Του Πέτρου Ζαρούνα*

Τα νέα γεωπολιτικά δεδομένα στην Αν. Μεσόγειο όπως αυτά διαμορφώθηκαν τη τελευταία δεκαετία σε συνδυασμό με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τη πολιτική της Δύσης για απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο ευνοούν περισσότερο την Ελλάδα και τη Κύπρο παρά τη Τουρκία και θα εξηγήσω το γιατί.

Συγκεκριμένα η ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ, η εξομάλυνση των σχέσεων Ισραήλ και Αράβων διά των συμφωνιών του Αβραάμ και η δημιουργία μίας ντε φάκτο κουρδικής περιοχής στη Β. Συρία έχουν μειώσει τον στρατηγικό ρόλο και τη χρησιμότητα της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή. Κάποτε η Τουρκία διά της αεροπορικής βάσης του Ινσιρλίκ εκβίαζε τις ΗΠΑ κερδίζοντας σημαντικά ανταλλάγματα. Σήμερα η αξία της συγκεκριμένης βάσης έχει μειωθεί και οι ΗΠΑ έχουν πλέον εναλλακτικές επιλογές έχοντας αξιοποιήσει τις αεροναυτικές υποδομές στην Ελλάδα όπως είναι η Λάρισα και η Σούδα. Αντίστοιχα η χρησιμότητα των τουρκικών Στενών έχει περιοριστεί αφού η όποια στρατιωτική βοήθεια σε χώρες όπως η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Ουκρανία περνάει σήμερα μέσα από το ελληνικό λιμάνι της Αλεξανδρούπολης και όχι από τα τουρκικά Στενά. Παράλληλα η Αλεξανδρούπολη καθίσταται σημαντική ενεργειακή πύλη των Βαλκανίων όπου διά του πλωτού σταθμού απουγροποίησης και του αγωγού προς Βουλγαρία οι χώρες των Βαλκανίων μπορούν και προμηθεύονται φυσικό αέριο από χώρες πέραν της Ρωσίας όπως πχ οι ΗΠΑ.

Η επείγουσα ανάγκη της Δύσης για απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο έχει αναδείξει την γεωστρατηγική αξία των κοιτασμάτων φυσικού αερίου της Αν. Μεσογείου. Ήδη η ΕΕ διά της Φον Ντερ Λάιεν προχώρησε σε υπογραφή συμφωνίας με Αίγυπτο και Ισραήλ για την αποστολή φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές αγορές. Τη βδομάδα που πέρασε η Ισραηλινή υπουργός Ενέργειας επισκέφθηκε τη Κύπρο με μία πρόταση πώλησης του ισραηλινού μεριδίου (Ισάι) στο κυπριακό κοίτασμα «Αφροδίτη» με στόχο τη  ταχεία και οριστική επίλυση της χρονίζουσας αυτής εκκρεμότητας. Ταυτόχρονα οι εταιρείες που συμμετέχουν στο εν λόγω κοίτασμα ανακοίνωσαν τη διάθεση 192 εκατ. δολαρίων για άμεση αξιοποίηση του. Ακόμα και στο γειτονικό Λίβανο η Χεζμπολλά διαφοροποίησε τη στάση της ώστε να διευκολύνει τη θετική κατάληξη των διαπραγματεύσεων της κυβέρνησης του Λιβάνου με το Ισραήλ για την οριοθέτηση των μεταξύ τους ΑΟΖ κάτι για το οποίο μεσολαβούν οι ΗΠΑ διά του Άμος Χόκσταιν. Εκτιμώ πως ακόμα ο περιορισμός του νέου γεωτρητικού σκάφους της Τουρκίας «Αμπτούλ Χαμίντ» και του ερευνητικού «Ορούτς Ρείς» στο Κόλπο της Αττάλειας δεν είναι τυχαίος αλλά αποτέλεσμα αμερικανικών υποδείξεων. Εκτιμώ πως ακόμα και ο περιορισμός του νέου γεωτρητικού σκάφους της Τουρκίας “Αμπτούλ Χαμίντ” και του ερευνητικού “Ορούτς Ρέις” στο Κόλπο της Αττάλειας δεν είναι τυχαίος, αλλά αποτέλεσμα αμερικανικών υποδείξεων. Στα πιο πάνω να προσθέσουμε και το διορισμό του πρώην πρέσβη στην Αθήνα Πάγιατ ως υφυπουργού Ενέργειας των ΗΠΑ. Ο Πάγιατ μαζί με την Νούλαντ είχαν ήδη συνάντηση για τα ενεργειακά με τον ΥΠΕΞ της Κύπρου Ιωάννη Κασουλίδη. Με λίγα λόγια η νέα συγκυρία αναδεικνύει την γεωπολιτική αξία της Ελλάδας και της Κύπρου.

Σε αυτό συντείνει και το γεγονός ότι η Τουρκία έχει καταστεί ένας αφερέγγυος και προβληματικός εταίρος και σύμμαχος που αλληθωρίζει προς τη Μόσχα και τον Οργανισμό της Σαγκάης. Μία χώρα που δημιουργεί προβλήματα στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, που δεν εφαρμόζει κυρώσεις κατά της Ρωσίας και που απειλεί σε καθημερινή βάση την Ελλάδα. Ο εκτοπισμός της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F-35 και τα εμπόδια για παραχώρηση F-16 VIPER την ίδια στιγμή που η Ελλάδα γίνεται δεκτή στα πρώτα και παραλαμβάνει ήδη σταδιακά τα δεύτερα δεν είναι καθόλου τυχαίος. Επίσης καθόλου τυχαία δεν είναι και η πλήρης άρση του αμερικανικού εμπάργκο όπλων στη Κύπρο κάτι που έγινε για να σταλούν σαφή μηνύματα στη προβληματική σύμμαχο Τουρκία. Η κίνηση αυτή δεν έχει να κάνει μόνο με τα όπλα αλλά ισοδυναμεί με ένταξη της ΚΔ στην ευρωατλαντική αρχιτεκτονική ασφάλειας. Η Τουρκία αντιλαμβανόμενη τη στρατηγική της υποβάθμιση και την αντίστοιχη αναβάθμιση του ρόλου της Ελλάδας διαμαρτύρεται προκαλώντας  συνεχείς εντάσεις στο Αιγαίο. Παράλληλα προχώρησε σε διορθωτικές κινήσεις εξευμενισμού των ΗΠΑ με κατάργηση των ρωσικών καρτών MIR, την αύξηση των εισαγόμενων ποσοτήτων υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ και την εξομάλυνση των σχέσεων της  με το Ισραήλ.

Η γεωπολιτική συγκυρία είναι κατά τη γνώμη μου ευνοϊκή για την Ελλάδα και τη ΚΔ. Επιβάλλεται η αξιοποίηση της με συγκεκριμένες κινήσεις ώστε να προωθήσουμε την  ασφάλεια και την ευημερία των δύο χωρών. Μία από αυτές τις κινήσεις να ζητηθεί η βοήθεια των ΗΠΑ ώστε οι κυπριακές ένοπλες δυνάμεις (μέσω παραχώρησης δωρεάν πολεμικού υλικού) να προχωρήσουν σε σταδιακή αντικατάσταση του ρωσικού υλικού. Μία άλλη κίνηση είναι η Ελλάδα, με την άδεια των ΗΠΑ, να βοηθήσει στη δημιουργία κυπριακής πολεμικής αεροπορίας παραχωρώντας στη ΚΔ μέρος των F-16C Block 30 που δεν σκοπεύει να εκσυγχρονίσει. Πέραν και παράλληλα από τις κινήσεις στον αμυντικό τομέα χρειάζεται και οι δύο χώρες να επιταχύνουν τα ενεργειακά τους προγράμματα και να αναλάβουν πρωτοβουλίες προς τη κατεύθυνση οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών με όλες της χώρες της Αν. Μεσογείου.

* Ο κ. Πέτρος Ζαρούνας είναι διεθνολόγος

Vouli TV