Η άφιξη της προσωπικής απεσταλμένης του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, María Ángela Holguín, στην Κύπρο από τις 4 έως τις 12 Δεκεμβρίου επαναφέρει στο επίκεντρο το ερώτημα κατά πόσο υπάρχουν ρεαλιστικές προϋποθέσεις για επανεκκίνηση της διαδικασίας στο Κυπριακό. Οι συναντήσεις της με τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων έχουν προγραμματιστεί για το διήμερο 5–6 Δεκεμβρίου, με στόχο την καταγραφή του κλίματος, την ανίχνευση πιθανών περιθωρίων εμπιστοσύνης και την αξιολόγηση της ετοιμότητας για ουσιαστικό διάλογο υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.

Σύμφωνα με έγκυρες πηγές, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης θα δεχθεί την Holguín στο Προεδρικό Μέγαρο το Σάββατο 6 Δεκεμβρίου, ενώ η συνάντησή της με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Tufan Erhürman έχει προγραμματιστεί για την Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου. Η ατζέντα αναμένεται να επικεντρωθεί στη μεθοδολογία της επόμενης φάσης: πώς μπορεί να διαμορφωθεί ένα σαφές πλαίσιο συνομιλιών, χωρίς να αναζωπυρώνονται παλαιές διαφωνίες που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την πρόοδο.

Η Λευκωσία έχει αφήσει στα Ηνωμένα Έθνη την ευθύνη για τις επίσημες ανακοινώσεις σχετικά με το ταξίδι της Holguín, επιβεβαιώνοντας τη θετική ανταπόκριση στη νέα ημερομηνία. Ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης ανέφερε ότι το Προεδρικό αντέδρασε άμεσα στην επαναδιευθέτηση του προγράμματος, υπογραμμίζοντας ότι οι ανακοινώσεις ανήκουν θεσμικά στον ΟΗΕ. Η επιλογή αυτή συνάδει με την προσπάθεια του Διεθνούς Οργανισμού να διατηρεί τον έλεγχο του πλαισίου και των προσδοκιών γύρω από την αποστολή Holguín. Η επίσκεψη θεωρείται προπαρασκευαστική, με κύριο στόχο την καταγραφή προθέσεων και όχι τις εξαγγελίες.

Παράλληλα, στο τουρκοκυπριακό πεδίο βρίσκεται σε εξέλιξη η προσπάθεια του Tufan Erhürman να συντονίσει τις κινήσεις του με την Άγκυρα. Σύμφωνα με δημοσίευμα της T24, ο Τουρκοκύπριος ηγέτης σχεδιάζει επίσκεψη στην τουρκική πρωτεύουσα μεταξύ 11 και 15 Νοεμβρίου, με συνάντηση με τον Recep Tayyip Erdoğan. Η χρονική προτεραιοποίηση της επαφής με την τουρκική κυβέρνηση πριν από τη συνάντηση με την Holguín δείχνει την πρόθεση να καθοριστεί μια ενιαία γραμμή για το Κυπριακό.

Πηγές του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (CTP) περιγράφουν τη συνεργασία με την Άγκυρα ως καθοριστικό παράγοντα. Η τακτική αυτή εντάσσεται στη συνήθη πρακτική των Τουρκοκύπριων ηγετών να πραγματοποιούν τα πρώτα θεσμικά ταξίδια στην Τουρκία: ο Ersin Tatar είχε μεταβεί στην Άγκυρα οκτώ ημέρες μετά την «εκλογή» του, ενώ ο Mustafa Akıncı πραγματοποίησε αντίστοιχη επίσκεψη δέκα ημέρες μετά την εκλογή του το 2015. Η φερόμενη επίσκεψη Erhürman—εφόσον επιβεβαιωθεί—αναμένεται να λειτουργήσει ως εφαλτήριο εσωτερικής νομιμοποίησης και συντονισμού εν όψει της επαφής με τον ΟΗΕ.

Ο Erhürman έχει θέσει τέσσερις προϋποθέσεις για την επανέναρξη των συνομιλιών: αποδοχή της πολιτικής ισότητας, καθορισμένο χρονοδιάγραμμα για τη διαδικασία, διασφάλιση ότι όσα έχουν ήδη συμφωνηθεί δεν θα επανεξεταστούν από την αρχή, και εγγύηση ότι, σε περίπτωση που η ελληνοκυπριακή πλευρά αποχωρήσει ξανά από το τραπέζι, οι Τουρκοκύπριοι δεν θα επιστρέψουν στο σημερινό στάτους κβο. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι θέσεις αυτές δεν έχουν ακόμη τεθεί επισήμως στον ΟΗΕ, γεγονός που καθιστά την επίσκεψη Holguín δοκιμή προθέσεων και αποσαφήνιση του εύρους πραγματικής σύγκλισης.

Στο Προεδρικό Μέγαρο, ο Νίκος Χριστοδουλίδης επιδιώκει να επιβεβαιώσει τη δέσμευση της Λευκωσίας στην οδό του ΟΗΕ, με σαφείς κανόνες και αποφυγή κινήσεων που θα μπορούσαν να εκληφθούν ως πρόωρη είσοδος σε διαπραγμάτευση χωρίς επαρκή προπαρασκευή. Από την άλλη πλευρά, ο Tufan Erhürman προσπαθεί να ενισχύσει το διαπραγματευτικό του αποτύπωμα μέσω της στήριξης της Άγκυρας, προβάλλοντας ταυτόχρονα την εικόνα ηγέτη που δεν αποκλείει τη συνομιλία με τον ΟΗΕ, αρκεί το πλαίσιο να αντανακλά αρχές ισότητας και αμοιβαίου σεβασμού.

Το παράθυρο διαλόγου παραμένει ανοιχτό, αλλά οι προσδοκίες παραμένουν συγκρατημένες. Στον ΟΗΕ επικρατεί η εκτίμηση ότι η επανέναρξη ουσιαστικών συνομιλιών προϋποθέτει όχι μόνο πολιτική βούληση, αλλά και διπλωματική ωριμότητα για να ξεπεραστεί η κόπωση δεκαετιών. Με την υποστήριξη του António Guterres, η María Ángela Holguín καλείται να διακριβώσει αν υπάρχουν συγκλίσεις που να δικαιολογούν επόμενα βήματα ή αν το Κυπριακό θα παραμείνει προς το παρόν σε τροχιά αναμονής.

ΠΗΓΗ: IBNA

Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Hakan Fidan, παρουσίασε το αποτύπωμα της τουρκικής διπλωματίας σε τρία κομβικά μέτωπα — Γάζα, Ευρωπαϊκή Ένωση και ΝΑΤΟ — τονίζοντας πως ο στρατηγικός στόχος της Άγκυρας είναι να παραμείνει καθοριστικός παράγοντας στη Μέση Ανατολή και στη διαμόρφωση της νέας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφάλειας.

Μετά τη συνάντησή του στην Άγκυρα με τον Εσθονό ομόλογό του, Margus Tsahkna, ο Fidan υπογράμμισε ότι η Τουρκία «δεν θα αφήσει ούτε ένα δευτερόλεπτο κενό» στις προσπάθειες για διατήρηση της εκεχειρίας στη Γάζα και προώθηση ενός βιώσιμου πλαισίου ειρήνης. Όπως ανέφερε, ο Benjamin Netanyahu «αναζητά προσχήματα» για παραβίαση της εκεχειρίας, τονίζοντας πως η τήρησή της αποτελεί προϋπόθεση για «διαρκή ειρήνη» και περιφερειακή σταθερότητα.

Ο Τούρκος ΥΠΕΞ ανακοίνωσε πολυμερή διάσκεψη στις 3 Νοεμβρίου στην Κωνσταντινούπολη με τη συμμετοχή των υπουργών Εξωτερικών Τουρκίας, Ινδονησίας, Κατάρ, Σαουδικής Αραβίας, ΗΑΕ, Ιορδανίας, Πακιστάν και Αιγύπτου. Η πρωτοβουλία, όπως είπε, αποτελεί συνέχεια των επαφών που πραγματοποιήθηκαν τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη μεταξύ αρχηγών κρατών και του Donald Trump, δημιουργώντας «βάση» για ένα ιστορικό σχέδιο ειρήνης στη Γάζα. Παράλληλα, κατήγγειλε πως το Ισραήλ εξακολουθεί να παρεμποδίζει την είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας.

Ο Fidan γνωστοποίησε ότι συντονιστής της ανθρωπιστικής βοήθειας έχει οριστεί ο πρέσβης Mehmet Güllüoğlu, με τη στήριξη της AFAD και της Τουρκικής Ερυθράς Ημισελήνου. Την ίδια ώρα, συνεχίζονται οι διαβουλεύσεις για τη δεύτερη φάση του σχεδίου, που αφορά τη συγκρότηση Διεθνούς Δύναμης Σταθερότητας, με στόχο πιθανή απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Στο ευρωπαϊκό πεδίο, ο Τούρκος ΥΠΕΞ χαρακτήρισε την επίσκεψη του Γερμανού καγκελαρίου Friedrich Merz «μία από τις πιο σημαντικές εξελίξεις» στις σχέσεις Τουρκίας–ΕΕ, επισημαίνοντας την επαναβεβαίωση της βούλησης τόσο του Προέδρου Recep Tayyip Erdoğan όσο και του Merz υπέρ της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας. Ο Fidan τόνισε ότι ο στρατηγικός στόχος παραμένει η ένταξη στην ΕΕ, ζητώντας επανεκκίνηση των διαλόγων υψηλού επιπέδου, πρόοδο στην απελευθέρωση θεωρήσεων και επικαιροποίηση της Τελωνειακής Ένωσης.

Παράλληλα, πρότεινε κοινή συζήτηση μεταξύ Τουρκίας, Ηνωμένου Βασιλείου, ΕΕ και Νορβηγίας για τη νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας, επισημαίνοντας ότι η ΕΕ πρέπει να λειτουργεί συμπληρωματικά προς το ΝΑΤΟ. Εξέφρασε, επίσης, την προσδοκία η Τουρκία να έχει ουσιαστικό ρόλο στον μηχανισμό SAFE (European Security Action Program), χαρακτηρίζοντάς την κρίσιμο παράγοντα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και τις διμερείς σχέσεις.

Αναφερόμενος στο ΝΑΤΟ, σημείωσε πως η Τουρκία παραμένει ευθυγραμμισμένη με τους συμμάχους της στην ανατολική πτέρυγα και προανήγγειλε ότι το 2026 θα αναλάβει αποστολή στο πρόγραμμα Baltic Air Policing. Παράλληλα, υπενθύμισε την αναβάθμιση της τουρκικής συμμετοχής σε πρωτοβουλίες διασυνδεσιμότητας στην ευρύτερη περιοχή.

Σε σχέση με τη Συρία, ο Fidan ζήτησε πλήρη εφαρμογή της Συμφωνίας της 10ης Μαρτίου, με σεβασμό στην εδαφική ακεραιότητα και την ενότητα της χώρας, κάνοντας λόγο για στοχευμένα έργα στους τομείς των μεταφορών, της υγείας και της ενέργειας. Τέλος, για τον πόλεμο Ρωσίας–Ουκρανίας, επανέλαβε τη σταθερή θέση της Άγκυρας υπέρ μιας «δίκαιης και βιώσιμης» διπλωματικής λύσης.

ΠΗΓΗ: IBNA

«Μετά την 7η Οκτωβρίου, τίποτα δεν είναι όπως πριν στη Μέση Ανατολή». Η δήλωση αυτή του Αμερικανού επιχειρηματία και στενού συνεργάτη του Donald Trump, Tom Barrack, αποτυπώνει εύγλωττα την πολυπλοκότητα που χαρακτηρίζει σήμερα την περιοχή, αλλά και τις δυσκολίες της αμερικανικής στρατηγικής μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου 2023.

Δύο χρόνια αργότερα, το γεωπολιτικό σκηνικό εμφανίζεται ακόμη πιο περίπλοκο. Η πρώτη επέτειος της 7ης Οκτωβρίου βρίσκει τον Trump στη δεύτερη θητεία του, έχοντας δεσμευτεί για αποκλιμάκωση, απελευθέρωση ομήρων και σταδιακό τέλος του πολέμου. Παράλληλα, είχε εξαγγείλει την αναβίωση και επέκταση των Συμφωνιών του Αβραάμ, επιδιώκοντας να χαράξει ισχυρό αποτύπωμα στη διπλωματία της Μέσης Ανατολής.

Ωστόσο, αυτές οι επιδιώξεις δεν έλαβαν υπόψη τις βαθύτερες αντιθέσεις της περιοχής. Η στρατηγική του Benjamin Netanyahu — από τη συνέχιση της πολεμικής εκστρατείας στη Γάζα και τα σχέδια προσάρτησης της Δυτικής Όχθης έως την αντιπαράθεση με το Ιράν και τη Συρία — παρέσυρε τον Trump σε ένα πλέγμα αποφάσεων χωρίς σαφή διέξοδο. Όπως σημειώνουν αναλυτές στην Ουάσινγκτον, «η απερισκεψία του Netanyahu και η ανοχή της αμερικανικής κυβέρνησης κινδυνεύουν να ακυρώσουν οριστικά το όραμα των Συμφωνιών του Αβραάμ».

Σε μια προσπάθεια να ανακτήσει τον έλεγχο, ο Trump παρουσίασε ενώπιον Αράβων ηγετών στα Ηνωμένα Έθνη ένα σχέδιο 20 σημείων για τον τερματισμό της σύγκρουσης στη Γάζα — μια απόπειρα εξισορρόπησης ανάμεσα στο Ισραήλ και τον αραβικό κόσμο, που φιλοδοξεί να διασώσει το υπόλοιπο της αρχιτεκτονικής των Συμφωνιών του Αβραάμ.

Κεντρικό στοιχείο της πρότασής του ήταν η δέσμευση να αποτραπεί οποιαδήποτε προσάρτηση της Δυτικής Όχθης, με την προειδοποίηση ότι κάτι τέτοιο θα οδηγούσε στην κατάρρευση των περιφερειακών συμφωνιών. Ο πρώην στρατιωτικός σύμβουλος του αμερικανικού ΥΠΕΞ, συνταγματάρχης Abbas Dahouk, υπογράμμισε ότι «αν και οι Συμφωνίες του Αβραάμ υφίστανται ακόμη τυπικά, το μέλλον τους φαντάζει ολοένα πιο αβέβαιο».

«Κάθε ισραηλινή απόπειρα προσάρτησης της Δυτικής Όχθης θα αποτελούσε κόκκινη γραμμή για την πλειονότητα των αραβικών κρατών», πρόσθεσε, «θέτοντας σε κίνδυνο όχι μόνο τις συμφωνίες ομαλοποίησης, αλλά και την προοπτική περιφερειακής ενσωμάτωσης και μιας λύσης δύο κρατών».

Οι Συμφωνίες του Αβραάμ, που υπεγράφησαν το 2020, αποτέλεσαν θεμέλιο λίθο της πρώτης θητείας του Trump και της προσπάθειάς του να επανασχεδιάσει τη Μέση Ανατολή μέσω μιας πιο ρεαλιστικής, οικονομικά εστιασμένης διπλωματίας. Ωστόσο, η αναζωπύρωση της κρίσης στη Γάζα ανέτρεψε αυτούς τους υπολογισμούς.

Η Σαουδική Αραβία έχει καταστήσει σαφές ότι δεν θα επιστρέψει σε συνομιλίες εξομάλυνσης χωρίς αναγνώριση ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους και ξεκάθαρη δέσμευση στην αρχή των δύο κρατών — όροι που ούτε η Ουάσινγκτον ούτε το Τελ Αβίβ δείχνουν πρόθυμες να αποδεχθούν.

Η κρίση κορυφώθηκε με την ισραηλινή επιχείρηση στη Ντόχα κατά στελεχών της Χαμάς, η οποία ανέδειξε το χάσμα ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ισραήλ. Παρά τους ισχυρισμούς Ισραηλινών αξιωματούχων ότι είχαν ενημερώσει την Ουάσινγκτον, ο Trump το διέψευσε κατηγορηματικά, κάνοντας λόγο για «μονομερή ενέργεια».

Το διπλωματικό αποτέλεσμα ήταν ολέθριο: στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ περισσότερες από 100 χώρες, με αιχμή τη Σαουδική Αραβία και τη Γαλλία, υπερψήφισαν την αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους, αψηφώντας την αμερικανική αντίθεση. Ο αναλυτής του Middle East Institute, Brian Katulis, δήλωσε στην Asharq Al-Awsat ότι «το μήνυμα προς τον Trump είναι σαφές: όσο παραβλέπει το παλαιστινιακό ζήτημα, η προοπτική διεύρυνσης των Συμφωνιών του Αβραάμ με τη Σαουδική Αραβία παραμένει ανύπαρκτη».

Η σχέση Trump–Netanyahu έχει περάσει από περιόδους στενής σύμπλευσης σε ανοιχτή αντιπαράθεση. Ο Trump επιχειρεί να προβληθεί ως «διαμεσολαβητής ειρήνης», την ώρα που ο Netanyahu παραμένει προσηλωμένος σε στρατιωτικές επιλογές.

Οι συνεχείς αλλαγές της Ουάσινγκτον — από την άρση κυρώσεων κατά της Συρίας έως την αναθέρμανση διαύλων επικοινωνίας με το Ιράν — αιφνιδίασαν το Ισραήλ και ενίσχυσαν την αμοιβαία καχυποψία. Ο Dahouk επισημαίνει ότι «οι ΗΠΑ εκπέμπουν συχνά αντιφατικά μηνύματα: από τη μια προωθούν αποκλιμάκωση, από την άλλη επικροτούν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ, κάτι που ο Netanyahu αντιλαμβάνεται ως σιωπηρή έγκριση».

Από τον Ιανουάριο, οι δύο ηγέτες έχουν συναντηθεί τέσσερις φορές στον Λευκό Οίκο — επαφές που άλλοτε αποκάλυψαν προσωπική χημεία και άλλοτε βαθιές διαφωνίες. Όπως παρατηρεί ο Katulis, «ούτε ο Trump ούτε ο Netanyahu λειτουργούν με μακροπρόθεσμο στρατηγικό όραμα· και οι δύο κινούνται βάσει εσωτερικών πολιτικών σκοπιμοτήτων και όχι με συνεκτικό σχέδιο για την περιοχή».

Ένα χρόνο μετά την 7η Οκτωβρίου, η αμερικανική κοινή γνώμη παρουσιάζει σημαντική μεταστροφή. Ενώ στην αρχή κυριαρχούσε η αλληλεγγύη προς το Ισραήλ, η παρατεταμένη σύγκρουση στη Γάζα έχει προκαλέσει κόπωση και αμφισβήτηση, ακόμη και μέσα στους κόλπους των Ρεπουμπλικανών.

Η Marjorie Taylor Greene, εξέχον μέλος του κινήματος MAGA, κατηγόρησε ανοιχτά το AIPAC για υπερβολική επιρροή στο Κογκρέσο, ενώ δημοσκοπήσεις του Pew Research Center δείχνουν ότι το 50% των Ρεπουμπλικανών κάτω των 50 ετών έχει πλέον αρνητική στάση απέναντι στο Ισραήλ, κυρίως λόγω της διαχείρισης της κρίσης στη Γάζα.

Παρά τις τριβές, οι στρατιωτικές και οικονομικές σχέσεις ΗΠΑ–Ισραήλ παραμένουν ακλόνητοι. Η ετήσια αμερικανική βοήθεια ύψους 3,8 δισ. δολαρίων, στο πλαίσιο Μνημονίου Κατανόησης που υπογράφηκε το 2016 επί Barack Obama και εφαρμόζεται από το 2019, συνεχίζεται κανονικά. Παράλληλα, το Κογκρέσο εγκρίνει νέες συμφωνίες εξοπλισμών, τροφοδοτώντας το στρατιωτικό–βιομηχανικό σύμπλεγμα.

ΠΗΓΗ: IBNA