Ειρήνη ή συμβιβασμός; Το παράδοξο για Ουκρανία και Ρωσία

Ο χρόνος μετρά αντίστροφα μετά το τελεσίγραφο που απηύθυνε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ προς τον Ουκρανό ομόλογό του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ζητώντας άμεση αποδοχή του αμερικανικού σχεδίου για την ειρήνευση στην Ουκρανία.

Το σχέδιο των 28 σημείων παραβιάζει τις «κόκκινες γραμμές» του Κιέβου, με ορισμένους αναλυτές να υποστηρίζουν ότι στην ουσία πρόκειται για την «wish list» του Κρεμλίνου. Η πρόταση φαίνεται να παραχωρεί στη Ρωσία μεγάλα τμήματα του ουκρανικού εδάφους και περιορίζει τις ένοπλες δυνάμεις της Ουκρανίας, παρέχοντας ταυτόχρονα στην Ουκρανία εγγυήσεις ασφαλείας, αν και χωρίς παρουσία δυτικών στρατευμάτων.

Ο Ουκρανός πρόεδρος έχει προθεσμία μέχρι τις 27 Νοεμβρίου για να απαντήσει, αναγνωρίζοντας ο ίδιος την κρισιμότητα της κατάστασης και προειδοποιώντας χθες ότι η χώρα βρίσκεται μπροστά σε μια από τις πιο δύσκολες στιγμές στην ιστορία της. Στο διάγγελμά του, ο Ζελένσκι αποκάλυψε το βασικό του δίλημμα, μετά από τηλεφωνική επικοινωνία με τους ηγέτες της Γερμανίας, της Βρετανίας και της Γαλλίας, οι οποίοι φαίνεται να δηλώνουν ότι η Ευρώπη δεν θα υποστηρίξει το προτεινόμενο ειρηνευτικό σχέδιο με την τρέχουσα μορφή του.

«Ο Ζελένσκι βρίσκεται σε μια εξαιρετικά δύσκολη θέση: δεν μπορεί ούτε να αποδεχθεί το σχέδιο — δεδομένου ότι διακυβεύονται η αξιοπρέπεια και η κυριαρχία της χώρας — ούτε να το απορρίψει χωρίς να θέσει σε κίνδυνο τη σχέση με την Ουάσινγκτον. Οι ΗΠΑ καθοδηγούν τη διαδικασία, η Ευρώπη αρνείται την ουσία, και η Ουκρανία βρίσκεται παγιδευμένη στη μέση», συνοψίζει ο Μπαλάζ Γιαράμπικ του R.Politik.

Σύμφωνα με τον αναλυτή, ο Ζελένσκι «τρέχει» αυτήν την περίοδο μια στρατηγική αναμονής, προσπαθώντας να κερδίσει χρόνο. Ωστόσο, το περιθώριο ελιγμών του μειώνεται εξαιτίας της στρατιωτικής πίεσης στο πεδίο, της πολιτικής αστάθειας στο εσωτερικό, της δημοσιονομικής εξάντλησης και των αντικρουόμενων μηνυμάτων ΗΠΑ–ΕΕ για την ειρήνη.

Ο αναλυτής εντοπίζει δύο κρίσιμα σημεία καμπής:

• το νότιο μέτωπο, όπου η Ουκρανία δεν μπορεί να σταθεροποιήσει τη γραμμή

• την απόφαση της ΕΕ που αναμένεται τον Δεκέμβριο για τα «παγωμένα» ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, τα οποία θεωρούνται «το τελευταίο χαρτί της Ευρώπης».

«Εάν ο μηχανισμός καταρρεύσει, το Κίεβο χάνει την οικονομική του σανίδα σωτηρίας. Εάν εγκριθεί, η Ουκρανία κερδίζει χρόνο — μήνες όχι χρόνια», εκτιμά ο ίδιος.

Τα φωτεινά σημεία

Παρά το γεγονός ότι το αμερικανικό σχέδιο ικανοποιεί πολλά ρωσικά αιτήματα, αρκετοί αναλυτές εντοπίζουν θετικά στοιχεία, σημειώνοντας ότι πρόκειται για προσχέδιο και συνεπώς μπορεί να τροποποιηθεί.

«Το σχέδιο απαιτεί πολύ περισσότερη δουλειά και συνεπώς η κατάπαυση του πυρός θα καθυστερήσει. Μόλις οι δύο πλευρές εκφράσουν αντιρρήσεις και ζητήσουν τροποποιήσεις, θα υπάρξουν παρατεταμένες διαπραγματεύσεις, οδηγώντας σε επιπλέον καθυστερήσεις. Το πλεονέκτημα είναι ότι ένα ολοκληρωμένο σχέδιο επιτρέπει να εντοπιστούν οι παγίδες, χωρίς να παρέχει απαραίτητα τρόπους να ξεπεραστούν», σχολιάζει ο καθηγητής Λόρενς Φρίντμαν.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα για το Κίεβο αφορά την παραχώρηση στη Ρωσία ολόκληρης της περιοχής του Ντονμπάς, την οποία το Κρεμλίνο δεν έχει καταλάβει πλήρως. Οι αναλυτές του Atlantic Council χαρακτηρίζουν την ιδέα «ανόητη», καθώς συνιστά «ανταμοιβή του επιτιθέμενου». Την ίδια στιγμή, η διατύπωση περί εγγυήσεων ασφαλείας κρίνεται «πιθανώς θετική», ενώ μια ισχυρή διμερής εγγύηση από τις ΗΠΑ «θα αποτρέψει μελλοντική ρωσική επιθετικότητα, αφού οι Ρώσοι φοβούνται τον αμερικανικό στρατό».

Όπως εξηγούν, η συμφωνία ακυρώνεται εάν η Ρωσία επιτεθεί ξανά στην Ουκρανία. Αναφέρουν επίσης ότι η εμπειρία από προηγούμενες κακές αρχικές προτάσεις των ΗΠΑ — όπως η συμφωνία για τα ορυκτά — μετατράπηκε τελικά σε λογική συμφωνία με πλεονέκτημα για τις σχέσεις ΗΠΑ–Ουκρανίας.

Στο ίδιο πλαίσιο, ο καθηγητής Μαρκ Γκαλεότι, ειδικός στη Ρωσία, υποστηρίζει ότι το κακογραμμένο και ελλιπές κείμενο του αμερικανικού σχεδίου δεν ισοδυναμεί με συνθηκολόγηση της Ουκρανίας. Αντιθέτως, οι προτάσεις Τραμπ μπορούν να λειτουργήσουν ως σημείο εκκίνησης.

Στα θετικά σημεία του σχεδίου περιλαμβάνονται:

• Η αναγνώριση του de facto ελέγχου των κατεχόμενων εδαφών από τη Ρωσία, παρακάμπτοντας την ανάγκη για συνταγματικό δημοψήφισμα στην Ουκρανία ή επίσημη αποδοχή από την ΕΕ, χωρίς να αποκλείεται μελλοντική ειρηνική επανένωση.

• Ο περιορισμός του ουκρανικού στρατού σε 600.000 στρατιώτες, αριθμός που δεν αφήνει την Ουκρανία ανυπεράσπιστη.

• Η σταδιακή άρση κυρώσεων και η δυνατότητα αξιοποίησης 100 δισ. δολαρίων από τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια για ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.

• Οι εγγυήσεις ασφαλείας και η προοπτική ένταξης στην ΕΕ, που παρέχει καλύτερες εγγυήσεις από το ΝΑΤΟ, σύμφωνα με την Άννα Αρουτουνιάν.

Η ίδια αναλύτρια εκτιμά ότι ο Ζελένσκι πιθανότατα θα απορρίψει την αμερικανική πρόταση, καθώς το σκάνδαλο διαφθοράς στην Ουκρανία μειώνει την ικανότητά του να «πουλήσει» μια κακή συμφωνία στο κοινό.

Οι αναλυτές του Atlantic Council επισημαίνουν ότι η Ουκρανία βρίσκεται σε δύσκολη θέση, διότι η απόρριψη του σχεδίου μπορεί να προκαλέσει θυμό του Τραμπ και περαιτέρω απόσυρση υποστήριξης από τις ΗΠΑ. Στόχος του Κιέβου πρέπει να είναι να αποφευχθεί η καταστροφική έκβαση του σχεδίου και η ευθύνη για πιθανή αποτυχία. Εάν καταλήξουν σε συμφωνία, η κυβέρνηση Τραμπ θα πρέπει να υποβάλει το σχέδιο στη Γερουσία για επικύρωση, στέλνοντας μήνυμα ενότητας σε Ρεπουμπλικανούς και Δημοκρατικούς, εξασφαλίζοντας τις εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία.

Το παράδοξο για τη Ρωσία

Η Μόσχα εμφανίζεται σε αμηχανία. Ο Πρόεδρος Πούτιν δήλωσε την Παρασκευή ότι το σχέδιο των ΗΠΑ θα μπορούσε να θέσει τα θεμέλια για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, επιβεβαιώνοντας ότι η Μόσχα έλαβε αντίγραφο του σχεδίου.

«Πιστεύω ότι θα μπορούσε να θέσει τα θεμέλια για τελική ειρηνευτική συμφωνία», τόνισε. Ωστόσο, σύμφωνα με την αναλύτρια Τατάνια Στανόβαγια, το σχέδιο δεν ανταποκρίνεται στα όνειρα της Ρωσίας.

Η διατύπωση δείχνει παρανόηση του τρόπου με τον οποίο η Μόσχα διατυπώνει τις θέσεις της. Αν και περιλαμβάνει σημαντικές παραχωρήσεις προς τη Ρωσία, απαιτεί από τη Μόσχα να εγκαταλείψει προηγούμενους όρους, όπως τη ριζική μείωση των ουκρανικών δυνάμεων ή μέρη των αλλαγών στην πολιτική ζωή της χώρας.

«Η διατύπωση μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα για τη Μόσχα, καθώς αντιστοιχεί σε αστήρικτες υποσχέσεις που απαιτούν δεσμεύσεις της Δύσης (ΝΑΤΟ). Δεν σημαίνει ότι ο Πούτιν θα απορρίψει το σχέδιο, αλλά θα επιμείνει σε σχολαστική επεξεργασία των διατυπώσεων και καταγραφή κάθε δέσμευσης», εξηγεί.

Έτσι δημιουργείται ένα παράδοξο για τη Ρωσία: παρά το γεγονός ότι έχει λάβει πολλά από αυτά που ήθελε, καλείται τώρα να διαχειριστεί ένα σχέδιο που μπορεί να θεωρήσει θεμελιωδώς αβάσιμο και αναξιόπιστο.

ΠΗΓΗ: ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ .gr