Η Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ) επανέρχεται περιοδικά στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης, ιδίως όταν η οικονομία παρουσιάζει σημάδια σταθερότητας και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις θεωρούν πως υπάρχει περιθώριο νέων διεκδικήσεων. Ωστόσο, πρόκειται για έναν μηχανισμό που, αντί να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της σύγχρονης αγοράς εργασίας, παραμένει δεμένος με τη λογική μιας άλλης εποχής – τότε που η οικονομία ήταν περισσότερο κλειστή, οι αγορές λιγότερο ανταγωνιστικές και η κρατική παρέμβαση ισχυρότερη.

Η πρόσφατη αναζωπύρωση της συζήτησης γύρω από το μέλλον της ΑΤΑ και, κυρίως, η απαίτηση για καθολική εφαρμογή της τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, φέρνει στην επιφάνεια ένα βαθύτερο πρόβλημα: αυτό της υπερβολικής συντεχνιακής επιρροής στη χάραξη της οικονομικής πολιτικής. Δεν είναι υπερβολή να υποστηριχθεί ότι σε αρκετούς τομείς η κυπριακή αγορά εργασίας λειτουργεί υπό καθεστώς «υπερσυνδικαλισμού». Αντί ο κοινωνικός διάλογος να επιδιώκει ισορροπίες, συχνά μετατρέπεται σε πεδίο άσκησης πίεσης, με τους εργοδότες –και την ίδια την οικονομία– να βρίσκονται σε θέση άμυνας.

Η στάση των εργοδοτικών οργανώσεων να απορρίψουν την πρόταση για επέκταση της ΑΤΑ δεν αποτελεί ένδειξη αδιαλλαξίας, αλλά πράξη ρεαλισμού. Σε μια περίοδο κατά την οποία η Ευρώπη αγωνίζεται να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα και τις αναδυόμενες αγορές, η πρόσθετη επιβάρυνση των επιχειρήσεων μέσω ενός μηχανισμού όπως η ΑΤΑ λειτουργεί ανασταλτικά και αναχρονιστικά.

Η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εδώ και χρόνια, προωθεί πολιτικές που στοχεύουν στη φιλελευθεροποίηση των αγορών εργασίας, μέσω της μείωσης της υπερρύθμισης, της προώθησης της ευελιξίας στις εργασιακές συμβάσεις και της διευκόλυνσης της κινητικότητας. Και αυτό όχι επειδή υποτιμά τη σημασία της κοινωνικής προστασίας, αλλά επειδή έχει πλέον αποδειχθεί ότι χωρίς ευελιξία δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη. Αντιθέτως, σε κράτη όπου ο συνδικαλισμός εξακολουθεί να έχει υπέρμετρη ισχύ, η αγορά αδρανοποιείται, οι επενδύσεις καθυστερούν και οι επιχειρήσεις διστάζουν να αναλάβουν νέες πρωτοβουλίες.

Η Κύπρος, δυστυχώς, παραμένει δέσμια πολλών από αυτές τις παθογένειες. Ο δημόσιος τομέας αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Οι συντεχνίες των εκπαιδευτικών, για παράδειγμα, απορρίπτουν κάθε προσπάθεια αξιολόγησης, ενώ οι οργανώσεις των κυβερνητικών ιατρών αντιδρούν στη λειτουργία πανεπιστημιακών κλινικών. Σχεδόν κάθε μεταρρυθμιστική πρόταση αντιμετωπίζεται με την ίδια απάντηση: απειλές για απεργίες. Δεν είναι, επομένως, τυχαίο ότι ο εκσυγχρονισμός του κράτους προχωρά τόσο αργά.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η ΑΤΑ δεν αποτελεί απλώς ένα εργαλείο προστασίας των μισθών, αλλά και ένα σύμβολο συντεχνιακής δύναμης. Ωστόσο, η δύναμη αυτή, όσο κι αν παρουσιάζεται ως υπεράσπιση των εργαζομένων, στην πράξη καταλήγει να τους ζημιώνει. Μια οικονομία που χάνει την ανταγωνιστικότητά της και βλέπει το λειτουργικό της κόστος να αυξάνεται, αδυνατεί να δημιουργήσει νέες, ποιοτικές θέσεις εργασίας. Και οι πρώτοι που πλήττονται είναι οι νέοι, οι χαμηλόμισθοι και οι εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα – όχι οι προνομιούχοι του δημοσίου.

Η ΑΤΑ δεν συνιστά κοινωνική πολιτική· είναι ένας αυτόματος μηχανισμός που μεταφέρει το βάρος του πληθωρισμού από τον εργαζόμενο στον εργοδότη, χωρίς να βελτιώνει την παραγωγικότητα ή την αξία της εργασίας. Αντί να ενισχύει την αγοραστική δύναμη, τελικά την αποδυναμώνει, καθώς προκαλεί έναν φαύλο κύκλο αυξήσεων τιμών. Με άλλα λόγια, πρόκειται για μια συνταγή που τροφοδοτεί τον πληθωρισμό.

Αυτό δεν σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι πρέπει να μείνουν εκτεθειμένοι απέναντι στην ακρίβεια. Η προστασία τους, όμως, οφείλει να είναι στοχευμένη και ρεαλιστική. Οι υγιείς επιχειρήσεις ήδη το εφαρμόζουν, προσφέροντας παροχές, μπόνους, ευέλικτα ωράρια και αυξήσεις συνδεδεμένες με την απόδοση. Αυτή είναι η ορθή κατεύθυνση, όχι η επιβολή ενός οριζόντιου μηχανισμού που αγνοεί τις διαφορετικές πραγματικότητες κάθε κλάδου.

Αν η κυβέρνηση επιθυμεί πραγματικά να σταθεί στο πλευρό των εργαζομένων, οφείλει να επενδύσει στην εκπαίδευση, την επαγγελματική κατάρτιση, τη δια βίου μάθηση, την πρόσβαση στην τεχνολογία και την αξιοκρατία. Αυτά είναι τα θεμέλια της διαρκούς ευημερίας, όχι μια αυτόματη τιμαριθμική αύξηση που απλώς μεταθέτει το πρόβλημα στο μέλλον.

Η αναζωπύρωση της συζήτησης γύρω από την ΑΤΑ θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή για μια συνολική επανεξέταση του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την αγορά εργασίας. Είναι ώρα να αναγνωρίσουμε τις στρεβλώσεις και να τις διορθώσουμε. Σε μια σύγχρονη, ανοιχτή οικονομία δεν μπορούμε να συνεχίζουμε να λειτουργούμε με εργαλεία της δεκαετίας του ’70. Όσο κι αν ενοχλεί, η ανταγωνιστικότητα δεν μπορεί να συνυπάρξει με τη στασιμότητα.

Το ζητούμενο, λοιπόν, δεν είναι να περιοριστεί ο κοινωνικός διάλογος σε ένα απλό «ναι» ή «όχι» στην ΑΤΑ, αλλά να τολμήσουμε να απαντήσουμε στο ουσιαστικό ερώτημα: ποια αγορά εργασίας θέλουμε για τις επόμενες δεκαετίες; Μια αγορά εγκλωβισμένη σε συντεχνιακές ισορροπίες ή μια ευέλικτη και ανοιχτή αγορά που προσφέρει ευκαιρίες τόσο στους εργαζομένους όσο και στις επιχειρήσεις;

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα καθορίσει και το μέλλον της κυπριακής οικονομίας. Γιατί η ανάπτυξη δεν χτίζεται με επιδόματα, αλλά με εμπιστοσύνη, ευελιξία και παραγωγικότητα. Ο εκσυγχρονισμός της αγοράς εργασίας δεν είναι ιδεολογική επιλογή, αλλά ζωτική αναγκαιότητα. Και ήρθε η ώρα να τεθεί ένα οριστικό τέλος στον λαϊκισμό και τον εκβιασμό που κρατούν την οικονομία όμηρο.

Χωρίς αποτέλεσμα κατέληξε η προσπάθεια της Κυβέρνησης να επιτύχει τη συμφωνία για την Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ), αφήνοντας σε αβεβαιότητα το μέλλον της εργατικής ειρήνης. Μετά από περίπου έξι μήνες κοινωνικού διαλόγου, οι διαφορές μεταξύ των κοινωνικών εταίρων παρέμειναν αγεφύρωτες και οι αναγκαίες συγκλίσεις δεν επιτεύχθηκαν. Οι εργοδοτικές οργανώσεις απέρριψαν το κυβερνητικό προσχέδιο, μπλοκάροντας τη διαδικασία, την ώρα που το συνδικαλιστικό κίνημα το ενέκρινε ομόφωνα κατά την 5η πανσυνδικαλιστική σύσκεψη.

Η επόμενη μέρα προμηνύεται δύσκολη για τα εργασιακά, καθώς αναμένονται απεργιακά μέτρα με απρόβλεπτες επιπτώσεις στην οικονομία. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις σχεδιάζουν νέα πανσυνδικαλιστική συνάντηση, όπου θα καθορίσουν τα επόμενα τους βήματα. Από την πλευρά των εργοδοτών, το βάρος πέφτει πλέον στην Κυβέρνηση, η οποία καλείται να αποφασίσει αν θα αναθεωρήσει το προσχέδιο ή θα προχωρήσει σε νέες ρυθμίσεις.

Οι εργοδοτικές οργανώσεις, στην ανακοίνωσή τους, επισημαίνουν πως καθοριστικός παράγοντας για την απόρριψη του προσχεδίου ήταν η τελευταία στιγμή εισαγωγή πρόνοιας που επιτρέπει στους Υπουργούς Οικονομικών και Εργασίας να εφαρμόσουν μέτρα για την επέκταση της ΑΤΑ σε περισσότερους δικαιούχους. Η πρόνοια αυτή, όπως τονίζουν, προστέθηκε εκ των υστέρων από την Κυβέρνηση και θεωρήθηκε μη αποδεκτή.

Από την άλλη, πηγές του συνδικαλιστικού χώρου αναφέρουν ότι η επίμαχη διάταξη εντάχθηκε με στόχο να ενισχυθεί το συνολικό πλαίσιο, ώστε να περιληφθούν και εργαζόμενοι που σήμερα δεν καλύπτονται από τον θεσμό.

Υπενθυμίζεται ότι η ισχύουσα μεταβατική ρύθμιση για την ΑΤΑ έληξε στο τέλος Ιουνίου, ενώ η νέα, μόνιμη συμφωνία προγραμματίζεται να τεθεί σε εφαρμογή την 1η Ιανουαρίου 2026, αποκαθιστώντας την αγοραστική δύναμη των μισθών στο 100%.

Οι αποφάσεις

Την απόρριψη του προσχεδίου συμφωνίας για την ΑΤΑ που παρουσίασε η Κυβέρνηση αποφάσισαν οι εργοδοτικές οργανώσεις ΟΕΒ και ΚΕΒΕ.

Σε κοινό ανακοινωθέν τους αναφέρουν ότι οι Εκτελεστικές Επιτροπές των δύο φορέων συνεδρίασαν από κοινού για να εξετάσουν το προσχέδιο «μόνιμης συμφωνίας για την ΑΤΑ» που υποβλήθηκε προς τους κοινωνικούς εταίρους. Μετά από εκτενή συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων, αποφάνθηκαν πως το κείμενο δεν είναι ικανοποιητικό σε βασικές του πρόνοιες και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να υπογραφεί στην παρούσα μορφή του.

Παρά την απόρριψη, οι εργοδοτικές οργανώσεις υπογραμμίζουν την πρόθεσή τους να υπάρξει μόνιμη ρύθμιση για το ζήτημα της ΑΤΑ, σημειώνοντας ότι σε όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων αποδέχθηκαν την ανάγκη πλήρους κάλυψης των χαμηλών μισθών για όσους τη δικαιούνται. Παράλληλα, τονίζουν την αναγκαιότητα θέσπισης προϋποθέσεων και ασφαλιστικών δικλίδων που θα εκσυγχρονίσουν το σύστημα, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τη βιωσιμότητα του κρατικού μισθολογίου.

Οι εργοδοτικοί σύνδεσμοι θεωρούν ότι το προσχέδιο περιλαμβάνει διατάξεις για τον Εθνικό Κατώτατο Μισθό οι οποίες δεν ευθυγραμμίζονται με τις συμφωνίες του 2017 και του 2023. Αν και αναγνωρίζουν τη συνυπολογιστική σχέση της ΑΤΑ με τον κατώτατο μισθό, επισημαίνουν ότι η διατύπωση δεν είναι αποδεκτή. Καθοριστικό ρόλο στην τελική τους απόφαση είχε η εισαγωγή της διάταξης που εξουσιοδοτεί τους αρμόδιους υπουργούς να επεκτείνουν την εφαρμογή της ΑΤΑ.

Παρά τις διαφωνίες, ΟΕΒ και ΚΕΒΕ δηλώνουν ότι παραμένουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, προσηλωμένοι στην προσπάθεια επίτευξης κοινά αποδεκτής λύσης.

Στον αντίποδα, η πανσυνδικαλιστική σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στη Δημοσιογραφική Εστία κατέληξε στην πλήρη αποδοχή του προσχεδίου που παρουσίασε η Κυβέρνηση στις 3 Νοεμβρίου 2025.

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωσή τους, το συνδικαλιστικό κίνημα, μετά από μήνες διαπραγματεύσεων για τη διατήρηση και ενίσχυση του θεσμού της ΑΤΑ, ενέκρινε ομόφωνα την κυβερνητική πρόταση. «Το προσχέδιο μόνιμης συμφωνίας γίνεται αποδεκτό ως έχει, χωρίς καμία αλλαγή ούτε κατά ένα γιώτα», σημειώνεται χαρακτηριστικά.

Οι συνδικαλιστές υπογραμμίζουν ότι προχώρησαν σε σημαντικές υποχωρήσεις με στόχο τη διασφάλιση της μόνιμης ισχύος του θεσμού και την εξεύρεση λύσης. Εκφράζουν την ελπίδα ότι και η εργοδοτική πλευρά θα επιδείξει ανάλογο πνεύμα συνεργασίας, ενώ αναγνωρίζουν τον καθοριστικό ρόλο της Κυβέρνησης στη διαπραγματευτική διαδικασία.

Ενήμερο, δια επιστολής της εταιρείας Energean και του ομίλου Cyfield, είναι το Υπουργείο Ενέργειας για την πρόθεσή τους να συνεργαστούν στον τομέα εισαγωγής φυσικού αερίου από το Ισραήλ, για τις ανάγκες του πρώτου ιδιωτικού ηλεκτροπαραγωγού σταθμού στο Μαρί.

Φιλοξενούμενος στην εκπομπή Alpha Ενημέρωση, ο Υπουργός Ενέργειας, Γιώργος Παπαναστασίου, χαρακτήρισε το έργο «φιλόδοξο» και εκτίμησε ότι οι δύο εταιρείες απέστειλαν την επιστολή για να λάβουν τη γνώμη του Υπουργείου Ενέργειας. Όπως σημείωσε, η Energean δραστηριοποιείται κυρίως στην ισραηλινή ΑΟΖ και έχει υποβάλει αρκετές προτάσεις στην Κυπριακή Δημοκρατία για προμήθεια φυσικού αερίου.

Ο Υπουργός Ενέργειας απαρίθμησε, κατά την άποψή του, σειρά «προκλήσεων» για την εκτέλεση του συγκεκριμένου έργου:

• Η κυπριακή αγορά είναι πολύ μικρή για κατανάλωση φυσικού αερίου.

• Η χρήση του για ηλεκτροπαραγωγή είναι ρυπογόνα.

• Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η κατασκευή και λειτουργία του τερματικού σταθμού φυσικού αερίου στο Βασιλικό.

• Θα πρέπει να ζητηθεί αλλαγή της αναδυόμενης αγοράς από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

• Θα πρέπει να γίνουν τροποποιήσεις στους κανονισμούς της ΡΑΕΚ.

«Εμείς δεν λέμε όχι, αλλά θα πρέπει να αξιολογηθεί. Οι προκλήσεις αφορούν την απόφαση για τον διάδρομο, τις έρευνες βυθού, την έκδοση αδειών από δύο χώρες, καθώς πρόκειται για διασυνοριακό έργο, που περνά από μια ΑΟΖ σε άλλη ΑΟΖ και υπάρχουν σημεία προσαιγιάλωσης. Υπάρχουν πολλές άδειες και πολύς όγκος εργασίας που πρέπει να ολοκληρωθεί. Δεν μπορεί να γίνει άμεσα αποδεκτό χωρίς μελέτη από το Υπουργείο», τόνισε ο Υπουργός.

Ερωτηθείς αν η αναφορά αυτή περιλαμβάνει όλα όσα έπρεπε να γίνουν και δεν έγιναν για την ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου-Ελλάδας μέσω του αγωγού Great Sea Interconnector, ο Υπουργός Ενέργειας επισήμανε ότι η διαδικασία εξασφάλισης αδειών για τοποθέτηση αγωγού φυσικού αερίου στον βυθό είναι ακόμη πιο απαιτητική για περιβαλλοντικούς λόγους.

«Είναι μια πρόκληση που αφορά τις δύο εταιρείες, τα όποια ρίσκα αναλαμβάνονται από αυτές, ενώ εμείς στο Υπουργείο απλώς έχουμε ενημερωθεί ώστε να το εξετάσουμε στο πλαίσιο της αναδυόμενης αγοράς», κατέληξε.