Συρία – Ένα προδιαγεγραμμένο τέλος

του Σταύρου Χατζηγιάννη*

Ενώ ο Ουκρανικός Πόλεμος μαίνεται με αμείωτη ένταση, πριν από λίγες μέρες είχαμε μια καινούργια ανάφλεξη σε μία άλλη πολύπαθη χώρα, αυτή τη φορά στη πολύ κοντινή μας Συρία. Μετά από μια ξαφνική επίθεση των από την Τουρκία ελεγχόμενων Τζιχαντιστών, φαίνεται πως μεγάλες εκτάσεις και αστικά κέντρα της Βορειο-Δυτικής Συρίας έχουν με μιας χαθεί από τον έλεγχο του Συριακού Αραβικού Στρατού και έχουν πλέον περάσει στα χέρια της HTS, που εδώ και πολλά χρόνια γαλουχεί η Τουρκία.

Πριν περάσουμε σε μια απόπειρα εξήγησης των καταιγιστικών αυτών εξελίξεων, κρίνουμε σκόπιμο να επιχειρήσουμε μια σύντομη ανασκόπηση των γεγονότων του Συριακού πολέμου από το 2011 μέχρι και σήμερα. Εν έτει 2011, η λεγόμενη Αραβική Άνοιξη ήταν σε πλήρη εξέλιξη. Στην Αίγυπτο, το καθεστώς Μουμπάρακ είχε καταρρεύσει κάτω από το βάρος διαδηλώσεων και δυτικών πιέσεων. Ενώ στην Λιβύη, η μεταφορά και εργαλοιοποίηση Τζιχαντιστικών ομάδων σε συνεργασία με ΝΑΤΟική αεροπορική υποστήριξη, έφεραν σε τέλος το καθεστώς του Συνταγματάρχη Καντάφι μετά από 42 χρόνια εξουσίας. Παρόμοιες δυναμικές όπως επίσης και εξωτερικές πιέσεις έφεραν και το καθεστώς του Μπασάρ Αλ-Ασσαντ σε δύσκολη θέση κατά την ίδια περίοδο. Οι υψηλές τιμές των σιτηρών, σε συνδυασμό με οικονομική πίεση εκ μέρους της Δύσης και τις επιπρόσθετες ενέργειες από Σουννιτικές ΜΚΟ (υποστηριζόμενες κυρίως από Τουρκία) προκάλεσαν φοβερή αστάθεια και διαδηλώσεις εναντίον της Συριακής κυβέρνησης. Στη συνέχεια, και μέσω Τουρκίας εκ Βορρά και Ιορδανίας από το Νότο, οι διάφορες Σουννιτικές οργανώσεις αντιπολίτευσης άρχισαν να γίνονται δέκτες οπλισμού με στόχο την ανατροπή του προέδρου Ασσαντ. Σε αντίθεση όμως με τη περίπτωση της Λιβύης, η κυβέρνηση της Συρίας, έχαιρε υποστήριξης από τη Ρωσία και το Ιράν. Η στήριξη αυτή, επέτρεψε στη Σιιτική διακυβέρνηση του Ασσαντ να επιβιώσει αλλά οι Τζιχαντιστικές δυνάμεις της Συριακής αντιπολίτευσης σταδιακά, κατάφεραν να περιορίσουν το Συριακό Αραβικό Στρατό στο δυτικό τμήμα της χώρας. Παράλληλα, σε διάφορα άλλα στρατηγικά σημεία της Συρίας (Deir-Ezzor, Kuweires Air-Base, Hasakah) οι δυνάμεις του ΣΑΣ ήταν ουσιαστικά περικυκλωμένες από τις διάφορες αυτές Τζιχαντιστικές Σουννιτικές δυνάμεις (συμπεριλαμβανομένης και της ISIS) που υποστηρίζονταν από την Τουρκία, Ιορδανία (στις οποίες είχαν όταν αυτό ήταν απαραίτητο, ένα καταφύγιο αλλά και βάσεις ανεφοδιασμού) αλλά και από την ευρύτερη Δυτική Συμμαχία.

Το 2015, η θέση του ΣΑΣ (Συριακός Αραβικός Στρατός) κατέστη πλέον κρίσιμη, εάν όχι καταστροφική, και ήταν τότε που η Ρωσική ηγεσία βρήκε το σθένος και τις δυνατότητες να επέμβει με άμεσο πλέον τρόπο στη Συριακή σύρραξη με αεροπορικές αλλά και σχετικά μικρές αλλά πολύτιμες χερσαίες δυνάμεις. Η Ρωσική επέμβαση σε αυτή τη τότε πολύ δύσκολη και εχθρική περιοχή, εξέπληξε αλλά και εξόργισε τα διάφορες δυτικές πρωτεύουσες αφού ανέτρεψε τους σχεδιασμούς για ανατροπή της Συριακής κυβέρνησης. Μετά από σειρά αιματηρών και ανελέητων μαχών, ο ΣΑΣ με τη βοήθεια της Ρωσικής Αεροπορίας αλλά και φιλο-Ιρανικών παραστρατιωτικών οργανώσεων, κατάφεραν να ανακαταλάβουν το 65% περίπου της Συριακής επικράτειας. Το μεγαλύτερο τμήμα της Συρίας που παρέμεινε εκτός του ελέγχου της διακυβέρνησης Ασσαντ, ήταν και είναι οι εκτάσεις ανατολικά του Ευφράτη, όπου Αμερικανικές δυνάμεις πλαισιωμένες από Κούρδους αυτονομιστές έχουν σχεδόν τον απόλυτο έλεγχο. Επίσης, στο βόρειο τμήμα της χώρας, η Τουρκία κατάφερε να διαφυλάξει δύο θύλακες όπου βρήκαν καταφύγιο οι Τζιχαντιστές της. Ο πιο σημαντικός εκ των δύο, ήταν στην επαρχία του Ιντλίμπ, όπου και μεταφέρθηκαν οι περισσότεροι από τους ηττημένους Τζιχαντιστές κατόπιν συμφωνιών μεταξύ Ρωσίας, Ιράν και Τουρκίας.

Από το 2017, μέχρι και το 2022, οι τρεις αυτές δυνάμεις, μετά από διαδοχικές συναντήσεις στην πόλη Αστάνα του Καζαχστάν, κατάφεραν διαδοχικά να φέρουν μια κατάπαυση πυρός στη Συρία, αλλά χωρίς να βρεθεί μια οριστική λύση. Εδώ αξίζει να σημειωθεί, ότι από την διαδικασία της Αστάνα, είναι εκκωφαντική η απουσία των ΗΠΑ. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι όποιες και να είναι οι διαφορές μεταξύ Ρωσίας-Ιράν από τη μία πλευρά και της Τουρκίας από την άλλη, και οι τρεις των συμφωνούν στο ότι η Αμερικανική παρουσία και στήριξη των Κούρδων στην Ανατολική Συρία είναι απαράδεκτη.

Ερχόμενοι τώρα στα πρόσφατα καταιγιστικά γεγονότα στη Συρία, αυτό που ξέρουμε μέσα σε όλη την σύγχυση που προκαλεί ο επικοινωνιακός ενθουσιασμός από τις διάφορες πλευρές, είναι ότι οι Τουρκόφιλοι Τζιχαντιστές έχουν επιτύχει τεράστια πρόοδο στη Βορειοδυτική Συρία. Από ότι φαίνεται, το Χαλέπι (ίσως η μεγαλύτερη πόλη της χώρας) έχει περάσει κάτω από τον έλεγχο τους, και καθώς το άρθρο μας συγγράφεται, υπάρχουν σοβαρές πηγές οι οποίες αναφέρουν ότι και η πόλη Χαμά έχει περάσει στο Τουρκο-Τζιχαντιστικό έλεγχο.

Η επικρατούσα εξήγηση στα Δυτικά ΜΜΕ είναι ότι η Τουρκία εκμεταλλευόμενη την αδυναμία της Ρωσίας (λόγω Ουκρανίας) της Χεζμπολάχ (λόγω πολέμου με Ισραήλ) και του Ιράν, εξαπέλυσε μια αιφνιδιαστική επίθεση μέσω των Τζιχαντιστών της και έπιασε στον ύπνο άπαντες. Κατά τη δική μας άποψη, αυτό το αφήγημα είναι γελοίο. Κατά την περίοδο 2011-15, ο ΣΑΣ και σύμμαχοι του, βρίσκονταν σε πολύ χειρότερη θέση από αυτή που έχουν σήμερα. Ο ΣΑΣ σήμερα είναι πολύ καλύτερα εξοπλισμένος σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, και η Ρωσική Αεροπορία είναι σήμερα πολύ πιο προηγμένη και πολύ πιο αποτελεσματική σε σχέση με το 2015. Μόνο στη περίπτωση της Χεζμπολάχ θα μπορούσαμε να δεχτούμε την πιθανότητα της σχετικής αδυναμίας, αφού είναι γεγονός πως το Ισραήλ έχει επιφέρει σοβαρά πλήγματα εις βάρος της.

Για την επιχείρηση εξήγησης των δραματικών αυτών εξελίξεων στη γειτονική Συρία, θα πρέπει να ζητήσουμε την άδεια των αναγνωστών μας, για την “επιστράτευση” ενός βαθμού πιθανολογίας αλλά ακόμα και συνωμοσιολογίας. Ο τρόπος με τον οποίο οι Τζιχαντιστές κατέλαβαν το Χαλέπι και άλλες Συριακές πόλεις τις τελευταίες μέρες, είναι όχι απλά πρωτόγνωρος σε αυτό το πόλεμο, αλλά και εμφατικά ύποπτος. Για σχεδόν μία δεκαετία, οι μάχες ήταν αιματηρές και βραδυκίνητες. Ο εκάστοτε αμυνόμενος, είτε ήταν ο ΣΑΣ, είτε η Τζιχαντιστική αντιπολίτευση, προέβαλε πάντα σθεναρή αντίσταση και ήταν μόνο με φοβερή δυσκολία αλλά και μακρόπνοες και αιματηρές μάχες που τα διάφορα αστικά κέντρα τυχόν άλλαζαν χέρια. Ενώ τώρα το αφήγημα, και από δυτικές αλλά και από Ρωσικές πηγές είναι ότι ο ΣΑΣ απέτυχε παταγωδώς και κατέρρευσε κάτω από την Τζιχαντιστική πίεση, η άποψη μας είναι ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατο να ευσταθεί αφού ποτέ στα τόσα χρόνια του πολέμου αυτού, δεν είχαμε παρατηρήσει οτιδήποτε παρόμοιο. Σε δεύτερη φάση, θα προσθέταμε ότι είναι πρακτικά αδύνατο οι Ρωσικοί δορυφόροι, τα drones όπως και τα υπόλοιπα μέσα συλλογής πληροφοριών να μην εντόπισαν ότι οι Τζιχαντιστές προετοίμαζαν μεγάλης κλίμακας επίθεση. Η κινητοποίηση που απαιτείται για μεγάλης κλίμακας στρατιωτικών επιχειρήσεων είναι αδύνατο να μην εντοπιστεί με τα σύγχρονα κατασκοπευτικά μέσα.

Για τους πιο πάνω λόγους, η υποχρεωτική εξήγηση για τις πρόσφατες επιτυχίες των Τουρκόφιλων Τζιχαντιστών στη ΒΔ Συρία είναι ότι γίνεται με την έγκριση της Ρωσίας, η οποία φαίνεται να επιθυμεί ακόμα μεγαλύτερη εμπλοκή της Τουρκίας στο Συριακό ζήτημα με απώτερο στόχο την περιθωριοποίηση των ΗΠΑ και των Κούρδων συμμάχων τους. Η θεωρία αυτή ενισχύεται περισσότερο, εάν κάποιος αναλογιστεί ότι η επερχόμενη διακυβέρνηση Τραμπ, έχει σαν ένα από τους στόχους της, την περαιτέρω ενίσχυση του Κουρδικού παράγοντα στη περιοχή, κάτι που σίγουρα ενοχλεί την Τουρκία, το Ιράν, τη Συρία και το Ιράκ, αφού όλα αυτά τα κράτη έχουν Κουρδικές μειονότητες τις οποίες οι Αμερικανοί τείνουν να εργαλοιοποιούν για δικούς τους σκοπούς και ενάντια στα κράτη της περιοχής. Οι ίδιες οι πρόσφατες δηλώσεις της Ρωσικής προεδρίας μάλλον επιβεβαιώνουν τη δικιά μας ανάλυση.

*Ο Σταύρος Χατζηγιάννης είναι πολιτικός επιστήμονας