Συνάντηση του σχήματος 3+1 (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ και ΗΠΑ) αναμένεται να πραγματοποιηθεί έπειτα από μεγάλο χρονικό διάστημα, αυτή τη φορά σε επίπεδο υπουργών Ενέργειας. Η συνάντηση θα διεξαχθεί στο περιθώριο της Συνόδου της Σύμπραξης για τη Διατλαντική Συνεργασία στην Ενέργεια (The Partnership for Transatlantic Energy Cooperation/P-TEC), η οποία θα φιλοξενηθεί στην Αθήνα στις 6 και 7 Νοεμβρίου, με περισσότερους από 400 συμμετέχοντες.

Σύμφωνα με καλά ενημερωμένες πηγές, η συνάντηση του σχήματος 3+1 έχει προγραμματιστεί για τις 6 Νοεμβρίου, καθώς στην ελληνική πρωτεύουσα θα βρεθούν, εκτός από τον οικοδεσπότη Σταύρο Παπασταύρου, ο υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ Κρις Ράιτ, καθώς και οι ομόλογοί του από το Ισραήλ, Ελι Κοέν, και την Κυπριακή Δημοκρατία, Γιώργος Παπαναστασίου. Η εκδήλωση θα αποτελέσει, παράλληλα, την πρώτη δημόσια εμφάνιση της νέας πρέσβειρας των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Κίμπερλι Γκίλφοϊλ, ενώ παρόντες θα είναι και δύο ακόμη εκπρόσωποι της αμερικανικής κυβέρνησης — ο υπουργός Εσωτερικών Νταγκ Μπέργκαμ και ο υφυπουργός Εξωτερικών Μάικ Ρήγας.
Εφόσον τελικά ενεργοποιηθεί το σχήμα σε επίπεδο 3+1 (οι προπαρασκευαστικές ενέργειες έχουν ήδη ολοκληρωθεί, όπως πληροφορείται η «Κ»), Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ έχουν πολλά να συζητήσουν με την αμερικανική πλευρά, καθώς όλες προσβλέπουν στην υποστήριξη και την επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών για την προώθηση κοινών ενεργειακών έργων.

Είναι γνωστό ότι για τους Αμερικανούς προτεραιότητα αποτελεί ο Κάθετος Διάδρομος προς την Ουκρανία, αλλά και, γενικότερα, η ενίσχυση της διάθεσης του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) αμερικανικής προέλευσης, κάτι που διευκολύνεται από κράτη της περιοχής, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα.

Ένα έργο που συνδέει και τις τρεις χώρες είναι το Great Sea Interconnector (GSI), το ηλεκτρικό καλώδιο διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου. Το έργο, ωστόσο, έχει «παγώσει» λόγω των διαφορών μεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας σχετικά με την κατανομή ευθυνών και κόστους, αλλά και εξαιτίας της σταθερής αντίδρασης της Τουρκίας, η οποία επιχειρεί να παρεμβαίνει στο συγκεκριμένο πεδίο.

Την ίδια στιγμή, οι ΗΠΑ φαίνεται να επιδιώκουν την υποστήριξη σειράς ενεργειακών έργων στην Ανατολική Μεσόγειο, με στόχο τη διεύρυνση του αποτυπώματος των αμερικανικών ενεργειακών κολοσσών. Αναμένεται, λοιπόν, με ενδιαφέρον να φανεί κατά πόσο οι πρωτοβουλίες αυτές μπορούν να εκφράσουν τη βούληση Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ για ειλικρινείς συζητήσεις και ενίσχυση της περιφερειακής συνεργασίας.

Επιπλέον, οι τρεις χώρες αποτελούν σταθερούς υποστηρικτές του Διαδρόμου Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (IMEC), ενός φιλόδοξου σχεδίου που προωθείται από τις ΗΠΑ και συνδέει την Ασία με την Ευρώπη μέσω της Μέσης Ανατολής. Το ζήτημα αυτό αναμένεται να αποτελέσει, εκτός απροόπτου, κεντρικό θέμα των συζητήσεων μεταξύ των τεσσάρων υπουργών Ενέργειας. Ο IMEC διαθέτει έντονη γεωπολιτική διάσταση, καθώς θεωρείται αντίβαρο στη διείσδυση της Κίνας στην ευρύτερη περιοχή, και επομένως έχει σημαντικό στρατηγικό χαρακτήρα για την Ουάσιγκτον.

Αξιοσημείωτο είναι ότι, πριν από λίγες ημέρες, ο υπουργός Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Κόμπος, επισκέφθηκε την Ινδία, όπου είχε ιδιαίτερα εποικοδομητικές συνομιλίες με τον ομόλογό του, Δρα Σ. Τζαϊσανκάρ, για την ενίσχυση της στρατηγικής σχέσης μεταξύ Νέου Δελχί, Λευκωσίας και Αθήνας.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ επιδιώκουν εδώ και μήνες την αναζωογόνηση του σχήματος 3+1 σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών, ωστόσο η Ουάσιγκτον δείχνει προτίμηση σε τεχνοκρατικά σχήματα, όπως αυτό της ενέργειας, τα οποία εστιάζουν στην οικονομική συνεργασία και δεν εκπέμπουν έντονα πολιτικά μηνύματα για την περιοχή. Παράλληλα, η Αθήνα βρίσκεται σε συζητήσεις με την Ουάσιγκτον για τον επόμενο γύρο στρατηγικού διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών, αν και μέχρι στιγμής δεν έχει οριστεί ημερομηνία διεξαγωγής.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Hakan Fidan, παρουσίασε το αποτύπωμα της τουρκικής διπλωματίας σε τρία κομβικά μέτωπα — Γάζα, Ευρωπαϊκή Ένωση και ΝΑΤΟ — τονίζοντας πως ο στρατηγικός στόχος της Άγκυρας είναι να παραμείνει καθοριστικός παράγοντας στη Μέση Ανατολή και στη διαμόρφωση της νέας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφάλειας.

Μετά τη συνάντησή του στην Άγκυρα με τον Εσθονό ομόλογό του, Margus Tsahkna, ο Fidan υπογράμμισε ότι η Τουρκία «δεν θα αφήσει ούτε ένα δευτερόλεπτο κενό» στις προσπάθειες για διατήρηση της εκεχειρίας στη Γάζα και προώθηση ενός βιώσιμου πλαισίου ειρήνης. Όπως ανέφερε, ο Benjamin Netanyahu «αναζητά προσχήματα» για παραβίαση της εκεχειρίας, τονίζοντας πως η τήρησή της αποτελεί προϋπόθεση για «διαρκή ειρήνη» και περιφερειακή σταθερότητα.

Ο Τούρκος ΥΠΕΞ ανακοίνωσε πολυμερή διάσκεψη στις 3 Νοεμβρίου στην Κωνσταντινούπολη με τη συμμετοχή των υπουργών Εξωτερικών Τουρκίας, Ινδονησίας, Κατάρ, Σαουδικής Αραβίας, ΗΑΕ, Ιορδανίας, Πακιστάν και Αιγύπτου. Η πρωτοβουλία, όπως είπε, αποτελεί συνέχεια των επαφών που πραγματοποιήθηκαν τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη μεταξύ αρχηγών κρατών και του Donald Trump, δημιουργώντας «βάση» για ένα ιστορικό σχέδιο ειρήνης στη Γάζα. Παράλληλα, κατήγγειλε πως το Ισραήλ εξακολουθεί να παρεμποδίζει την είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας.

Ο Fidan γνωστοποίησε ότι συντονιστής της ανθρωπιστικής βοήθειας έχει οριστεί ο πρέσβης Mehmet Güllüoğlu, με τη στήριξη της AFAD και της Τουρκικής Ερυθράς Ημισελήνου. Την ίδια ώρα, συνεχίζονται οι διαβουλεύσεις για τη δεύτερη φάση του σχεδίου, που αφορά τη συγκρότηση Διεθνούς Δύναμης Σταθερότητας, με στόχο πιθανή απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Στο ευρωπαϊκό πεδίο, ο Τούρκος ΥΠΕΞ χαρακτήρισε την επίσκεψη του Γερμανού καγκελαρίου Friedrich Merz «μία από τις πιο σημαντικές εξελίξεις» στις σχέσεις Τουρκίας–ΕΕ, επισημαίνοντας την επαναβεβαίωση της βούλησης τόσο του Προέδρου Recep Tayyip Erdoğan όσο και του Merz υπέρ της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας. Ο Fidan τόνισε ότι ο στρατηγικός στόχος παραμένει η ένταξη στην ΕΕ, ζητώντας επανεκκίνηση των διαλόγων υψηλού επιπέδου, πρόοδο στην απελευθέρωση θεωρήσεων και επικαιροποίηση της Τελωνειακής Ένωσης.

Παράλληλα, πρότεινε κοινή συζήτηση μεταξύ Τουρκίας, Ηνωμένου Βασιλείου, ΕΕ και Νορβηγίας για τη νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας, επισημαίνοντας ότι η ΕΕ πρέπει να λειτουργεί συμπληρωματικά προς το ΝΑΤΟ. Εξέφρασε, επίσης, την προσδοκία η Τουρκία να έχει ουσιαστικό ρόλο στον μηχανισμό SAFE (European Security Action Program), χαρακτηρίζοντάς την κρίσιμο παράγοντα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και τις διμερείς σχέσεις.

Αναφερόμενος στο ΝΑΤΟ, σημείωσε πως η Τουρκία παραμένει ευθυγραμμισμένη με τους συμμάχους της στην ανατολική πτέρυγα και προανήγγειλε ότι το 2026 θα αναλάβει αποστολή στο πρόγραμμα Baltic Air Policing. Παράλληλα, υπενθύμισε την αναβάθμιση της τουρκικής συμμετοχής σε πρωτοβουλίες διασυνδεσιμότητας στην ευρύτερη περιοχή.

Σε σχέση με τη Συρία, ο Fidan ζήτησε πλήρη εφαρμογή της Συμφωνίας της 10ης Μαρτίου, με σεβασμό στην εδαφική ακεραιότητα και την ενότητα της χώρας, κάνοντας λόγο για στοχευμένα έργα στους τομείς των μεταφορών, της υγείας και της ενέργειας. Τέλος, για τον πόλεμο Ρωσίας–Ουκρανίας, επανέλαβε τη σταθερή θέση της Άγκυρας υπέρ μιας «δίκαιης και βιώσιμης» διπλωματικής λύσης.

ΠΗΓΗ: IBNA