Η παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή βρίσκεται σε ένα καθεστώς ρευστότητας, όπου η ισχύς και ο σκληρός ρεαλισμός κυριαρχούν στις διεθνείς σχέσεις. Ο αντιστράτηγος Ιωάννης Μπαλτζώης στην εκπομπή Podcast Therapy Athens Edition, με την πλούσια στρατιωτική και διπλωματική του εμπειρία, αναλύει τις νέες προκλήσεις και τη θέση του Ελληνισμού σε αυτό το δυναμικό περιβάλλον.

Η σύγχρονη διεθνής πολιτική σκηνή φαίνεται να διαμορφώνεται από μια νέα μορφή διπλωματίας, τη «διπλωματία του Far West», όπου κυριαρχεί η πολιτική του σκληρού ρεαλισμού, όπως την περιγράφει η θεωρία του Θουκυδίδη. «Στις μέρες μας έχουμε τον Θουκυδίδη ολοζώντανο μπροστά μας». Σύμφωνα με τον κ. Μπαλτζώη, η διεθνής τάξη που θεωρούσαμε ως μια ιερή και αμετάβλητη οντότητα διαταράσσεται από ηγέτες όπως ο Τραμπ, που μοιάζει με «ταύρο σε υαλοπωλείο». Η ρήση του Χανς Μόργκενταου, ότι «βιώσιμο είναι το κράτος που διαθέτει επαρκή ισχύ για να εφαρμόσει τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου», επιβεβαιώνει την ανάγκη ισχύος για την επιβίωση των κρατών. Ο ρεαλισμός αυτός καταδεικνύει ότι η διεθνής κοινότητα δεν υπερασπίζεται πάντοτε τους αδύναμους, όπως αποδεικνύεται από τη στάση της απέναντι στην Κύπρο: «Τότε έπρεπε το διεθνές δίκαιο να επέμβει στην Κύπρο 50 φορές». Ο Ελληνισμός, ωστόσο, παραμένει αγκυροβολημένος στις αρχές του διεθνούς δικαίου, παρά τις αντιξοότητες και τις προκλήσεις της διεθνούς πολιτικής πραγματικότητας.

Η ρήση του Χανς Μόργκενταου, ότι «βιώσιμο είναι το κράτος που διαθέτει επαρκή ισχύ για να εφαρμόσει τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου», επιβεβαιώνει την ανάγκη ισχύος για την επιβίωση των κρατών. Ο ρεαλισμός αυτός καταδεικνύει ότι η διεθνής κοινότητα δεν υπερασπίζεται πάντοτε τους αδύναμους, όπως αποδεικνύεται από τη στάση της απέναντι στην Κύπρο: «Τότε έπρεπε το διεθνές δίκαιο να επέμβει στην Κύπρο 50 φορές».

Οι σχέσεις Ελλάδας και Κύπρου ήταν πάντα αλληλένδετες, καθώς, όπως έχει γραφτεί, «η Κύπρος είναι το στρατηγικό βάθος της Ελλάδος» και «ο Ελληνισμός είναι ένας, αλλά με δύο κράτη». Η αξιοποίηση αυτής της πραγματικότητας θα μπορούσε να ενισχύσει τη γεωπολιτική θέση του Ελληνισμού, όμως η πολιτική ηγεσία συχνά δεν αντιλαμβάνεται τη σημασία της. Η φράση «η Κύπρος κείται μακράν», που ειπώθηκε στο παρελθόν, δεν υφίσταται, καθώς για τον «Κίμωνα τον Αθηναίο η Κύπρος ήταν πολύ κοντά». Επιπλέον, η προσέγγιση «η Κύπρος αποφασίζει και η Ελλάδα συμπαρίσταται» θεωρείται πως έχει οδηγήσει στη σημερινή κρίση, αναγκάζοντας την ελληνοκυπριακή πλευρά να παρακαλεί την Τουρκία για διαπραγματεύσεις στη βάση της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο κ. Μπαλτζωής, κανένα κράτος στον κόσμο δεν λειτουργεί με αυτό το σύστημα, καθιστώντας την Κύπρο «πειραματόζωο» μιας αβέβαιης λύσης.

Η προσέγγιση «η Κύπρος αποφασίζει και η Ελλάδα συμπαρίσταται» θεωρείται πως έχει οδηγήσει στη σημερινή κρίση, αναγκάζοντας την ελληνοκυπριακή πλευρά να παρακαλεί την Τουρκία για διαπραγματεύσεις στη βάση της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας.

Ο πόλεμος στη Γάζα και οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή φέρνουν στο προσκήνιο το ζήτημα μιας ενδεχόμενης μετατροπής της σε «Ριβιέρα», ένα σενάριο που είχε προβλεφθεί στο παρελθόν. Ο καλεσμένος ανέφερε ότι, αν και πιστεύει στη λύση του προβλήματος, αυτή προϋποθέτει την εξάλειψη της τρομοκρατίας, καθώς οι Παλαιστίνιοι πρέπει να εγκαταλείψουν τη νοοτροπία του «από το ποτάμι μέχρι τη θάλασσα ένα παλαιστινιακό κράτος». Σύμφωνα με τα ιστορικά δεδομένα, οι Παλαιστίνιοι έχουν απορρίψει επτά φορές τις προτάσεις για λύση δύο κρατών, καθώς δεν επιθυμούν την ύπαρξη του Ισραήλ. Παράλληλα, ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι οι στρατηγικές σχέσεις Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, οι οποίες αποκτούν όλο και μεγαλύτερη σημασία στο σύγχρονο γεωπολιτικό πλαίσιο της Ανατολικής Μεσογείου. Το Ισραήλ, αντιμετωπίζοντας μια δύσκολη γεωστρατηγική θέση, έχει επιλέξει να ενισχύσει τις σχέσεις του με την Ελλάδα και την Κύπρο. «Το Ισραήλ είναι μια λωρίδα και περιβάλλεται από εχθρούς. Το βάθος τους το δίνουμε εμείς, η Κύπρος και η Ελλάδα». Η συνεργασία αυτή επεκτείνεται και στο διπλωματικό επίπεδο, με το ελληνοαμερικανικό λόμπι και το AIPAC να παίζουν καθοριστικό ρόλο στην προώθηση κοινών συμφερόντων. Ωστόσο, η Ελλάδα πρέπει να προσέχει τις αποφάσεις της, όπως φάνηκε από την αρνητική ψήφο της σε ψήφισμα του ΟΗΕ κατά του Ισραήλ , γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις. «Οι Ισραηλινοί είπαν: Αν δεν θέλετε να ψηφίσετε υπέρ μας, τουλάχιστον απέχετε».

Το Ισραήλ, αντιμετωπίζοντας μια δύσκολη γεωστρατηγική θέση, έχει επιλέξει να ενισχύσει τις σχέσεις του με την Ελλάδα και την Κύπρο. «Το Ισραήλ είναι μια λωρίδα και περιβάλλεται από εχθρούς. Το βάθος τους το δίνουμε εμείς, η Κύπρος και η Ελλάδα».

Σε ερώτηση του δημοσιογράφου για τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης στον πόλεμο της Ουκρανίας, ο κ. Μπαλτζώης απάντησε πως η πλήρης ευθυγράμμιση της Ελλάδας και της Κύπρου με τη Δύση στον πόλεμο της Ουκρανίας προκαλεί ερωτήματα. Ο καλεσμένος υπενθυμίζει την ιστορική εμπλοκή της Ελλάδας στην Κριμαία το 1919, η οποία «θεωρείται ότι συνέβαλε στη Μικρασιατική Καταστροφή». Η Ρωσία, όπως προειδοποιεί, «δεν ξεχνά ποτέ. Ούτε συγχωρεί». Σε αντίθεση, το Ισραήλ υιοθέτησε ουδέτερη στάση, παρέχοντας μόνο ανθρωπιστική βοήθεια. «Δεν υπάρχει σωστή πλευρά της ιστορίας. Υπάρχει η πλευρά που εξυπηρετεί τα εθνικά συμφέροντα». Η στάση της Ελλάδας στο Ουκρανικό έρχεται σε αντίθεση με τη μη αντίδραση της διεθνούς κοινότητας στην τουρκική κατοχή της Κύπρου. «Η Κύπρος έστειλε όπλα στην Ουκρανία, αλλά δεν απαίτησε βοήθεια για τη δική της υπόθεση». Αυτή η δυσαναλογία αποδεικνύει τη διεθνή υποκρισία και την ανάγκη για μια πιο διεκδικητική ελληνική εξωτερική πολιτική.

«Δεν υπάρχει σωστή πλευρά της ιστορίας. Υπάρχει η πλευρά που εξυπηρετεί τα εθνικά συμφέροντα». Η στάση της Ελλάδας στο Ουκρανικό έρχεται σε αντίθεση με τη μη αντίδραση της διεθνούς κοινότητας στην τουρκική κατοχή της Κύπρου.

Η απουσία εθνικής στρατηγικής αποτελεί ένα από τα πιο σοβαρά ζητήματα που αντιμετωπίζει η ελληνική εξωτερική πολιτική, με τον κ. Ιωάννη Μπαλτζώη να επισημαίνει ότι η Ελλάδα συνεχίζει να εφαρμόζει το δόγμα του κατευνασμού, μια τακτική που, αντί να προλαμβάνει τις εντάσεις, οδηγεί σε διαρκή υποχωρητικότητα και αδράνεια. Το δόγμα «δεν διεκδικούμε τίποτε, δεν δίνουμε τίποτε» έχει οδηγήσει σε πολιτική απραξίας, όπου η Ελλάδα αποφεύγει να διεκδικήσει τα αυτονόητα, όπως η προστασία των κυριαρχικών της δικαιωμάτων και η απελευθέρωση της Κύπρου από την τουρκική κατοχή. Η ελληνική πολιτική οφείλει να εγκαταλείψει τη νοοτροπία του διαρκούς διαλόγου χωρίς ουσιαστικά ανταλλάγματα και να προχωρήσει σε μια πιο διεκδικητική στάση απέναντι στις προκλήσεις, ιδίως όσον αφορά την τουρκική επιθετικότητα. Η πολιτική «έλα να τα βρούμε» έχει αποδειχθεί αναποτελεσματική, καθώς το μόνο που επιτυγχάνει είναι να δίνει χρόνο στον αντίπαλο να ενισχύσει τη θέση του και να αυξήσει τις απαιτήσεις του. Η Ελλάδα πρέπει να αποκτήσει την αποφασιστικότητα να υπερασπιστεί τα δικαιώματά της όχι μόνο σε επίπεδο ρητορικής, αλλά και στην πράξη, ενισχύοντας την αποτρεπτική της ισχύ και στέλνοντας σαφές μήνυμα ότι δεν θα ανεχτεί περαιτέρω προκλήσεις. Το δίλημμα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, όπως εύστοχα υπενθυμίζει ο κ. Μπαλτζώης, συνοψίζεται στη φράση του Ουίνστον Τσώρτσιλ προς τον Νέβιλ Τσάμπερλεν «Μεταξύ της ταπείνωσης και του πολέμου, διάλεξες την ταπείνωση και έφερες τον πόλεμο».

Το δόγμα «δεν διεκδικούμε τίποτε, δεν δίνουμε τίποτε» έχει οδηγήσει σε πολιτική απραξίας, όπου η Ελλάδα αποφεύγει να διεκδικήσει τα αυτονόητα, όπως η προστασία των κυριαρχικών της δικαιωμάτων και η απελευθέρωση της Κύπρου από την τουρκική κατοχή.