Ένα ταξίδι που υπερβαίνει τα όρια της διπλωματίας

Η πρώτη αποστολική επίσκεψη του Πάπα Λέοντος ΙΔ΄ στην Τουρκία και τον Λίβανο δεν αποτελεί απλώς ένα ακόμη βήμα στην παπική διπλωματία, αλλά μια πολυδιάστατη πρωτοβουλία που συνδυάζει ιστορική μνήμη, διαθρησκειακό διάλογο και σύμβολα ενότητας σε μια γεωπολιτικά ευαίσθητη περιοχή. Η έξι ημερών περιοδεία, από τις 27 Νοεμβρίου έως τις 2 Δεκεμβρίου 2025, περιλαμβάνει συναντήσεις με ηγέτες, προσκυνηματικούς σταθμούς, κοινές προσευχές με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο και έντονο πολιτικό πλαίσιο, με δεδομένη τη συνάντηση με τον Πρόεδρο της Τουρκίας Recep Tayyip Erdoğan και τη συμμετοχή του στον Λίβανο, χώρα πληγμένη από συνεχείς κρίσεις.

Μια επίσκεψη σε δύο κομβικές χώρες

Το Βατικανό παρουσίασε λεπτομερώς το πρόγραμμα του Πάπα Λέοντος ΙΔ΄, που καλύπτει Άγκυρα, Κωνσταντινούπολη, İznik (Νίκαια) και Βηρυτό, δίνοντας έμφαση στα 1.700 χρόνια από την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο. Πρόκειται για ιστορική στιγμή, καθώς για πρώτη φορά μετά από αιώνες ο προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος συναντώνται στον τόπο συγκρότησης του χριστιανικού δόγματος τον 4ο αιώνα.

Η περιοδεία ξεκινά από την Άγκυρα, με απόδοση τιμών στον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ στο Ανıtkabir, και συνεχίζεται με συνάντηση με τον Πρόεδρο Recep Tayyip Erdoğan στο προεδρικό συγκρότημα Beştepe. Το Βατικανό διαβεβαιώνει ότι έχουν ληφθεί όλα τα μέτρα ασφαλείας για μία από τις πιο απαιτητικές παπικές επισκέψεις των τελευταίων ετών.

Διπλωματικές ισορροπίες και στρατηγικά μηνύματα

Ο Πρόεδρος Erdoğan αναμένεται να προσδώσει ιδιαίτερη πολιτική βαρύτητα στη συνάντηση με τον Πάπα, καθώς η Άγκυρα επιχειρεί να ενισχύσει το προφίλ της ως χώρα-γέφυρα Ανατολής και Δύσης. Τουρκικά μέσα τονίζουν ότι η επιλογή της Τουρκίας ως πρώτου σταθμού αναγνωρίζει τις προσπάθειές της για διαμεσολάβηση στις περιφερειακές συγκρούσεις και για τον ρόλο της ως ενεργού συνομιλητή σε θέματα ειρήνης.

Το Βατικανό τονίζει τον καθαρά αποστολικό χαρακτήρα της περιοδείας, με στόχο την ενίσχυση του χριστιανικού στοιχείου σε μια ευαίσθητη περιοχή και την προώθηση του διαλόγου με το Ισλάμ και άλλες χριστιανικές παραδόσεις. Η Ρώμη επιδιώκει να αναδείξει την Εκκλησία ως φορέα αποκλιμάκωσης, συνεννόησης και προστασίας των ευάλωτων κοινοτήτων.

Νίκαια: Εκκλησιαστική ιστορία και μήνυμα ενότητας

Η κορύφωση της επίσκεψης θα είναι η κοινή παρουσία του Πάπα Λέοντος ΙΔ΄ και του Πατριάρχη Βαρθολομαίου στον αρχαιολογικό χώρο της Βασιλικής του Αγίου Νεοφύτου στο İznik. Εκεί, μπροστά στα ερείπια της βασιλικής που ανακαλύφθηκε το 2014, θα τελεστεί συμβολική προσευχή με άναμμα κεριού ενώπιον εικόνων του Χριστού και της Συνόδου. Η πράξη αυτή συμβολίζει την ανάγκη ενότητας μεταξύ των χριστιανικών παραδόσεων, επαναφέροντας μνήμες από τα 1.700 χρόνια της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου.

Η συμμετοχή του Οικουμενικού Πατριάρχη και η στάση του Βατικανού θεωρούνται από θεολόγους ως προσπάθεια αναθέρμανσης των οικουμενικών δεσμών μετά το Μεγάλο Σχίσμα του 1054. Η Νίκαια αναδεικνύεται σε τόπο συμβολικής επανασύνδεσης με μια εποχή ενιαίας Χριστιανοσύνης.

Η διάσταση του διαθρησκειακού διαλόγου

Ο Πάπας θα επισκεφθεί τη Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας (Diyanet), θα συναντηθεί με τον Αρχιραββίνο της χώρας και θα έχει ιδιωτική συνομιλία με ηγέτες μουσουλμανικών και δρούζικων κοινοτήτων στον Λίβανο. Οι συναντήσεις αυτές δίνουν διεθνές βάθος στην περιοδεία, αναδεικνύοντας τη σημασία της θρησκευτικής διπλωματίας σε μια περίοδο συγκρούσεων, μετακινήσεων πληθυσμών και αυξημένης πόλωσης.

Για το Βατικανό, η ενίσχυση του διαλόγου με μουσουλμανικές κοινότητες και άλλες θρησκείες αποτελεί στρατηγική επιλογή, στοχεύοντας στη θωράκιση της κοινωνικής συνοχής και στη δημιουργία κοινών χώρων κατανόησης.

Λίβανος: Μνήμη, κρίση και ελπίδα

Στη Βηρυτό, ο Πάπας θα προσευχηθεί στο λιμάνι για τα θύματα της έκρηξης του 2020, ένα γεγονός που έχει τραυματίσει βαθιά την κοινωνία και έχει γίνει σύμβολο κρατικής αποδιάρθρωσης και συλλογικού πένθους. Στη Μαρωνίτικη Πατριαρχία της Bkerké θα συναντήσει νέους, μεταφέροντας μήνυμα αντοχής και ελπίδας σε μια χώρα που αγωνίζεται να σταθεί οικονομικά και πολιτικά.

Η επιλογή του Λιβάνου δεν είναι τυχαία: το Βατικανό θεωρεί την πολυθρησκευτική ταυτότητα της χώρας ως «εργαστήριο συνύπαρξης» που πρέπει να προστατευτεί, εν μέσω μετανάστευσης, φτώχειας και πολιτικής αστάθειας που απειλούν τις χριστιανικές κοινότητες.

Μια επίσκεψη με πολλαπλά επίπεδα

Η περιοδεία του Πάπα δεν περιορίζεται στη θεσμική και πνευματική διάσταση. Συμβαίνει ενώ η Τουρκία επιδιώκει να επανατοποθετήσει τον ρόλο της ως διαμεσολαβητή σε διεθνείς κρίσεις, από την Ουκρανία έως τη Μέση Ανατολή, και να ενισχύσει τη διαπραγματευτική ισχύ της με τη Δύση. Παράλληλα, οι χριστιανικές κοινότητες αντιμετωπίζουν δημογραφική συρρίκνωση, οικονομική πίεση και ανησυχίες ασφαλείας.

Διπλωματικοί αναλυτές σημειώνουν ότι η κοινή παρουσία Πάπα και Πατριάρχη στη Νίκαια μπορεί να αποτελέσει διεθνές μήνυμα σταθερότητας και αναζήτησης ενότητας, ενώ η συνάντηση με τον Erdoğan προσδίδει πολιτικό βάρος, υπενθυμίζοντας ότι οι θρησκευτικοί θεσμοί εξακολουθούν να επηρεάζουν την διεθνή κοινή γνώμη και την αντίληψη για την περιοχή.

Μια επίσκεψη που μόλις αρχίζει να «γράφει» ιστορία

Η περιοδεία του Πάπα Λέοντος ΙΔ΄ στην Τουρκία και τον Λίβανο συνδυάζει ιστορικό βάθος, εκκλησιαστικό διάλογο, διπλωματική κινητικότητα και έντονο συμβολισμό. Η Νίκαια, ο Λίβανος και η Κωνσταντινούπολη αναδεικνύονται σε σκηνές σύνθετων μηνυμάτων ειρήνης και ελπίδας, σε μια στιγμή που η ευρύτερη περιοχή χρειάζεται επειγόντως σταθερότητα και αξιόπιστα κανάλια επικοινωνίας.

Το έντονο ενδιαφέρον διεθνών μέσων, η παρουσία χιλιάδων πιστών και οι υψηλού επιπέδου συναντήσεις επιβεβαιώνουν ότι η περιοδεία αυτή δύσκολα θα καταγραφεί ως μια απλή επίσκεψη. Αντιθέτως, αναμένεται να εξελιχθεί σε γεγονός με μακροπρόθεσμες επιπτώσεις για την Εκκλησία, τη διπλωματία και την ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.

ΠΗΓΗ: IBNA

Γράφει ο Λάζαρος Καμπουρίδης Αντιστράτηγος ε.α.

Η εφαρμογή της αμερικανικής στρατηγικής για τον χώρο του Καυκάσου, της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου φέρνει την Τουρκία αντιμέτωπη με ένα σοβαρό στρατηγικό σταυροδρόμι. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν καλείται πλέον να εγκαταλείψει την πολιτική της «επιτήδειας ουδετερότητας» που ακολούθησε τα προηγούμενα χρόνια και να επιλέξει προς ποια κατεύθυνση θα κινηθεί, προκειμένου να διαχειριστεί τις κρίσιμες γεωπολιτικές προκλήσεις για τη χώρα του. Από τη μία πλευρά, η ανάγκη προμήθειας αεροσκαφών, το Κουρδικό, οι σχέσεις με το Ισραήλ και οι εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο· από την άλλη, η Ρωσία, η φθηνή ενέργεια, τα σχέδια ένταξης στην ευρωπαϊκή άμυνα, η κατάσταση της τουρκικής οικονομίας και η αναζήτηση ξένων επενδύσεων.

Η ανάγκη για ξεκάθαρη επιλογή κατεύθυνσης και εγκατάλειψη της ουδετερότητας έγινε ακόμη πιο εμφανής όταν ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έθεσε ευθέως στον Ερντογάν το δίλημμα: «ή με τη Ρωσία ή με τις ΗΠΑ». Το δίλημμα αυτό αναδεικνύεται έντονα καθώς ο Τούρκος Πρόεδρος διαπιστώνει ότι η Τουρκία αδυνατεί να διαδραματίσει τον ρόλο της περιφερειακής δύναμης που προβλέπει το σχέδιο «Αιώνας της Τουρκίας», το οποίο μεταξύ άλλων προωθεί την ιδέα μιας πλήρως ανεξάρτητης τουρκικής εξωτερικής πολιτικής και στρατηγικής.

Ήδη οι πρώτες κινήσεις προσέγγισης της Άγκυρας προς την Ουάσιγκτον έχουν προκαλέσει εμφανή ενόχληση στη Μόσχα, με τον Βλαντιμίρ Πούτιν να εκδηλώνει ανοιχτά τη δυσφορία του προς τον Ερντογάν. Η σοβαρότερη καμπή στις ρωσοτουρκικές σχέσεις ήρθε στις 8 Δεκεμβρίου 2024 με την ανατροπή του Άσαντ και την επικράτηση του Ατνάμ Αλ Σάρα στη Δαμασκό — προσώπου που θεωρείται πλήρως ευθυγραμμισμένο με την Άγκυρα.

Ακολούθησαν μια σειρά από ρωσικές κινήσεις έκφρασης δυσαρέσκειας. Το τελευταίο διάστημα, ωστόσο, και ιδιαίτερα μετά την επίσκεψη Ερντογάν στον Λευκό Οίκο τον περασμένο Σεπτέμβριο, οι αντιδράσεις της Μόσχας γίνονται ολοένα πιο ευθείες και δημόσιες.

Αρχικά, η ψυχρή χειραψία και σύντομη συνομιλία μεταξύ Πούτιν και Ερντογάν στη Διάσκεψη του Οργανισμού της Σαγκάης (SCO) στην Κίνα τον Σεπτέμβριο αποτέλεσε σαφές μήνυμα. Ακολούθησε το περιστατικό της 5ης Νοεμβρίου με το τουρκικό πλοίο “Seabridge”, που επιχείρησε, μετά από 14 χρόνια, να επαναφέρει τη γραμμή Τραπεζούντα–Σότσι, μεταφέροντας 18 Ρώσους και 2 Τούρκους επιβάτες. Η είσοδός του δεν έγινε δεκτή από τις ρωσικές αρχές, και αφού παρέμεινε τρεις ημέρες εκτός του λιμανιού, αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Τουρκία. Στις 17 Νοεμβρίου, ρωσικό drone έπληξε τουρκικής σημαίας πλοίο που μετέφερε 4.000 τόνους υγροποιημένου φυσικού αερίου σε ουκρανικό λιμάνι κοντά στην Οδησσό. Αξιοσημείωτο είναι ότι τα τουρκικά ΜΜΕ αποσιώπησαν τις παραπάνω ενέργειες, επιχειρώντας να μην αναδειχθεί ένταση στις σχέσεις Άγκυρας–Μόσχας.

Σ’ όλα αυτά προστέθηκαν και οι όροι που έθεσε ο Τραμπ προς την Άγκυρα για απεξάρτηση από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες. Ήδη δύο τουρκικές εταιρείες έχουν περιορίσει τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου, στρεφόμενες σε άλλες αγορές. Το μεγάλο τουρκικό διυλιστήριο STAR, θυγατρική της αζέρικης SOCAR, έχει στραφεί σε μη ρωσικά φορτία αργού, ενώ και η Tupras αυξάνει τις προμήθειές της από εναλλακτικές πηγές.

Η Ρωσία έχει έναν ακόμη λόγο να δυσανασχετεί: την προσπάθεια της Τουρκίας να ενταχθεί στο πρόγραμμα ευρωπαϊκής χρηματοδότησης εξοπλισμών SAFE αλλά και στον ευρωπαϊκό αμυντικό μηχανισμό, που έχει ως στόχο την ανάσχεση της ρωσικής απειλής.

Ο Ερντογάν χρειάζεται την αμερικανική υποστήριξη για να αντιμετωπίσει καθοριστικά ζητήματα στη Μέση Ανατολή, όπως η παρουσία του Ισραήλ στη Συρία και η ακύρωση οποιουδήποτε σχεδίου δημιουργίας αυτόνομου κουρδικού κράτους — ιδιαίτερα από τη στιγμή που οι Κούρδοι της Rojava απολαύουν την υποστήριξη των ΗΠΑ.

Την ίδια ώρα, ο Τούρκος Πρόεδρος βλέπει να υποχωρεί το όραμα μετατροπής της Τουρκίας σε ενεργειακό κόμβο, παρά τις υποσχέσεις Πούτιν τα προηγούμενα χρόνια. Η κατάσταση επιδεινώνεται περαιτέρω καθώς η αμερικανική στρατηγική στην περιοχή ενισχύει τον ρόλο κρατών που η Άγκυρα θεωρεί αντιπάλους: της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ. Καθίσταται έτσι σαφές ότι η περίοδος της ουδετερότητας για την Τουρκία φτάνει στο τέλος της και ο Ερντογάν θα πρέπει να επιλέξει στρατόπεδο. Όποια επιλογή κι αν κάνει, θα έχει κόστος: η Τουρκία χρειάζεται τις ΗΠΑ για κρίσιμα περιφερειακά ζητήματα, όμως ταυτόχρονα είναι στενά δεμένη με τη Ρωσία μέσω μιας σειράς ενεργειακών συμφωνιών — από τους φθηνούς ρωσικούς υδρογονάνθρακες μέχρι το πυρηνικό εργοστάσιο στο Άκουγιου.

Το βασικό ερώτημα, λοιπόν, είναι για πόσο ακόμη η Άγκυρα θα μπορεί να «κρύβει κάτω από το χαλί» τα ολοένα πυκνότερα μηνύματα δυσαρέσκειας της Μόσχας, ιδιαίτερα εάν αυτά συνεχιστούν, και ποια θα είναι η τελική της αντίδραση.

Δημοσιεύεται στο «ΠΑΡΟΝ της Κυριακής»
Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, κάτοχος MBA από το Nottingham Trend University, πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του ΔΠΘ και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου. Διετέλεσε μέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη (1995–1999) και Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα, με παράλληλη διαπίστευση στο Μπακού (2013–2017). Είναι συνεργάτης του αμερικανικού ινστιτούτου αναλύσεων «Defense & Foreign Affairs». Αποστρατεύθηκε τον Μάρτιο 2022.

ΠΗΓΗ: MILITAIRE .gr

Οι Ηνωμένες Πολιτείες τάσσονται υπέρ περιφερειακών έργων διασύνδεσης που ενισχύουν την ασφάλεια και την συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο, ανέφερε ο Υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για θέματα οικονομικής ανάπτυξης και ενέργειας, Τζέικομπ Χέλμπεργκ, απαντώντας σε ερώτημα σχετικά με την αξιολόγηση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για έργα όπως ο GSI.

Σε συνέντευξή του που δημοσιεύεται στην «Καθημερινή της Κυριακής», ο κ. Χέλμπεργκ έκανε αναφορά στη δέσμευση των Υπουργών Ενέργειας των ΗΠΑ, της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ στην Αθήνα για την ενεργειακή ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο, τονίζοντας ότι η συμφωνία αυτή αφορά έργα που ενδυναμώνουν τον ρόλο της περιοχής ως ενεργειακού κόμβου. «Η βιωσιμότητα κάθε προτεινόμενου έργου αποτελεί ζήτημα που θα πρέπει να αξιολογήσουν οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές», σημείωσε.

«Ένιωσα ιδιαίτερα ενθαρρυμένος από τις επαφές μου στην Ελλάδα, διαπιστώνοντας τη συνοχή και την αποφασιστικότητα όλων των εμπλεκομένων, συμπεριλαμβανομένων της Κύπρου, του Ισραήλ και της Ελλάδας, οι οποίοι επικεντρώνονται πλήρως στη διασφάλιση ενός πλαισίου που θα προάγει την ανθρώπινη ευημερία, την οικονομική ανάπτυξη και την παροχή άφθονης, οικονομικά προσιτής ενέργειας», πρόσθεσε.

Όταν ρωτήθηκε αν οι ΗΠΑ προτίθενται να συνεισφέρουν στη χρηματοδότηση τέτοιων έργων, ο κ. Χέλμπεργκ δήλωσε ότι «είμαστε αποφασισμένοι να συμβάλουμε στον εντοπισμό εταίρων καθώς και πιθανών χρηματοδοτικών πηγών για έργα υποδομής, συμπεριλαμβανομένων όσων σχετίζονται με υποθαλάσσιες γεωτρήσεις ή αγωγούς φυσικού αερίου. Η χρηματοδότηση, τελικά, θα προέλθει από έναν συνδυασμό ιδιωτικών κεφαλαίων και, όπου απαιτείται, δημόσιων χρηματοδοτικών εργαλείων».

Παράλληλα, χαρακτήρισε ως «ορόσημο» τη συμφωνία για την έναρξη ερευνητικών γεωτρήσεων στο Ιόνιο από αμερικανικές εταιρείες. «Η Κυβέρνηση παραμένει αφοσιωμένη σε ένα πρόγραμμα που στοχεύει στη διασφάλιση προσιτής και άφθονης ενέργειας χαμηλού κόστους, σε στενή συνεργασία με συμμάχους και εταίρους», ανέφερε. Σε ερώτηση σχετικά με το αν οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να προστατεύσουν τις επενδύσεις αμερικανικών εταιρειών σε περιοχή ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων που αμφισβητεί η Τουρκία, ο κ. Χέλμπεργκ απάντησε ότι «είμαστε απόλυτα προσηλωμένοι στην προώθηση ιδιωτικών επενδύσεων και έργων υποδομής, αξιοποιώντας τη δυναμική των αγορών και των υποδομών ώστε να δημιουργηθεί μια ατζέντα κοινής ευημερίας, με στόχο την ενίσχυση της περιφερειακής σταθερότητας και ειρήνης».

Ο κ. Χέλμπεργκ πρόσθεσε ότι η Κυβέρνηση Τραμπ έχει επιδείξει εξαιρετικό έργο στη χρήση της οικονομικής διπλωματίας και των υποδομών ως εργαλείων για την υπέρβαση νοοτροπιών «μηδενικού αθροίσματος», υπογραμμίζοντας ότι αυτήν την προσέγγιση επιδιώκουν να εφαρμόσουν και στην ευρύτερη περιοχή.

Αναφερόμενος στον Κάθετο Διάδρομο, τόνισε ότι αποτελεί έργο κομβικής σημασίας για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Ανατολικής Ευρώπης. Το έργο, όπως είπε, μπορεί να συμβάλει στην ενεργειακή επάρκεια της Ευρώπης και στη μείωση της εξάρτησης της Ανατολικής Ευρώπης από τη ρωσική ενέργεια, επισημαίνοντας ότι οι ΗΠΑ παραμένουν αφοσιωμένες στην προώθησή του. «Πρόκειται για μια από τις κορυφαίες μας προτεραιότητες. Διαπιστώνουμε τη δυναμική του έργου», ανέφερε, σημειώνοντας ότι ο Κάθετος Διάδρομος αποτελεί τον πιο βιώσιμο τρόπο «για να στηρίξουμε την Ανατολική Ευρώπη». Γι’ αυτό, όπως πρόσθεσε, έχει υιοθετηθεί μια προσέγγιση «όλοι μαζί» ώστε να διασφαλιστεί η έναρξη και η υλοποίησή του.

Τέλος, υπογράμμισε ότι οι ΗΠΑ αντιλαμβάνονται την Ελλάδα ως έναν εν δυνάμει κόμβο logistics και υποδομών στον τομέα της ενέργειας, των οπτικών ινών και των μεταφορών.

ΠΗΓΗ: HELLAS JOURNAL