Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) έκρινε, σε μια ιδιαίτερα σημαντική απόφαση, ότι οι μειώσεις σε μισθούς και συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων της Κύπρου κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης ήταν συμβατές με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Η υπόθεση Constantinou and Others v. Cyprus, που αφορά πέντε ομαδικές προσφυγές δεκάδων εργαζομένων και συνταξιούχων, οδήγησε την πλειοψηφία του Δικαστηρίου στο συμπέρασμα ότι οι περικοπές συνιστούσαν νόμιμη και αναλογική παρέμβαση σε μια περίοδο εξαιρετικά δύσκολων δημοσιονομικών συνθηκών.

Το Δικαστήριο αναγνώρισε ότι η επιβολή έκτακτων εισφορών και οι μειώσεις μισθών συνιστούσαν παρέμβαση στο δικαίωμα των προσφευγόντων στην περιουσία. Ωστόσο, η πλειοψηφία έκρινε ότι η παρέμβαση δεν υπερέβαινε τα όρια του Άρθρου 1 του Πρωτοκόλλου 1, καθώς στόχευε στην αντιμετώπιση μιας κατάστασης εκτεταμένης οικονομικής κρίσης.

Το ΕΔΔΑ υπενθύμισε ότι τα κράτη διαθέτουν «ευρεία διακριτική ευχέρεια» όταν διαχειρίζονται κοινωνικοοικονομικές πολιτικές. Η πλειοψηφία κατέληξε ότι οι μειώσεις ήταν προσωρινές, αναλογικές και στοχευμένες, χωρίς να θέτουν τους προσφεύγοντες σε κίνδυνο αδυναμίας αξιοπρεπούς διαβίωσης. Κατά συνέπεια, όπως αναφέρει η απόφαση, δεν συνιστάτο παραβίαση του δικαιώματος στην περιουσία.

Σημαντικό τμήμα των προσφυγών αφορούσε τη συνέπεια της νομολογίας του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Κύπρου. Οι προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι το Ανώτατο είχε αποφασίσει «απρόβλεπτα», παραβιάζοντας προηγούμενες αποφάσεις του. Το ΕΔΔΑ απέρριψε τον ισχυρισμό, υπογραμμίζοντας ότι «το Δικαστήριο δεν διαπιστώνει απόκλιση ή αντίφαση ικανή να υπονομεύσει την ασφάλεια δικαίου» και ότι οι διαφοροποιημένες προσεγγίσεις ήταν επαρκώς αιτιολογημένες. Κατά συνέπεια, δεν υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 6 της Σύμβασης.

Έντονη η μειοψηφία

Η απόφαση συνοδεύτηκε από εκτενή μειοψηφούσα γνώμη τριών δικαστών, οι οποίοι διατύπωσαν σοβαρές ενστάσεις σε επίπεδο νομικής συλλογιστικής και θεσμικής συνέπειας.

Οι δικαστές της μειοψηφίας τόνισαν ότι το κυπριακό Σύνταγμα, συγκεκριμένα το Άρθρο 23, παρέχει αυστηρότερη προστασία στο δικαίωμα ιδιοκτησίας σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση. Υποστήριξαν ότι το Ανώτατο Δικαστήριο της Κύπρου και στη συνέχεια το ΕΔΔΑ θα έπρεπε να λάβουν σοβαρότερα υπόψη αυτή τη διαφορά. Επεσήμαναν ότι η ερμηνεία της κυπριακής νομολογίας ήταν απρόβλεπτη, θίγοντας την ασφάλεια δικαίου, προσθέτοντας ότι «η υιοθετηθείσα προσέγγιση ήταν ανεπαρκώς αιτιολογημένη και επέτρεψε στο κράτος να παρακάμψει τις αυστηρότερες συνταγματικές εγγυήσεις». Οι μειοψηφούντες έκλεισαν με προειδοποίηση για τις επιπτώσεις.

Η απόφαση επιβεβαιώνει ότι το ΕΔΔΑ δίνει ευρεία κατανόηση στις κρατικές παρεμβάσεις σε περιόδους οικονομικής κρίσης, ειδικά όταν οι μειώσεις είναι προσωρινές και στοχευμένες, στο πλαίσιο της «αναγκαστικής ισορροπίας» μεταξύ ατομικών δικαιωμάτων και επιβίωσης του κράτους. Ωστόσο, η μειοψηφία θέτει κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τα όρια προστασίας των συνταγματικών δικαιωμάτων και τη συνέπεια της νομολογίας κατά την αλλαγή του νομικού πλαισίου αντιμετώπισης της κρίσης.

Η ανακοίνωση της Νομικής Υπηρεσίας

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου απέρριψε πέντε αιτήσεις που κατατέθηκαν κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας από 450 εργαζόμενους και συνταξιούχους του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, εξαιτίας της μερικής περικοπής των μισθών ή των συντάξεών τους από το Γενικό Λογιστήριο λόγω της οικονομικής κρίσης. Η ετυμηγορία του ΕΔΔΑ κρίθηκε εξαιρετικά σημαντική για τα δημόσια οικονομικά της χώρας.

Οι πέντε υποθέσεις αμφισβητούσαν τον «Νόμο περί Μείωσης Απολαβών και Συντάξεων των Αξιωματούχων, Εργοδοτουμένων και Συνταξιούχων της Κρατικής Υπηρεσίας και του Ευρύτερου Δημόσιου Τομέα, Ν. 168(I)/2012» και τον «Νόμο περί Έκτακτης Εισφοράς Αξιωματούχων, Εργοδοτουμένων και Συνταξιούχων της Κρατικής Υπηρεσίας και του Ευρύτερου Δημόσιου Τομέα, Ν. 112(I)/2011». Οι 450 αιτητές προσέφυγαν στο ΕΔΔΑ αφού οι προσφυγές τους απορρίφθηκαν, κατά πλειοψηφία, από το Ανώτατο Δικαστήριο (Αποφάσεις Γεώργιος Χαραλάμπους κ.ά. v. Κυπριακή Δημοκρατία και Κυπριακή Δημοκρατία v. Αυγουστή και άλλων).

Οι αιτητές υποστήριξαν παραβίαση του δικαιώματος ιδιοκτησίας (Άρθρο 1 Πρωτοκόλλου 1), παραβίαση δικαιώματος δίκαιης δίκης (Άρθρο 6 ΕΣΔΑ) λόγω αντιφάσεων στην κυπριακή νομολογία και παραβίαση της απαγόρευσης διακρίσεων (Άρθρο 1 Πρωτοκόλλου 12) λόγω διαφορετικής μεταχείρισης μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Το ΕΔΔΑ απέρριψε τον ισχυρισμό παραβίασης δίκαιης δίκης, θεωρώντας ότι δεν υπήρξε απόκλιση στη νομολογία του Ανώτατου. Όσον αφορά το δικαίωμα ιδιοκτησίας, η πλειοψηφία έκρινε ότι οι μειώσεις αποτελούσαν νόμιμη παρέμβαση, προβλεπόμενη από τον νόμο και σύμφωνη με τα πρότυπα του ΕΔΔΑ. Οι μειώσεις εξυπηρετούσαν το δημόσιο συμφέρον σε περίοδο κρίσης, ήταν κλιμακωτές, περιορισμένης διάρκειας και πέτυχαν δίκαιη ισορροπία μεταξύ δημοσίου συμφέροντος και ατομικών δικαιωμάτων.

Σχετικά με την απαγόρευση διακρίσεων, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι ή αξιωματούχοι που βασίζονται στον κρατικό προϋπολογισμό δεν βρίσκονταν σε ανάλογη θέση με άλλους εργαζόμενους.

Στην απόφαση συμφώνησαν πέντε δικαστές του ΕΔΔΑ, ενώ οι κ. Γιώργος Σεργίδης και κα Anna Adamska-Gallant διατύπωσαν μειοψηφούσα γνώμη. Την υπόθεση εκπροσώπησε ενώπιον του ΕΔΔΑ η Ανώτερη Δικηγόρος της Δημοκρατίας κα Θεοδώρα Χριστοδουλίδου, εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας.

Το μεσημέρι, ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη, υπογράφηκε η καταρχήν συμφωνία για την ΑΤΑ, η οποία διασφαλίζει τη σταθερή λειτουργία του θεσμού.

Σε δηλώσεις του κατά τη διάρκεια ειδικής τελετής στο Προεδρικό Μέγαρο, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας τόνισε ότι «επιτυγχάνεται μόνιμη συμφωνία για την ΑΤΑ».

«Ένα ζήτημα που παρέμενε ανοιχτό για πάνω από δεκαπέντε χρόνια, αποτέλεσμα της δημοσιονομικής κρίσης που επηρέασε τη χώρα, επιλύεται σήμερα οριστικά, με σεβασμό στους θεσμούς του κοινωνικού διαλόγου και με προοπτική για το μέλλον της οικονομίας και των εργαζομένων», πρόσθεσε ο κ. Χριστοδουλίδης.

Συνεχίζοντας, υπογράμμισε: «Ολοκληρώνεται μια σημαντική προσπάθεια και επιτυγχάνεται, μέσω υπεύθυνου και εποικοδομητικού διαλόγου, η μόνιμη συμφωνία για την Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή».

Όπως εξήγησε, «παραλάβαμε την ΑΤΑ στο 50% και σήμερα επιτυγχάνεται η πλήρης αποκατάστασή της στο 100% εντός 18 μηνών».

Σύμφωνα με τον Πρόεδρο, «με το νέο πλαίσιο εντάσσονται πάνω από 55.000 νέοι δικαιούχοι».

«Για να φτάσουμε στη συμφωνία, χρειάστηκαν συγκλίσεις και συμβιβασμοί μεταξύ των δύο πλευρών», τόνισε χαρακτηριστικά ο κ. Χριστοδουλίδης.

Νέα δεδομένα που ενδέχεται να επηρεάσουν την πορεία της «παγωμένης» ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου (Great Sea Interconnector – GSI) φαίνεται να δημιουργεί η πιθανή ενίσχυση της εμπλοκής των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο.

Σύμφωνα με πληροφορίες, βρίσκονται σε εξέλιξη συζητήσεις για την ένταξη νέων επενδυτών στο έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης, με στόχο τόσο τη γεωπολιτική όσο και την οικονομική βιωσιμότητα του GSI. Η συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη στην Αθήνα και οι επαφές στις Βρυξέλλες πραγματοποιούνται σε μια περίοδο έντονων διεργασιών για τα ενεργειακά στην Ανατολική Μεσόγειο.

Συγκεκριμένα, εξετάζεται η πιθανότητα συμμετοχής Αμερικανών επενδυτών, ενδεχομένως μέσω ταμείων που επενδύουν σε υποδομές, όπως ο οργανισμός χρηματοδότησης αναπτυξιακών έργων DFC (U.S. International Development Finance Corporation).

Δεδομένου ότι οργανισμοί όπως ο DFC έχουν ιδρυθεί για να δημιουργούν χρηματοδοτικά αντίβαρα σε περιοχές με έντονη κινεζική παρουσία και με δηλωμένο το αμερικανικό ενδιαφέρον για έργα ενεργειακής διασυνδεσιμότητας, είναι σαφές ότι στην ατζέντα βρίσκεται και ο σχεδιασμός του Διαδρόμου Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (IMEC).

Υπενθυμίζεται ότι ο DFC έχει ήδη επενδύσει 125 εκατ. δολάρια στα Ναυπηγεία Ελευσίνας, ενώ σχεδιάζει χρηματοδότηση και άλλων υποδομών, κυρίως λιμενικών. Παράλληλα, η Ελλάδα επιδιώκει να αποτελέσει μία από τις πύλες εισόδου του IMEC στην Ευρώπη. Στο έργο ενδιαφέρον εκφράζουν επίσης το Ισραήλ και χώρες του Κόλπου.

Συνομιλίες στις Βρυξέλλες

Η κινητικότητα γύρω από την ηλεκτρική διασύνδεση επιβεβαιώνεται και από τη συνάντηση των υπουργών Ενέργειας Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας, Σταύρου Παπασταύρου και Γιώργου Παπαναστασίου, με τον αρμόδιο επίτροπο Νταν Γιόργκενσεν στις Βρυξέλλες.

Μετά τη συνάντηση, ο κ. Παπασταύρου τόνισε ότι υπογραμμίστηκε «η ανάγκη επικαιροποίησης των οικονομικών και τεχνικών στοιχείων της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου και Ελλάδας», όπως είχαν ήδη αναφέρει ο πρωθυπουργός και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ενόψει του δυνητικού επενδυτικού ενδιαφέροντος.

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, μετά τη συνάντησή του με τον κ. Χριστοδουλίδη, ανέφερε ότι τα νέα δεδομένα ενισχύουν την αξία των έργων διασυνδεσιμότητας. «Προχωράμε στην άμεση επικαιροποίηση των οικονομοτεχνικών παραμέτρων του έργου του καλωδίου διασύνδεσης, ώστε δυνητικά να ενισχυθεί από την είσοδο νέων ισχυρών επενδυτών», τόνισε χαρακτηριστικά.

Νέες μελέτες

Η Αθήνα και η Λευκωσία ζητούν από την Κομισιόν τρόπους που θα διευκολύνουν την ένταξη τρίτων επενδυτών στο GSI. Αυτό καθιστά απαραίτητη τη διενέργεια νέων μελετών για την οικονομική βιωσιμότητα και τα τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου, καθώς η υφιστάμενη μελέτη του 2016 πρέπει να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα.

Η Κομισιόν αναμένεται να παραμείνει στο σχήμα, όχι μόνο ως εγγυήτρια ενός έργου με γεωπολιτική αξία (συμπεριλαμβανομένου του IMEC), αλλά και λόγω της ένταξης του έργου ως έργου κοινού ενδιαφέροντος (PCI).

Το επόμενο βήμα

Σημαντικό επόμενο βήμα για την εμπλοκή των ΗΠΑ θα είναι η συνάντηση των υπουργών Ενέργειας Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον, με αντικείμενο τη συζήτηση για την ένταξη του GSI στον IMEC, γεγονός που αιτιολογεί και γεωπολιτικά την αμερικανική συμμετοχή.

Οι εξελίξεις ακολουθούν τις συμφωνίες που υπεγράφησαν στην Αθήνα με στελέχη της αμερικανικής κυβέρνησης, ενώ υπάρχει κοινή αντίληψη Αθήνας – Λευκωσίας για τη σημασία της βαθύτερης εμπλοκής των ΗΠΑ στην περιοχή.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης τόνισε την ανάγκη «ευθυγράμμισης» της Ευρώπης με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ σε θέματα Μέσης Ανατολής. «Είναι ο πρόεδρος των ΗΠΑ. Πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να συνεργαστούμε μαζί του. Στην περιοχή μας είναι ο ηγέτης και βλέπουμε θετικές εξελίξεις λόγω της ηγεσίας του Τραμπ», σημείωσε.

Η πρωτοβουλία της Αθήνας

Η ελληνική κυβέρνηση προωθεί την ιδέα ενός πενταμερούς φόρουμ (Ελλάδα, Λιβύη, Τουρκία, Αίγυπτος, Κύπρος) για συζήτηση πέντε θεματικών: μεταναστευτικό, προστασία θαλασσίων οικοσυστημάτων, συνδεσιμότητα, οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών και πολιτική προστασία.

Η πρόταση προέρχεται από την ελληνική πρωτοβουλία και στοχεύει στη διατήρηση της Κύπρου στο πλαίσιο των εξελίξεων. Οι Αμερικανοί προτιμούν ένα τετραμερές σχήμα με έμφαση στη διευθέτηση επικάλυψης θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, ενώ η Άγκυρα και η Τρίπολη θα επιδιώξουν την εκπροσώπηση και των Τουρκοκυπρίων.

Παράλληλα, παραμένει ζητούμενο η μορφή εκπροσώπησης της Λιβύης, λόγω της συνεχιζόμενης αντιπαράθεσης Τρίπολης – Βεγγάζης.