Σε ένα περιβάλλον γεωπολιτικών ανατροπών, αβεβαιότητας και αστάθειας, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης επιβεβαίωσαν τον καθοριστικό ρόλο των Διακυβερνητικών Συνόδων στην περαιτέρω ενδυνάμωση της συνεργασίας Ελλάδας και Κύπρου, με στόχο τη διασφάλιση σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο. Το διμερές πλαίσιο συνεργασίας καλύπτει θεσμικούς, αμυντικούς, οικονομικούς, ενεργειακούς και εκπαιδευτικούς τομείς, ενισχύοντας πρακτικά την καθημερινότητα των πολιτών και τη σχέση τους με το κράτος.

Στην εφετινή Σύνοδο, κεντρικό ζήτημα αποτέλεσαν οι τελευταίες εξελίξεις στο Κυπριακό. Οι ηγέτες επαναβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους για επανεκκίνηση των συνομιλιών με βάση τα σχετικά Ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, εκφράζοντας την προσδοκία ότι η Τουρκία θα συμβάλει ουσιαστικά στη διαδικασία. Υπογράμμισαν επίσης τη σημασία της ενεργού συμμετοχής της ΕΕ και του Ειδικού Απεσταλμένου, στο πλαίσιο των προσπαθειών του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για την επόμενη άτυπη διευρυμένη συνάντηση.

Η Σύνοδος επικεντρώθηκε επίσης στην ενίσχυση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Στον τομέα του Περιβάλλοντος, συμφωνήθηκε από κοινού αντιμετώπιση της λειψυδρίας, αξιοποίηση ανακτημένου νερού, μεταφορά τεχνογνωσίας για αφαλατώσεις και προστασία κρίσιμων υποδομών, όπως φράγματα. Στην Παιδεία, αποφασίστηκε ανταλλαγή καλών πρακτικών, προώθηση ενταξιακής εκπαίδευσης, ενίσχυση παιδιών με αναπηρία και συνεργασία για την πρόληψη ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού, με στόχο ασφαλή και συμπεριληπτικά σχολικά περιβάλλοντα.

Στον τομέα της Υγείας, συμφωνήθηκε συνεργασία στα Προγράμματα Προληπτικών Ανιχνευτικών Εξετάσεων και υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας για εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας στην αντιμετώπιση μικροβιακής αντοχής. Ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε στη βελτίωση της λειτουργίας των Τμημάτων Επειγόντων Περιστατικών μέσω ανταλλαγής τεχνογνωσίας και εφαρμογής ψηφιακών εργαλείων.

Στον τομέα των Μεταφορών, αποφασίστηκε συντονισμός δράσεων για ενίσχυση της οδικής ασφάλειας, στο πλαίσιο του Στρατηγικού Πλαισίου της ΕΕ 2021-2030. Στον τομέα της Δικαιοσύνης, προωθήθηκε ανταλλαγή τεχνογνωσίας για επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης και δημιουργία ενιαίου μετώπου κατά του οικονομικού εγκλήματος, με ενίσχυση συνεργασίας αστυνομικών αρχών και αξιοποίηση ευρωπαϊκών εργαλείων όπως το SIS.

Σημαντική ήταν και η συνεργασία σε Στεγαστική Πολιτική, με κοινές τεχνικές προδιαγραφές, πιλοτικά προγράμματα σε ζώνες έντασης και ενίσχυση της κοινωνικής στέγασης μέσω προγραμμάτων «Σπίτι μου» και «Σπίτι μου 2». Στον τομέα της εκτίμησης φυσικών καταστροφών, συμφωνήθηκε χρήση ψηφιακών εργαλείων για πρόβλεψη και χαρτογράφηση κινδύνων, αξιοποιώντας μεθοδολογίες και εμπειρία από την Ελλάδα. Επίσης, αποφασίστηκε η σύσταση ευρωπαϊκού κέντρου αεροπυρόσβεσης στην Κύπρο, με κοινή εκπαίδευση και επιχειρησιακό σχεδιασμό στο πλαίσιο της ΕΕ και του rescEU.

Στον ψηφιακό τομέα, αποφασίστηκε εμβάθυνση συνεργασίας σε τεχνολογία, κυβερνοασφάλεια και ψηφιακή διακυβέρνηση, προώθηση κοινών ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών υψηλής τεχνολογίας, ανάπτυξη εργαλείων επαλήθευσης ηλικίας και συμμετοχή σε διακρατική πρωτοβουλία AI Gigafactories. Παράλληλα, προγραμματίζονται Μνημόνια Συνεργασίας σε Διαστημική Τεχνολογία και κοινές δράσεις για σύγχρονη νομοθέτηση και ανάλυση συνεπειών.

Η Σύνοδος ολοκληρώθηκε με συμφωνία για συνεργασία ενόψει της Κυπριακής Προεδρίας της ΕΕ το α’ εξάμηνο του 2026 και της Ελληνικής το 2027, καθώς και σε θέματα διεύρυνσης της ΕΕ, προστασίας δικαιωμάτων και σταθερότητας της περιοχής. Τονίστηκε η σημασία κοινών δράσεων σε ανθρωπιστική βοήθεια, αναπτυξιακά προγράμματα και ενίσχυση της ειρηνικής συνεργασίας, με στόχο την επόμενη Διακυβερνητική Σύνοδο στην Κύπρο εντός 2026.

Στην Άγκυρα μεταβαίνει το βράδυ της Τετάρτης ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Τουφάν Έρχιουρμαν, προκειμένου να συναντηθεί με τον Πρόεδρο της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πραγματοποιώντας έτσι την πρώτη του επίσκεψη στην Τουρκία μετά την ανάληψη των καθηκόντων του.

Σύμφωνα με ανακοίνωση της «προεδρίας», το πρόγραμμά του περιλαμβάνει κατάθεση στεφάνου στο μαυσωλείο του Κεμάλ Ατατούρκ (Ανίτκαμπιρ), πριν την έναρξη των επαφών του στην τουρκική πρωτεύουσα.

Τον Τουφάν Έρχιουρμαν θα συνοδεύουν η σύζυγός του και στενοί του συνεργάτες, ενώ η επιστροφή του στα κατεχόμενα έχει προγραμματιστεί για το βράδυ της Πέμπτης.

Έντονες αντιδράσεις προκάλεσε πρόταση νόμου που εξετάστηκε την Τετάρτη στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών, με αντικείμενο την τροποποίηση των ορισμών των λέξεων «γυναίκα» και «φύλο» στη νομοθεσία για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών.

Σύμφωνα με τους εισηγητές, η αλλαγή είναι αναγκαία ώστε οι ορισμοί να ευθυγραμμιστούν με την Οδηγία (ΕΕ) 2024/1385 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, καθώς και με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Την πρόταση συνυπογράφουν οι βουλευτές Χάρης Γεωργιάδης (ΔΗΣΥ) και Χρύσης Παντελίδης (ΔΗΚΟ).

Μετά το πέρας της συνεδρίας, ο βουλευτής του ΕΛΑΜ, Σωτήρης Ιωάννου, δήλωσε ότι «η κοινή λογική έχει εγκαταλειφθεί» και πως «οι αυτονόητοι ορισμοί έχουν χάσει το νόημά τους». Υποστήριξε ότι το φύλο καθορίζεται από τη βιολογία και τη φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος και δεν αποτελεί αντικείμενο επιλογής ή αυτοπροσδιορισμού. Πρόσθεσε ότι το ΕΛΑΜ υποστηρίζει κάθε πρωτοβουλία «που επαναφέρει τα πράγματα στη φυσική τους τάξη, βάσει της πραγματικής βιολογίας».

Η βουλευτής Λευκωσίας, Αλεξάνδρα Ατταλίδου, χαρακτήρισε την πρόταση ως επικίνδυνη, τονίζοντας ότι «αφαιρεί θεμελιώδη δικαιώματα από τα τρανς άτομα και βασίζεται σε θεμελιώδη παραπλάνηση». Όπως ανέφερε, οι εισηγητές υποστηρίζουν πως η πρόταση εναρμονίζεται με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, «όμως στην πραγματικότητα την παραβιάζει κατάφωρα». Επεσήμανε ότι τόσο η Οδηγία 2024/1385 όσο και η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης ρητά προστατεύουν τα τρανς και διεμφυλικά άτομα από διακρίσεις.

Η κ. Ατταλίδου υπογράμμισε πως η πρόταση παραβιάζει το Σύνταγμα, τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. και τις διεθνείς δεσμεύσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας. «Η προστασία των γυναικών δεν μπορεί να επιτευχθεί στερώντας δικαιώματα από άλλους. Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι υπό διαπραγμάτευση», δήλωσε, προσθέτοντας πως η πρόταση «εργαλειοποιεί τα ζητήματα ισότητας» ενόψει εκλογών.

Ο εκπρόσωπος της ACCEPT Κύπρου, Στέφανος Ευαγγελίδης, χαρακτήρισε την πρόταση «νομικά ασύμβατη» με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Επεσήμανε πως τόσο η Οδηγία όσο και η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης ορίζουν ρητά ότι οι γυναίκες περιλαμβάνουν και τα τρανς ή ίντερσεξ άτομα, καθώς και γυναίκες που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες.

Εξέφρασε απορία για το γεγονός ότι, παρά τη σαφή τοποθέτηση θεσμών όπως η Επίτροπος Ισότητας, η Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η Νομική Υπηρεσία και το Υπουργείο Δικαιοσύνης, οι δύο βουλευτές επιμένουν. Προειδοποίησε ότι αν η πρόταση προχωρήσει, η Κύπρος θα βρεθεί αντιμέτωπη με επιπλοκές στο Συμβούλιο της Ευρώπης, καλώντας παράλληλα τους βουλευτές να «διαβάζουν περισσότερο» και να «σέβονται τις ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της χώρας».

Η εκπρόσωπος του γυναικείου κινήματος της ΠΟΓΟ, Ελένη Ευαγόρου, εξέφρασε απορία για τα κίνητρα πίσω από την κατάθεση της πρότασης. «Αναρωτιόμαστε ποιο είναι το κοινωνικό έρεισμα που οδήγησε σε αυτή την πρόταση νόμου», είπε, σημειώνοντας ότι τα πραγματικά προβλήματα των γυναικών αφορούν την ανεπαρκή στήριξη από τις δομές και τις δυσκολίες στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης, όχι τα δικαιώματα των τρανς ατόμων.

Η κ. Ευαγόρου τόνισε ότι την τελευταία δεκαετία μόλις ένα τρανς άτομο έχει εξυπηρετηθεί από δομές για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας, γεγονός που δείχνει πως δεν υπάρχει υπαρκτό πρόβλημα που να δικαιολογεί τέτοιες αλλαγές ή διαχωρισμούς.