπως πχ η ανανέωση και διεύρυνση της τελωνειακής ένωσης, η απελευθέρωση της θεώρησης διαβατηρίων κλπ. Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι οι τουρκικές απαιτήσεις θα είναι πολύ μεγαλύτερες. Ήδη σε τουρκικούς και τ/κ κύκλους συζητούνται η αναγνώριση της ΤΔΒΚ ή ακόμα και μία κυρίαρχη τουρκική βάση στο βόρειο τμήμα της Κύπρου.

Έχω την άποψη ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ λίγα έχει να προσφέρει στη ΚΔ έναντι της κύριας απειλής που προέρχεται από τη Τουρκία και της συνεχιζόμενης κατοχής τμήματος της Κύπρου από τη Τουρκία. Εξ άλλου η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ δεν προστάτευσε την Ελλάδα ούτε καν από τις τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου και τις μαζικές υπερπτήσεις των τουρκικών μαχητικών πάνω από ελληνικά νησιά.

Έχω την άποψη ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ λίγα έχει να προσφέρει στη ΚΔ έναντι της κύριας απειλής που προέρχεται από τη Τουρκία και της συνεχιζόμενης κατοχής τμήματος της Κύπρου από τη Τουρκία.

Εκείνο που η ΚΔ θα μπορούσε να κάνει για να ενισχύσει την ασφάλεια της σήμερα είναι να αναπτύξει περαιτέρω τον στρατηγικό διάλογο της με τις ΗΠΑ περιλαμβανομένης και της παραχώρησης στρατιωτικών διευκολύνσεων σε υφιστάμενες ή και νέες κυπριακές υποδομές (αεροπορική βάση Πάφου, λιμάνι Λάρνακας, Μαρί) με αντάλλαγμα τη συμπερίληψη της από τις ΗΠΑ στα Major Non NATO Allies (MNNA). Κάτι τέτοιο θα διευκόλυνε και τη πλήρη κατάργηση του εμπάργκο όπλων προς τη ΚΔ αλλά και τη παραχώρηση με προνομιακούς όρους αμερικανικού πολεμικού υλικού από τα αποθέματα των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων. Επιπρόσθετα για διευκόλυνση των σχέσεων ΝΑΤΟ-ΕΕ η ΚΔ θα μπορούσε να προτείνει την υπογραφή συμφωνίας ασφάλειας ανάμεσα στη ΚΔ και το ΝΑΤΟ με αντάλλαγμα ανάλογη συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ.

Για όλους τους πιο πάνω λόγους θεωρώ πως η προσπάθεια για ένταξη αρχικά στο PfP και στη συνέχεια στο ΝΑΤΟ και δύσκολη θα είναι και ασύμφορη.

Ο κ. Πέτρος Ζαρούνας είναι διεθνολόγος.