Η νέα στρατηγική των ΗΠΑ για την Ανατολική Μεσόγειο και ο ρόλος του Donald Trump στο Κυπριακό

Η νέα διοίκηση των ΗΠΑ υπό τον Donald Trump άρχισε να εφαρμόζει ένα ανανεωμένο στρατηγικό όραμα για την ευρύτερη περιοχή, με στόχο τον περιορισμό της ρωσικής και κινεζικής επιρροής και ταυτόχρονα την εδραίωση της αμερικανικής παρουσίας. Μία ανάλυση στην αμερικανική ιστοσελίδα Washington Examiner, αμέσως μετά την εκλογή του Tufan Erhürman, δημιούργησε φήμες ότι επίκειται παρέμβαση του προέδρου Trump στο Κυπριακό. Σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο, ο Trump θα μπορούσε να προσφέρει στην Τουρκία όσα δεν κατόρθωσε ο United Nations — όπως ενίσχυση της συνεργασίας στην άμυνα, εμπορικές ή ενεργειακές συμφωνίες με την υποστήριξη της Ευρώπης — σε αντάλλαγμα για την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και ένα ανανεωμένο σχέδιο για τον διαμοιρασμό της εξουσίας στο νησί. 
Ωστόσο, το σενάριο αυτό παρουσιάζεται ως πιθανό και όχι ως επιβεβαιωμένη κυβερνητική πολιτική του Trump. Τα τουρκικά ΜΜΕ έσπευσαν να θεωρήσουν ότι το Washington Examiner απηχεί το «βαθύ κράτος» των ΗΠΑ, συνεπώς υπάρχει στο παρασκήνιο κάποια αμερικανική πρωτοβουλία για την Κύπρο. Μάλιστα, ο Recep Tayyip Erdoğan, σε συνεδρίαση της μόνιμης επιτροπής οικονομικής και εμπορικής συνεργασίας του Organisation of Islamic Cooperation, είπε ότι η Άγκυρα λαμβάνει «ισχυρά μηνύματα ότι το νησί της Κύπρου προστίθεται στο μενού του ιμπεριαλιστικού παιχνιδιού που παίζεται στην περιοχή». 
Παρότι οι φήμες αυτές έχουν προκαλέσει αναστάτωση σε μερίδα του αντιπολιτευτικού τουρκικού Τύπου, δεν υπάρχουν προς το παρόν δημόσιες αποδείξεις για συγκεκριμένο σχέδιο Trump για την Κύπρο. Εκείνο που φαίνεται πιο σαφές είναι η πιθανότητα μελλοντικής εμπλοκής του Trump στο Κυπριακό, στο πλαίσιο ενός νέου στρατηγικού οράματος των ΗΠΑ στην Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο.

Η μεγάλη εικόνα

Ήδη γίνονται σημαντικά βήματα σε πολλούς τομείς, και ο τομέας της ενέργειας αποτελεί την αιχμή της νέας αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στην περιοχή. Σε αυτό το πλαίσιο αναμένεται να ενταχθεί και το κυπριακό ζήτημα, δεδομένου ότι η τακτοποίηση των θαλάσσιων ζωνών και δικαιοδοσιών στην Ανατολική Μεσόγειο δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την ομαλοποίηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και την πρόοδο στο Κυπριακό. 
Οι εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή υποδεικνύουν ότι το αμερικανικό στρατηγικό πλάνο περιλαμβάνει βασικά βήματα όπως:

• Η μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο.

• Ο διάδρομος φυσικού αερίου μέσω Ελλάδας προς την Ουκρανία.

• Η αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιούργησε το Τουρκο-λιβυκό μνημόνιο.

• Ο οικονομικός διάδρομος IMEC που θα συνδέει την Ινδία με την Ευρώπη μέσω της Μέσης Ανατολής.
  Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ επιδιώκουν να θέσουν φραγμό στο κινεζικό «Μονοπάτι του Μεταξιού» (Belt and Road Initiative), που έχει φτάσει μέχρι την Ευρώπη και προσφέρει γεωστρατηγικό βάθος στο Πεκίνο.

Αμερικανικές κινήσεις

Πρόσφατα, στην Αθήνα διεξήχθη η 6η Υπουργική Συνάντηση της Διατλαντικής Συνεργασίας για την Ενέργεια (P-TEC) στο Ζάππειο, όπου ανακοινώθηκαν σημαντικές συμφωνίες στον ενεργειακό τομέα παρουσία Αμερικανών και Ευρωπαίων υπουργών και εκπροσώπων πολυεθνικών εταιρειών. 
Την Πέμπτη υπεγράφη, μεταξύ άλλων, συμφωνία με την ExxonMobil για έρευνες στο θαλάσσιο οικόπεδο 2 στο Βορειοδυτικό Ιόνιο και την Παρασκευή συμφωνία για αγορά μεγάλων ποσοτήτων υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις ΗΠΑ, το οποίο θα μεταφέρεται μέσω Ελλάδας στη Νοτιοανατολική και Κεντρική Ευρώπη. Η Ελλάδα καθίσταται πλέον πύλη εισόδου του αμερικανικού LNG το οποίο θα κατευθύνεται έως και την Ουκρανία μέσω του κάθετου διαδρόμου. 
Το αμερικανικό ενδιαφέρον δεν περιορίζεται στην Ελλάδα: αφορά ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο. Για παράδειγμα, η περασμένη Τρίτη το Υπουργείο Πετρελαίου της Αιγύπτου ανακοίνωσε Μνημόνιο Κατανόησης με την ExxonMobil για παραχώρηση ακόμη ενός θαλάσσιου οικοπέδου.
Η αμερικανική εταιρεία Chevron ανέλαβε 4 οικόπεδα νότια της Κρήτης και αυξάνει την παραγωγή στο κοίτασμα Λεβιάθαν του Ισραήλ. Οι ΗΠΑ πιέζουν το Ισραήλ να επικυρώσει τη συμφωνία εξαγωγής φυσικού αερίου στην Αίγυπτο — η άρνηση του Τελ Αβίβ είχε ως αποτέλεσμα ακύρωση της επίσκεψης του Αμερικανού υπουργού Ενέργειας.

Η Τουρκία

Η Τουρκία δεν θα συμμετέχει σε όλα τα ενεργειακά έργα και, όπως σημειώνεται, κανένα κράτος της Ανατολικής Μεσογείου δεν θα εμπλέκεται σε όλα τα πρότζεκτ. Κάθε έργο αφορά συγκεκριμένες χώρες. Αυτό δεν αποκλείει τη συμμετοχή της Άγκυρας στο αμερικανικό πλαίσιο. Πηγές αναφέρουν ότι η πρόταση του Έλληνα Πρωθυπουργού, Kyriakos Mitsotakis, για πολυμερές σχήμα «5 × 5» παράκτιων χωρών της περιοχής (Ελλάδα, Κύπρος, Αίγυπτος, Τουρκία και Λιβύη) δεν είναι άσχετη με τα αμερικανικά σχέδια στην ευρύτερη περιοχή. 
Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Hakan Fidan, δεν απέρριψε την πρόταση Μητσοτάκη όταν ρωτήθηκε από Τούρκο δημοσιογράφο, αλλά απάντησε ότι οι διαφορές μεταξύ των δύο χωρών μπορούν να επιλυθούν μέσω διαλόγου και ειρηνικά — το ίδιο φέρεται να ισχύει και για την Κύπρο. Ο Έλληνας Πρωθυπουργός, αντιλαμβανόμενος τις κρίσιμες στιγμές, στο ετήσιο μνημόσυνο του Glafcos Clerides έστειλε μηνύματα προς όλες τις κατευθύνσεις, τονίζοντας ότι «πίσω από τις κορώνες του ψευτοπατριωτισμού κρύβονται οι αποτυχίες του μέλλοντος».
Παράλληλα, ο ανώτερος σύμβουλος του Atlantic Council για την Ενέργεια, Charalambos Ellinas, δήλωσε ότι οι ΗΠΑ θα συμπεριλάβουν την Τουρκία στους ενεργειακούς και οικονομικούς σχεδιασμούς από την Κασπία Θάλασσα έως τη Μεσόγειο. Οι ΗΠΑ, όπως ανέφερε, επιδιώκουν να αυξήσουν τη ροή φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν προς την Ευρώπη μέσω της Τουρκίας αλλά και του πετρελαίου του Ιράκ.

Οι άνθρωποι-κλειδιά

Όλες οι κινήσεις των Αμερικανών για την επίλυση προβλημάτων και τον τερματισμό συγκρούσεων στην Ανατολική Μεσόγειο έχουν στρατηγικό χαρακτήρα και εξυπηρετούν την προσπάθεια των ΗΠΑ να εδραιώσουν την παρουσία τους έναντι της Ρωσίας και της Κίνας — οι οποίες εκμεταλλεύονται τις αντιθέσεις και ανταγωνισμούς των κρατών για να επεκτείνουν την επιρροή τους. Αυτό ακριβώς κάνει η Κίνα στη Κύπρο μέσω της ενεργειακής και στρατηγικής συνεργασίας της. 
Συνεπώς, κάποια στιγμή ο Donald Trump θα ασχοληθεί και με το Κυπριακό. Για αυτό δεν είναι τυχαίες οι επιλογές του Προέδρου των ΗΠΑ για τις πρεσβείες στην Τουρκία, την Ελλάδα και την Κύπρο — πρόσωπα που ανήκουν στον προσωπικό του κύκλο, όχι στο παραδοσιακό διπλωματικό σώμα. 
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ έχει ήδη διορίσει ως ανώτερο σύμβουλο για την Αφρική τον Massad Boulos, ο οποίος είναι συγγενικός του και ανέλαβε δράση στη Λιβύη για να προετοιμάσει το έδαφος ώστε η Chevron να επιστρέψει και να αντιμετωπιστούν τα εμπόδια που προκύπτουν από το Τουρκο-λιβυκό μνημόνιο. Οι άνθρωποι-κλειδιά του Trump καταλαμβάνουν θέσεις-κλειδιά στην περιοχή και του παρέχουν τη δυνατότητα να εφαρμόσει και πολλές φορές να επιβάλει τα σχέδιά του. Το παράδειγμα της Γάζας είναι ενδεικτικό. 
Το ερώτημα που παραμένει είναι κατά πόσο η Κύπρος μπορεί να επωφεληθεί από αυτές τις εξελίξεις και να αξιοποιήσει το αμερικανικό ενδιαφέρον για να προωθήσει την επίλυση του Κυπριακού. Όλες οι χώρες της περιοχής θα συμπλεύσουν με τα αμερικανικά συμφέροντα, αλλά ταυτόχρονα θα επιδιώξουν να εκμεταλλευθούν το μέγιστο δυνατό όφελος. Ωστόσο, η αντίσταση και η άρνηση στην προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα μπορεί να επιφέρουν το μεγαλύτερο κόστος.