Σειρά λαθών και χρονοτριβών στο έργο υγροποιημένου αερίου στο Βασιλικό

Ο διαγωνισμός της Αρχής Λιμένων Κύπρου (ΑΛΚ) για την κατασκευή αγκυροβολίου και την τοποθέτηση δύο υποθαλάσσιων αγωγών μεταφοράς υγραερίου (LPG) στην περιοχή Ζυγίου (Βασιλικού) πέρασε από μια μακρά και προβληματική διαδικασία. Η πορεία του έργου σημαδεύτηκε από διαδοχικές δυσκολίες, αναβολές, σημαντικές αυξήσεις κόστους και πολλαπλές τροποποιήσεις.

Πέραν των πιο πάνω, η Ελεγκτική Υπηρεσία, εξετάζοντας αναλυτικά το έργο και ετοιμάζοντας σχετική ειδική έκθεση, επισημαίνει ότι κατατέθηκαν μόνο δύο προσφορές. Αυτό αποδίδεται στην αβεβαιότητα και στις συνεχείς αλλαγές των τεχνικών προδιαγραφών, οι οποίες, σύμφωνα με την Υπηρεσία, μείωσαν τη συμμετοχή πιθανών ενδιαφερόμενων. Σε μια προσπάθεια συνολικής αποτύπωσης των γεγονότων, υπενθυμίζεται ότι η ΑΛΚ προκήρυξε τον διαγωνισμό στις 27.1.2023, με εκτιμώμενη αξία €4,1 εκατ. πλέον ΦΠΑ.

Η αρχική διάρκεια ολοκλήρωσης του έργου είχε οριστεί σε πέντε μήνες από την έναρξή του, με περίοδο ευθύνης ελαττωμάτων δώδεκα μηνών. Η προθεσμία υποβολής προσφορών ήταν η 3.3.2023. Ακολούθησαν έξι τροποποιητικές εγκύκλιοι (addenda), μεταφέροντας την προθεσμία στις 5.5.2023.

Έντεκα ημέρες πριν από την τελική ημερομηνία, η εκτιμώμενη αξία αυξήθηκε από €4,1 εκατ. σε €4,6 εκατ. πλέον ΦΠΑ, ενώ η εγγύηση συμμετοχής ανέβηκε από €50.000 σε €90.000. Είχε προηγηθεί γραπτή ενημέρωση της ΑΛΚ ότι το αρχικό ποσό της εγγύησης ήταν χαμηλότερο από το ελάχιστο όριο (2% της εκτιμώμενης αξίας) που προβλέπουν τα Πρότυπα Έγγραφα της ΑΑΔΣ.

Παράλληλα, περίπου ένα μήνα μετά την προκήρυξη, η διάρκεια υλοποίησης της Σύμβασης διπλασιάστηκε από πέντε σε δέκα μήνες, με την ΑΛΚ και τους Συμβούλους Μελετητές (ΣΜ) να παραδέχονται ότι η αρχική πρόβλεψη ήταν εξ αρχής ανεδαφική. Οι ΣΜ είχαν εισηγηθεί οκτώ μήνες, γνώση που η ΑΛΚ διέθετε ήδη πριν από την προκήρυξη. Στο διάγραμμα που ακολουθείται στην έκθεση, παρουσιάζεται η χρονική εξέλιξη του διαγωνισμού.

2 μόνο προσφορές

Στις 5.5.2023 υποβλήθηκαν δύο προσφορές: ο Οικονομικός Φορέας (ΟΦ) Α με €4.311.761,55 πλέον ΦΠΑ και ο ΟΦ Β με €5.278.000 πλέον ΦΠΑ. Στις 4.12.2023 ο διαγωνισμός κατακυρώθηκε στον ΟΦ Α. Ακολούθησε προσφυγή του ΟΦ Β στην ΑΑΠ, επιβάλλοντας προσωρινά μέτρα και επαναλαμβανόμενες ανανεώσεις προσφορών και εγγυήσεων. Τελικά, επειδή ο ΟΦ Α έθεσε όρους στην ανανέωση της προσφοράς του, η ΑΛΚ ζήτησε άρση των μέτρων και απέρριψε την προσφορά του, κατακυρώνοντας το έργο στον ΟΦ Β, παρά το υψηλότερο κόστος. Η Σύμβαση υπογράφηκε στις 27.6.2024, δηλαδή 17 μήνες μετά την προκήρυξη, με ποσό €5.278.000 πλέον ΦΠΑ — 14,74% υψηλότερο από την τελική εκτιμώμενη αξία και 28,73% πάνω από την αρχική. Η έναρξη των εργασιών ορίστηκε για 2.10.2024, με ολοκλήρωση στις 2.8.2025. Στο διάγραμμα αποτυπώνονται τα κύρια στάδια μέχρι την υπογραφή της Σύμβασης.

1,5 χρόνο μετά

Η ετοιμασία των εγγράφων ανατέθηκε στους ΣΜ Α στις 28.7.2021, όμως ο διαγωνισμός προκηρύχθηκε μόλις στις 27.1.2023. Η έκδοση πολλών τροποποιήσεων μετά την προκήρυξη εγείρει ερωτήματα για την ποιότητα και την επιμέλεια της αρχικής μελέτης. Παράλληλα, απορία προκαλεί το ότι η σχετική Σύμβαση των ΣΜ υπογράφηκε πριν από την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για υλοποίηση του έργου.

Η Ελεγκτική Υπηρεσία επισημαίνει ότι η περιορισμένη συμμετοχή (μόνο δύο προσφορές) δείχνει πως δεν διαμορφώθηκαν συνθήκες επαρκούς ανταγωνισμού για ένα έργο ιδιαίτερης σημασίας. Η συνεχής έκδοση τροποποιήσεων και παρατάσεων, συνολικά έξι και τρεις αντίστοιχα, ενίσχυσαν την αβεβαιότητα. Συνολικά δόθηκαν 63 ημέρες επιπλέον στην περίοδο υποβολής, σχεδόν διπλάσιο χρονικό διάστημα από την αρχική πρόβλεψη των 35 ημερών.

Η αναγκαιότητα αυτής της παράτασης προέκυψε από την αναθεώρηση του ανέφικτου αρχικού χρονοδιαγράμματος, τις παρατηρήσεις των ενδιαφερομένων ΟΦ και τις αλλαγές στις τεχνικές προδιαγραφές, τα σχέδια και τα δελτία ποσοτήτων. Η εκτιμώμενη αξία, παρά την αύξηση, δεν συμβάδιζε με τις πραγματικές συνθήκες της αγοράς, όπως φάνηκε από τις οικονομικές προσφορές.

Οι ΣΜ Β, στους οποίους ανατέθηκε η αξιολόγηση λόγω σύγκρουσης συμφερόντων των ΣΜ Α, σημείωσαν ότι ο ΟΦ Α δεν διέθετε την απαιτούμενη εμπειρία στο αντικείμενο του έργου. Ωστόσο, κατέληξαν ότι δεν μπορούσαν να τον αποκλείσουν βάσει των δηλωθέντων στοιχείων, παρότι αυτό ήταν αντιφατικό με τις αρχικές επιφυλάξεις τους.

Προγενέστερη ημερομηνία

Κατά τον έλεγχο της Επιτροπής Αξιολόγησης (ΕΑ), εντοπίστηκε ότι η εγγυητική επιστολή του ΟΦ Β είχε ημερομηνία λήξης νωρίτερα από το προβλεπόμενο όριο. Παρ’ όλα αυτά, η ΕΑ δεν απέρριψε την προσφορά, παραβιάζοντας πάγιες αρχές νομολογίας. Το ίδιο συνέβη και στο στάδιο του Διοικητικού Συμβουλίου της ΑΛΚ, το οποίο ενέκρινε την προσφορά.

Παράλληλα, τόσο οι ΣΜ Β όσο και η ΕΑ θεώρησαν λανθασμένα ότι ο ΟΦ Β είχε ολοκληρώσει το έργο της προβλήτας για το φυσικό αέριο σε ποσοστό άνω του 80%, προσμετρώντας το ως ένα από τα τέσσερα απαιτούμενα έργα εμπειρίας. Στην πραγματικότητα, η συγκεκριμένη Σύμβαση είχε τερματιστεί με την πρόοδο περίπου στο 50%.

Οι αξιολογητές δεν κατέγραψαν αναλυτικά τα έργα που έλαβαν υπόψη τους, με αποτέλεσμα, σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, κανένας από τους δύο ΟΦ να μην πληρούσε τις προϋποθέσεις συμμετοχής. Ο διαγωνισμός θα έπρεπε να ακυρωθεί και να επαναπροκηρυχθεί — κάτι που δεν συνέβη.

7 μήνες μετά

Η αρχική κατακύρωση έγινε στις 4.12.2023, επτά μήνες μετά την υποβολή των προσφορών. Ο χρόνος αυτός κρίνεται υπερβολικός, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι η αρχική διάρκεια της Σύμβασης ήταν μόλις πέντε μήνες. Συνεπώς, η αξιολόγηση απαίτησε κατά 40% περισσότερο χρόνο από τον αρχικά προβλεπόμενο για την εκτέλεση του έργου.

Παρά τις αποφάσεις για επίσπευση, η ΑΛΚ όρισε την έναρξη των εργασιών τρεις μήνες μετά την υπογραφή της Σύμβασης, κάτι που δημιουργεί εύλογη ανησυχία. Η καθυστέρηση αυτή αντιστρατεύεται την πρόθεση για ταχεία υλοποίηση, όπως φάνηκε από τον αρχικό πεντάμηνο σχεδιασμό και την πρόνοια για πιθανό bonus στον εργολάβο.

Έπειτα από επτά μήνες εργασιών, η πρόοδος ήταν ουσιαστικά περιορισμένη. Κατά τον έλεγχο της 30.5.2025, σύμφωνα με την Ελεγκτική, η φυσική πρόοδος ήταν εμφανώς πίσω, κάτι που επιβεβαιώνεται και από τη χρηματική ροή: μόλις 43% του καθαρού ποσού της Σύμβασης είχε υλοποιηθεί, αντί 62% που προβλεπόταν. Δέκα μήνες μετά, με το έργο θεωρητικά ολοκληρωμένο, οι πληρωμές βρίσκονταν περίπου στο 50%.

Αλλαγές μέχρι και «σήμερα»

Μέχρι την έκδοση της Έκθεσης, καμία απαίτηση του εργολάβου για παράταση ή οικονομική αποζημίωση δεν είχε παραπεμφθεί στην ΚΕΑΑ από την ΑΛΚ. Αντίθετα, αφού παρήλθε η συμβατική ημερομηνία ολοκλήρωσης (2.8.2025), η ΑΛΚ ζήτησε αλλαγή της όδευσης των αγωγών, με σοβαρές χρονικές και οικονομικές επιπτώσεις. Η οδηγία προς τον εργολάβο δόθηκε χωρίς προηγούμενη έγκριση της ΚΕΑΑ.

Τι συστήνει η Ελεγκτική

Στις συστάσεις της, η Ελεγκτική τονίζει ότι η ΑΛΚ πρέπει να ενισχύσει τον επαγγελματισμό των στελεχών της μέσω συστηματικής εκπαίδευσης για την ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας περί δημοσίων συμβάσεων, των σχετικών εγγράφων και της νομολογίας.

Οι λειτουργοί που συμμετέχουν στις Επιτροπές Αξιολόγησης πρέπει να γνωρίζουν ότι οι προσφορές που παραβιάζουν ουσιώδεις όρους —όπως οι προϋποθέσεις των εγγυήσεων συμμετοχής— απορρίπτονται άμεσα. Το ίδιο ισχύει και για το ΔΣ της ΑΛΚ, το οποίο, λειτουργώντας ως Συμβούλιο Προσφορών, έχει την τελική ευθύνη.

Οι εκθέσεις αξιολόγησης πρέπει να καταγράφουν με σαφήνεια όλα τα στοιχεία που λήφθηκαν υπόψη, με πλήρη τεκμηρίωση των οικονομικών και τεχνικών προϋποθέσεων των προσφοροδοτών.

Το ΔΣ οφείλει να μελετά σε βάθος τις εκθέσεις αξιολόγησης και να ζητά διευκρινίσεις όταν αυτές παρουσιάζουν ασάφειες ή ελλείψεις.

Η ΑΛΚ πρέπει να καθορίζει ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα, να αποφεύγει αδικαιολόγητες τροποποιήσεις κατά την περίοδο υποβολής προσφορών και να διασφαλίζει ότι η διάρκεια των Συμβάσεων ανταποκρίνεται στις συνθήκες της αγοράς.

Η πρόνοια για πρόσθετη αμοιβή (bonus) πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο κατ’ εξαίρεση και με πλήρη τεκμηρίωση, ενώ το ποσό της να μην υπερβαίνει το ύψος πιθανής αποζημίωσης για καθυστέρηση. Παράλληλα, να λαμβάνεται υπόψη στον υπολογισμό της εκτιμώμενης αξίας.

Η ΑΛΚ πρέπει να αξιοποιεί το εργαλείο της προηγούμενης διαβούλευσης με την αγορά, ώστε να ενισχύει τη συμμετοχή και να εξασφαλίζει υγιή ανταγωνισμό.

Η επικοινωνία με τους προσφοροδότες πρέπει να είναι έγκαιρη, γραπτή και σαφής, ώστε να μην δημιουργούνται αμφιβολίες.

Τέλος, όταν υπάρχουν αποκλίσεις από τα χρονοδιαγράμματα, η ΑΛΚ πρέπει να ενεργεί άμεσα, να εντοπίζει τα αίτια καθυστερήσεων και να λαμβάνει διορθωτικά μέτρα. Παράλληλα, τα αιτήματα αλλαγών ή απαιτήσεων πρέπει να αποστέλλονται εγκαίρως και πλήρως τεκμηριωμένα στα αρμόδια όργανα (ΤΕΑΑ και ΚΕΑΑ), ώστε να διασφαλίζεται η ομαλή και έγκαιρη εξέταση.