Τίτλοι τέλους για την Βοσνία-Ερζεγοβίνη;

του Vladimir Mitev

Το παιχνίδι της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια έχει όλες τις δυνατότητες να σφραγίσει τη μοίρα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης (Β-Ε), ενός προτεκτοράτου των ΕΕ/ΗΠΑ που παρουσιάζεται ως κράτος. Τα προβλήματα που αναδύονται τώρα κάτω από το τραπεζομάντιλο δημιουργήθηκαν πριν από περισσότερα από 15 χρόνια, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποδέχθηκαν την επίσημη προσπάθεια της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.

Αυτό πρέπει να φαίνεται περίεργο δεδομένου ότι η Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι μια πολύ μικρή περιοχή στα νοτιοανατολικά της Ευρώπης, και επομένως πουθενά κοντά στον Βόρειο Ατλαντικό. Ωστόσο, το ΝΑΤΟ έχει δεχτεί πολλές χώρες που βρίσκονται μακριά από τις ακτές του Ατλαντικού Ωκεανού στις τάξεις του τις τελευταίες δεκαετίες.

Ωστόσο, πριν αποφασιστεί οτιδήποτε σχετικά με την πιθανή ένταξη της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης στο ΝΑΤΟ, το ίδιο το κράτος μπορεί να έχει τελειώσει. τουλάχιστον στην τρέχουσα μορφή του. Η συνύπαρξη Σέρβων, Κροατών και Βοσνίων στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, μια χώρα που δημιουργήθηκε στον απόηχο του εμφυλίου πολέμου της Γιουγκοσλαβίας τη δεκαετία του 1990, ήταν πάντα τόσο ειρηνική όσο και συνθετική.

Η γέννηση δόθηκε σε αυτό το κράτος από τις Συμφωνίες του Ντέιτον. Το όνομα προέρχεται από το Dayton του Οχάιο, όπου βρίσκεται η αεροπορική βάση Wright-Patterson. Στις 21 Νοεμβρίου 1995, τα μέρη της Γιουγκοσλαβικής σύγκρουσης κατέληξαν σε συμφωνία, τερματίζοντας ουσιαστικά τον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε αφού η Γερμανία και η Αυστρία έπεισαν τη Σλοβενία και την Κροατία να αποσχιστούν. Η συμφωνία υπεγράφη επίσημα στις 14 Δεκεμβρίου 1995, στο Παρίσι. Έκτοτε, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη κυβερνάται από μια τριμερή προεδρία που αποτελείται από εκπροσώπους από τις βοσνιακές, κροατικές και σερβικές κοινότητες της χώρας. Από το 1995, αυτή η κυβέρνηση συνασπισμού εποπτεύεται από το Γραφείο του Ύπατου Εκπροσώπου για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (OHR), το οποίο ιδρύθηκε για να προστατεύσει την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Β-Ε ασκώντας εποπτεία επί κυβερνητικών λειτουργιών όπως ο στρατός, το δικαστικό σώμα, η φορολογία και τα τελωνεία υπηρεσίες συλλογής και πληροφοριών, οι οποίες είναι συνήθως αποκλειστικός τομέας ενός κυρίαρχου κράτους. Μέχρι στιγμής, όλοι οι Ύπατοι Εκπρόσωποι που κατονομάστηκαν ήταν από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ οι κύριοι αναπληρωτές τους ήταν από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η ανακοίνωση του Μίλοραντ Ντόντικ, του Σέρβου εκπροσώπου της τριμερούς Προεδρίας, ότι σκόπευε να αποσύρει τους Σέρβους από τον κοινό στρατό Βοσνίας-Ερζεγοβίνης στις 29 Οκτωβρίου 2021, κλόνισε αυτόν τον εύθραυστο συνασπισμό και την ειρήνη που επιβλέπει. Για πολλούς, αυτή θα φαίνεται να είναι μια μάλλον γραφειοκρατική ανακοίνωση, αλλά για όσους είναι πιο εξοικειωμένοι με την πρόσφατη ιστορία της περιοχής, αυτό πρέπει να έχει προκαλέσει μεγάλο σάλο. Δεν συνεπάγεται τίποτα λιγότερο από την ανασύσταση του Σερβοβόσνιου Στρατού, ο οποίος κρίθηκε ένοχος για γενοκτονία κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου πριν από 14 χρόνια από το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης.

Ο Ντόντικ υποσχέθηκε να εφαρμόσει περισσότερους από 100 προτεινόμενους νόμους μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου 2021, βάσει των οποίων η σερβική οντότητα εντός της Ομοσπονδίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, της οποίας είναι πρόεδρος, θα αποχωρήσει από την κεντρική κυβέρνηση της Βοσνίας και θα δημιουργήσει τους δικούς της παράλληλους θεσμούς. Ο Ντόντικ έχει αποτύχει μέχρι στιγμής να εφαρμόσει τις προτάσεις του, κάτι που θα σήμαινε το τέλος της διαταγής που βασίζεται στις Συμφωνίες του Ντέιτον.

Αν και ο Ντόντικ έχει απειλήσει στο παρελθόν με τέτοιες ενέργειες, η δήλωσή του ελήφθη σοβαρά υπόψη αυτή τη φορά. Αν και ανέφερε τη νομική απαγόρευση του OHP για την άρνηση της γενοκτονίας τον Ιούλιο ως τον λόγο για το φετινό κροτάλισμα, ερμηνεύεται ευρέως ως προπέτασμα καπνού για την παρουσίασή του στο κοινό ως ένα ακόμη ξέσπασμα σερβικού εθνικισμού. Εν τω μεταξύ, ο πραγματικός λόγος είναι ενσωματωμένος στο συνεχιζόμενο παιχνίδι μεταξύ Ρωσίας και Ηνωμένων Πολιτειών, με την αίτηση της Β-Ε για ένταξη στο ΝΑΤΟ να ανοίγει μια από τις πρώτες γραμμές αυτής της σύγκρουσης.

Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη εντάχθηκε στο πρόγραμμα Συνεργασία για την Ειρήνη το 2006, ξεκινώντας το πρώτο στάδιο μιας διαδικασίας πολλαπλών σταδίων που θα καταλήξει στην πλήρη ένταξη στο ΝΑΤΟ. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το ΝΑΤΟ δημιούργησε το Σχέδιο Δράσης για τα Μέλη (MAP), έναν επίσημο μηχανισμό για τα κράτη μέλη να εξετάζουν τις αιτήσεις υποψήφιων χωρών. Η μεταφορά 63 στρατιωτικών εγκαταστάσεων στο έδαφος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης σε πλήρη ομοσπονδιακό έλεγχο ήταν ένας από τους όρους του Βοσνιακού-Ερζεγοβινικού MAP. Η Δημοκρατία Σέρπσκα, από την άλλη πλευρά, έχει μέχρι στιγμής αρνηθεί να παραδώσει 23 εγκαταστάσεις που βρίσκονται στο έδαφός της. Παρόλα αυτά, το ΝΑΤΟ ενέκρινε το MAP, παραβιάζοντας σαφώς τις δικές του διατάξεις. Ωστόσο, ο Ντόντικ έχει χρησιμοποιήσει μέχρι στιγμής το δικαίωμα του βέτο για να αναβάλει την εφαρμογή του. Η απειλή του να αποσύρει Σέρβους στρατιώτες από τον ομοσπονδιακό στρατό της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης είναι ένα ακόμη τέχνασμα για να εμποδίσει τη χώρα να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.

Ο Ντόντικ δεν είναι έμπειρος πολιτικός, αλλά δεν είναι επίσης ο τυχαίος εκπρόσωπος που παρουσιάζεται στα κύρια ευρωπαϊκά και παγκόσμια μέσα ενημέρωσης. Οι ενέργειές του θα πρέπει να θεωρηθούν ως μέρος μιας ευρύτερης πολιτικής στρατηγικής που υποστηρίζεται τόσο από τη Σερβία όσο και από τη Ρωσία και όχι την ατομική του φαντασίωση. Και τα δύο αυτά κράτη, και αυτό είναι δύσκολο να το αρνηθεί κανείς αν έχει έστω και επιπόλαια κατανόηση της πρόσφατης ιστορίας των βαλκανικών κρατών, θεωρεί τις Συμφωνίες του Ντέιτον ως επιβεβλημένες και άδικες και τον Ύπατο Εκπρόσωπο ως αντιβασιλέα για τη Δύση. Φυσικά, τόσο η Ρωσία όσο και η Σερβία θεωρούν την ένταξη της Β-Ε στο ΝΑΤΟ ως απαράδεκτη.

Τον Ιούλιο, μετά την απαγόρευση της άρνησης της γενοκτονίας που επέβαλε ο Valentin Inzko, ο Αυστριακός διπλωμάτης που υπηρετούσε ως Ύπατος Εκπρόσωπος εκείνη την εποχή, η Ρωσία, με την υποστήριξη της Κίνας, πρότεινε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ένα ψήφισμα που αφαιρεί από το OHR τις εποπτικές του εξουσίες. Παρά το γεγονός ότι αυτή η πρόταση απορρίφθηκε, η Ρωσία και η Κίνα κατάφεραν να αφαιρέσουν όλες τις αναφορές στο OHR από ένα ψήφισμα που επέκτεινε τη στάθμευση στρατευμάτων του ΟΗΕ σε βοσνιακό έδαφος στις αρχές Νοεμβρίου. Αν και αυτή η κίνηση δεν είχε καμία επίδραση στα προνόμια αυτού του γραφείου, δημιούργησε μια βολική κατάσταση για τη Ρωσία. Οι εκπρόσωποι του ΟΗΕ (και άλλοι) άρχισαν να αναφέρονται στον Christian Schmidt, τον Γερμανό διπλωμάτη που αντικατέστησε τον Inzko, ως «ιδιώτη». Ακόμη και στην περίπτωση της έκθεσης του OHR για την κατάσταση στη Βοσνία, η οποία διανεμήθηκε στα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Ο στόχος του Ντόντικ να καταστήσει αποτελεσματικά το OHR άσχετο και να απομακρύνει τους Ευρωπαίους δικαστές που προεδρεύουν επί του παρόντος στο Συνταγματικό Δικαστήριο της Βοσνίας προωθείται από τη στρατηγική του να αποκηρύξει επιδεικτικά τον θεσμό. Ωστόσο, σε μαρκο κλίμακα, κάτι άλλο είναι πιο σημαντικό. Ο Ντόντικ έχει δηλώσει κατηγορηματικά ότι στόχος του δεν είναι να ξαναρχίσει ο εμφύλιος πόλεμος. Μάλλον, όπως η Ρωσία και η Σερβία, επιθυμεί να αποτρέψει την ένταξη της Β-Ε στο ΝΑΤΟ, ενισχύοντας έτσι τους ρόλους των δύο χωρών ως βαλκανικών και, σε μικρότερο βαθμό, ευρωπαϊκών παικτών. Επιπλέον, αυτό πρόκειται να λάβει χώρα πάνω από το νεκρό σώμα μιας συμφωνίας που εδώ και καιρό θεωρείται ως ορόσημο διπλωματικό επίτευγμα από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο Ντόντικ πρότεινε τελικά έναν συμβιβασμό στον οποίο θα δεσμευτεί να σταματήσει να επιμένει να εκτελεί τις απειλές του με αντάλλαγμα την πλήρη κατάργηση αυτού που αποκαλεί νόμου Inzko για την άρνηση της γενοκτονίας ή μια τροποποίηση του νόμου Inzko που θα κάλυπτε τα βασανιστήρια και τη μάζα. δολοφονία Σέρβων στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Γιασένοβατς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εάν αυτό εφαρμοστεί, θα οδηγήσει σε περαιτέρω, πιθανώς οριστική, επιδείνωση της κατάστασης του OHR. Η πρόθεση Ρωσίας-Σερβίας να καταργήσει πλήρως το OHR γίνεται πιο πραγματική πιθανότητα, εμποδίζοντας ουσιαστικά την αίτηση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης για ένταξη στο ΝΑΤΟ.

Ο Milorad Dodik μπορεί να αξιολογηθεί με διάφορους τρόπους, και δεν είναι πάντα σαφές ποια από τα σχόλιά του είναι γνήσια έκφραση των απόψεών του και ποια είναι ένα παιχνίδι. Ο Ντόντικ είναι μέλος της Ένωσης Ανεξάρτητων Σοσιαλδημοκρατών (SNSD), η οποία ιδρύθηκε το 1996. Στη δεκαετία του 1990, η Δύση θεώρησε αυτή την οργάνωση αποδεκτή, ειδικά σε σύγκριση με το Σερβικό Δημοκρατικό Κόμμα του Radovan Karadzic, ενός καταδικασμένου εγκληματία πολέμου. Ωστόσο, αυτό το ξόρκι έσπασε γρήγορα όταν κατέστη σαφές ότι ο Ντόντικ και άλλοι πολιτικοί του SNSD δεν αποδέχονταν το status quo και αντιτάχθηκαν στον ευρωατλαντικό προσανατολισμό που επιβάλλουν η ΕΕ και οι ΗΠΑ. Το κόμμα έχει πλέον χαρακτηριστεί «ρωσόφιλο», που στη σημερινή πραγματικότητα σημαίνει ότι η Δύση το έχει απορρίψει εντελώς.