Η 1η Αυγούστου 2025 δεν αποτελεί απλώς ακόμη έναν σταθμό στον εμπορικό πόλεμο που έχει εξαπολύσει ο Ντόναλντ Τραμπ. Αναδεικνύεται σε κομβικό σημείο για την εφαρμογή της πλέον επιθετικής δασμολογικής πολιτικής των ΗΠΑ εδώ και σχεδόν έναν αιώνα.

Παρόμοιοι δασμοί είχαν να εμφανιστούν από την εποχή του διαβόητου νόμου Smoot-Hawley του 1930, ο οποίος είχε προκαλέσει σοβαρή επιβράδυνση στο παγκόσμιο εμπόριο. Μέσα από μονομερείς ενέργειες, διπλωματικούς εκβιασμούς και σκληρές διαπραγματεύσεις, ο Αμερικανός πρόεδρος – κυρίαρχος σε ένα παγκόσμιο σκηνικό όπου άλλοι ηγέτες μοιάζουν υποδεέστεροι – επιβάλλει δυναμικά τη δική του αναδιάταξη των διεθνών εμπορικών σχέσεων.

Σύμφωνα με το Yale Budget Lab, οι μέσοι δασμοί που επιβάλλονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες ανέρχονται πλέον στο 17,3% – το υψηλότερο ποσοστό από το 1935.

Εάν δεν υπάρξει κάποια ανατροπή την τελευταία στιγμή, το ποσοστό αυτό αναμένεται να υπερβεί το 20% μέχρι την Παρασκευή, όταν θα τεθεί σε ισχύ το σύνολο των «ανταποδοτικών δασμών» που έχει ήδη προαναγγείλει ο Τραμπ.

Πρόκειται για μια επιθετική πολιτική προστατευτισμού με παγκόσμια ακτίνα εφαρμογής – από την Ευρώπη και την Ασία έως τον Καναδά και τη Λατινική Αμερική – η οποία ανατρέπει εφοδιαστικές αλυσίδες, μεταβάλει στρατηγικές ισορροπίες και αναδιαμορφώνει τις γεωοικονομικές σχέσεις.

«Μεγάλη μέρα για την Αμερική»

«Η 1η Αυγούστου δεν θα μετατεθεί ξανά. Θα είναι μια μεγάλη μέρα για την Αμερική», προειδοποίησε ο Τραμπ την Τετάρτη, μετά από δύο προηγούμενες αναβολές που προκλήθηκαν λόγω αναταραχής στις αγορές. Η αρχική ημερομηνία εφαρμογής των δασμών – την οποία ο ίδιος είχε αποκαλέσει «Ημέρα Απελευθέρωσης» – είχε προσδιοριστεί για τις 2 Απριλίου, αλλά αναβλήθηκε πρώτα για τις 9 Ιουλίου και τελικά για την 1η Αυγούστου, ώστε να υπάρξει περιθώριο διαπραγματεύσεων.

Μέχρι στιγμής, ο Τραμπ έχει υπογράψει επτά εμπορικές συμφωνίες-πλαίσιο με την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, το Βιετνάμ, την Ινδονησία και τις Φιλιππίνες.

Οι συμφωνίες αυτές περιλαμβάνουν σημαντικές υποχωρήσεις υπέρ των ΗΠΑ, με αντάλλαγμα οριακά μειωμένους δασμούς σε σχέση με τα αρχικά ποσοστά – που, ωστόσο, παραμένουν αισθητά υψηλότεροι σε σύγκριση με την προεδρία πριν τον Τραμπ.

Από τις υποσχέσεις στα τετελεσμένα

Το βασικό σύνθημα του Τραμπ ήταν «90 συμφωνίες σε 90 ημέρες». Ωστόσο, μέχρι σήμερα έχουν ολοκληρωθεί λιγότερες από δέκα συμφωνίες, με σημαντικές οικονομικές δυνάμεις – όπως η Ινδία, ο Καναδάς, το Μεξικό και η Βραζιλία – να παραμένουν εκτός πλαισίου εξαίρεσης.

Για τις χώρες που δεν έχουν συνάψει συμφωνία, από την 1η Αυγούστου επιβάλλεται καθολικός δασμός 15% έως 20% στα προϊόντα τους, ενώ για όσες διατηρούν εμπορικά πλεονάσματα εις βάρος των ΗΠΑ, οι δασμοί αγγίζουν έως και 35% ή ακόμη και 50%.

Οι επιπτώσεις στις παγκόσμιες εμπορικές ροές είναι ήδη αισθητές. Όπως παρατηρεί ο Άλαν Γουόλφ του Peterson Institute, «οι επιχειρήσεις επανεξετάζουν τους εξαγωγικούς τους στόχους. Οι ΗΠΑ δεν θεωρούνται πλέον το πιο ελκυστικό μέρος για πώληση. Αντιθέτως, οι περιορισμοί στρέφουν το ενδιαφέρον προς αγορές όπως η Ινδία και η Λατινική Αμερική».

Ποιοι έκλεισαν και με ποια ανταλλάγματα

Οι συμφωνίες που εξασφάλισε ο Τραμπ περιλαμβάνουν πολιτικά και οικονομικά ανταλλάγματα με σημαντικό κόστος για τις χώρες-εταίρους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποδέχθηκε δασμούς της τάξης του 15%, αν και είχε πιέσει μέχρι τέλους για μείωση στο 10%.

Επιπλέον, δεσμεύθηκε για αγορές αμερικανικών ενεργειακών προϊόντων ύψους 750 δισ. δολαρίων εντός τριετίας – στόχος που πολλοί ειδικοί θεωρούν μη ρεαλιστικό – καθώς και για επενδύσεις ύψους 600 δισ. δολαρίων σε αμερικανικό έδαφος.

Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, χαρακτήρισε τη συμφωνία «εγγύηση σταθερότητας», ωστόσο στη Γαλλία εκφράστηκαν έντονες επιφυλάξεις κάνοντας λόγο για «σκοτεινή ημέρα», ενώ ο Βίκτορ Όρμπαν σχολίασε σκωπτικά ότι ο Τραμπ «κατάπιε την πρόεδρο της Κομισιόν για πρωινό». Η γενική αίσθηση μεταξύ αξιωματούχων και αναλυτών ήταν πως επρόκειτο για μία βαθιά άνιση συμφωνία, ίσως και για ταπεινωτική συνθηκολόγηση.

Η Ιαπωνία συμφώνησε σε δασμούς 15% για τα αυτοκίνητά της (που αντιστοιχούν στο 30% των εξαγωγών της προς τις ΗΠΑ), διατήρηση του 50% στους δασμούς για τα μέταλλα, καθώς και επενδύσεις 550 δισ. δολαρίων στις ΗΠΑ. Ο Τραμπ χαρακτήρισε αυτή τη συμφωνία «ίσως τη μεγαλύτερη που έγινε ποτέ».

Η Νότια Κορέα υπέγραψε ανάλογη συμφωνία με δέσμευση για επενδύσεις ύψους 350 δισ. δολαρίων, τις οποίες – όπως δήλωσε ο Τραμπ – σκοπεύει να «επιβλέψει προσωπικά». Οι Φιλιππίνες, το Βιετνάμ και η Ινδονησία εξασφάλισαν μειωμένους δασμούς (19%-20%) με αντάλλαγμα πλήρες άνοιγμα της αγοράς τους στα αμερικανικά προϊόντα.

Ποιοι μένουν απέξω

Αντίθετα, εκτός πλαισίου συμφωνιών παραμένουν χώρες όπως η Ινδία, το Μεξικό, ο Καναδάς και η Βραζιλία.

Η Ινδία βρίσκεται αντιμέτωπη με δασμό 25% και πρόσθετες «ποινές» λόγω των στενών δεσμών της με τη Ρωσία. Ο Τραμπ έκανε λόγο για «τιμωρία της Ινδίας εξαιτίας των υψηλών δασμολογικών εμποδίων της και των αγορών ρωσικού οπλισμού».

Το Μεξικό κινδυνεύει με δασμούς 30%, εν μέσω καταγγελιών του Τραμπ ότι δεν λαμβάνει επαρκή μέτρα για την καταπολέμηση των ναρκωτικών και την αναχαίτιση της μετανάστευσης. Ο Καναδάς, παρότι δεσμεύεται από την εμπορική συμφωνία USMCA, απειλείται με 35% δασμούς σε προϊόντα που εξαιρούνται από τη συμφωνία – εξέλιξη που ο Τραμπ συνέδεσε με τη στήριξη του Καναδά στο παλαιστινιακό κράτος.

Όσο για τη Βραζιλία, παρά το εμπορικό πλεόνασμα των ΗΠΑ, αντιμετωπίζει απειλές για επιβολή δασμών 50%, με τον Τραμπ να επικαλείται την «πολιτική δίωξη» του πρώην συμμάχου του Ζαΐρ Μπολσονάρου.

Πέρα από τα deals

Η σημασία της 1ης Αυγούστου υπερβαίνει τους αριθμούς και τους εμπορικούς δείκτες. Ο Τραμπ εγκαθιδρύει μια νέα εμπορική πραγματικότητα – ένα πολύπλοκο σύστημα δασμών που βασίζεται όχι μόνο σε οικονομικά δεδομένα, αλλά και σε πολιτικές συμπεριφορές. Οι ΗΠΑ μετατρέπονται σε έναν εμπορικό υπερκράτος που απονέμει προνόμια και επιβάλλει κυρώσεις – όχι πάντα βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, αλλά με γνώμονα γεωστρατηγικά συμφέροντα.

Ακόμη και οι υπάρχουσες συμφωνίες εμπεριέχουν εσωτερικές αντιφάσεις. Στην περίπτωση του Βιετνάμ, η κυβέρνηση δήλωσε ότι αιφνιδιάστηκε από την απόφαση Τραμπ για μονομερή επιβολή δασμών 20%, ενώ στην περίπτωση της Ιαπωνίας καταγράφονται αντιφατικές τοποθετήσεις σχετικά με τον προορισμό των επενδύσεων. Την ίδια στιγμή, το δολάριο παραμένει αποδυναμωμένο – περίπου 10% κάτω από τα επίπεδα πριν από την «Ημέρα Απελευθέρωσης» – παρά το θετικό κλίμα που επικρατεί στις χρηματαγορές.

Μια νέα παγκόσμια τάξη

Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Eswar Prasad του Πανεπιστημίου Cornell, «ο Τραμπ έχει θεμελιώσει μια νέα εποχή εμπορικού προστατευτισμού, η οποία θα προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις στο παγκόσμιο σύστημα».

Η 1η Αυγούστου μπορεί να μην σηματοδοτεί άμεση κατάρρευση του εμπορίου, ωστόσο εισάγει μία βαθιά αλλαγή πορείας: η ελευθερία στο διεθνές εμπόριο παύει να θεωρείται αυτονόητη. Οι νέοι κανόνες γράφονται πλέον στην Ουάσιγκτον – και ο υπόλοιπος κόσμος καλείται είτε να συμμορφωθεί, είτε να πληρώσει το τίμημα.

ΠΗΓΗ: ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ.gr