Η Δύση σε Παρακμή

του Αναστάσιου Τζιόμπανου*

Στο όραμα που διαμόρφωσαν οι αρχιτέκτονες του σύγχρονου κοινωνικοπολιτικού τοπίου, δημιουργήθηκε μια παγκόσμια δομή όπου η οικονομία και οι αρχές του ελεύθερου εμπορίου χρησίμευσαν ως οι βασικοί άξονες. Οι πολιτικές ηγεσίες, στην προσπάθειά τους για έναν πιο ενοποιημένο κόσμο, στόχευσαν στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος όπου τα παραδοσιακά σύνορα θα έχαναν τη σημασία τους, επιτρέποντας την ανεμπόδιστη ροή αγαθών, υπηρεσιών και ανθρώπων. Από αυτές τις προσπάθειες προέκυψε ένας ιδεαλιστικός κόσμος, που χαρακτηριζόταν από μια αξιοσημείωτη μετατόπιση εξουσίας από τα κυρίαρχα έθνη προς τις πολυεθνικές εταιρείες, των οποίων τα επιχειρησιακά όρια καθορίζονταν αποκλειστικά από τα οικονομικά τους συμφέροντα. Καθώς προχωρήσαμε στη νέα χιλιετία, περάσαμε σε μια εποχή που ορίστηκε από την παγκοσμιοποίηση. Το κλείσιμο του 20ού αιώνα είχε σημαδευτεί από έντονες αναταραχές, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων πολέμων, αλλά επίσης σήμανε και ένα κύμα ανανέωσης και φιλοδοξίας που ενέπνευσε τις κοινωνίες παγκοσμίως να αγκαλιάσουν ένα μέλλον γεμάτο ελπίδα και αισιοδοξία.

Το κλείσιμο του 20ού αιώνα είχε σημαδευτεί από έντονες αναταραχές, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων πολέμων, αλλά επίσης σήμανε και ένα κύμα ανανέωσης και φιλοδοξίας που ενέπνευσε τις κοινωνίες παγκοσμίως να αγκαλιάσουν ένα μέλλον γεμάτο ελπίδα και αισιοδοξία.

Ωστόσο, τα επόμενα χρόνια εκτυλίχθηκαν δραματικά διαφορετικά από ό,τι αναμενόταν. Οι συγκρούσεις επανεμφανίστηκαν σε διάφορες περιοχές, υπογραμμίζοντας μια ζοφερή πραγματικότητα: ίσως ο πόλεμος είναι η εγγενής κατάσταση της ανθρωπότητας, με την ειρήνη να αποτελεί την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Οι τεχνοκράτες και οι οραματιστές που προώθησαν την παγκόσμια ενότητα υποτίμησαν δραματικά τις επικίνδυνες συνέπειες που θα μπορούσε να επιφέρει η ανεξέλεγκτη εξουσία.

Σήμερα γινόμαστε μάρτυρες της αποσύνθεσης της παγκοσμιοποίησης και της διάλυσης της ειρήνης που είχε ονομαστεί “Pax Americana”, μια εποχή όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες αναδείχθηκαν ως η κυρίαρχη δύναμη, παρόμοια με μια σύγχρονη Ρώμη, η οποία θεωρήθηκε ότι εγγυάται σταθερότητα και ευημερία στην επικράτειά της.

Σήμερα γινόμαστε μάρτυρες της αποσύνθεσης της παγκοσμιοποίησης και της διάλυσης της ειρήνης που είχε ονομαστεί “Pax Americana”, μια εποχή όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες αναδείχθηκαν ως η κυρίαρχη δύναμη, παρόμοια με μια σύγχρονη Ρώμη, η οποία θεωρήθηκε ότι εγγυάται σταθερότητα και ευημερία στην επικράτειά της. Ωστόσο, το φάντασμα του Ψυχρού Πολέμου έχει επανεμφανιστεί, αν και σε μια διαφορετική μορφή. Το πιεστικό ερώτημα, όμως, δεν είναι μόνο ποιον θεωρούμε ως εχθρό, αλλά ποιες δυνάμεις απειλούν τον σύγχρονο πολίτη που ζει μέσα στις ελεύθερες δημοκρατίες;

Η Δύση αναδύεται ως ένα σύνολο εθνών-κρατών, που θεμελιώνονται σε τρεις βασικούς πυλώνες: την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, τις αρχές του ρωμαϊκού δικαίου και τις αξίες του Χριστιανισμού, οι οποίες έχουν διαμορφώσει τις κοινωνικές δομές και την πολιτιστική της ταυτότητα.

Στον προηγούμενο αιώνα, το γεωπολιτικό τοπίο χαρακτηριζόταν από σαφείς διαχωριστικές γραμμές και μια σχετικά κατανοητή ισορροπία δυνάμεων. Μια νοητή γραμμή χώριζε τον πλανήτη σε αντίθετα στρατόπεδα: “εμείς” και “αυτοί,” καπιταλιστές ενάντια σε κομμουνιστές, και σαφείς Δυτικό και Ανατολικό μπλοκ — μια πραγματικότητα ορισμένη σε ασπρόμαυρους όρους. Αυτή η διπολική διάταξη αποτέλεσε τη δομική ραχοκοκαλιά του Ψυχρού Πολέμου. Ωστόσο, αυτό το πρότυπο έχει αντικατασταθεί από μια πιο σύνθετη έννοια της πολυπολικότητας, όπου νέοι παγκόσμιοι δρώντες — που μέχρι πρότινος ήταν στο περιθώριο των διεθνών υποθέσεων — διεκδικούν πλέον ρόλο στη διεθνή σκηνή, αναζητώντας να ανακτήσουν τις χαμένες αυτοκρατορικές τους ταυτότητες και συχνά ενεργώντας αναθεωρητικά και απρόβλεπτα.
Η ουσία του ζητήματος μπορεί να βρίσκεται στην αναγνώριση ότι ίσως ο πιο ισχυρός εχθρός της Δύσης να είναι η ίδια η Δύση. Σε αντίθεση με τις ασιατικές δυνάμεις που έχουν αναδειχθεί και έχουν αγκαλιάσει την ιστορική τους κληρονομιά, η Δύση φαίνεται να έχει προβεί σε μια συντονισμένη προσπάθεια να ξεχάσει, αν όχι να αποκηρύξει εντελώς, το αυτοκρατορικό της παρελθόν. Για να συμμετάσχουμε ουσιαστικά σε αυτόν τον διάλογο, είναι απαραίτητος ένας σαφής ορισμός της “Δύσης.” Η Δύση αναδύεται ως ένα σύνολο εθνών-κρατών, που θεμελιώνονται σε τρεις βασικούς πυλώνες: την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, τις αρχές του ρωμαϊκού δικαίου και τις αξίες του Χριστιανισμού, οι οποίες έχουν διαμορφώσει τις κοινωνικές δομές και την πολιτιστική της ταυτότητα.

Σήμερα, η Ευρώπη βρίσκεται παγιδευμένη σε συγκρούσεις εντός των συνόρων της, δαιμονοποιώντας τη Ρωσία ενώ παραβλέπει τις πιο ουσιαστικές απειλές που προβάλλουν στον ορίζοντα.

Δυστυχώς, το παγκόσμιο κέντρο βάρους της οικονομίας και του πολιτισμού έχει μετατοπιστεί από την παραδοσιακή ευρωπαϊκή του βάση προς την Ασία, με την άνοδο της Κίνας ως βασικού παίκτη στην παγκόσμια αγορά. Η οικονομική στροφή προς τις ασιατικές αγορές αντιπροσωπεύει μια σημαντική μεταμόρφωση, μειώνοντας την παραδοσιακή κυριαρχία της Ευρώπης στη βιομηχανία και την τεχνολογική πρόοδο — έναν τομέα που κάποτε σχετιζόταν αποκλειστικά με τη δυτική καινοτομία και την πνευματική ανωτερότητα. Σήμερα, η Ευρώπη βρίσκεται παγιδευμένη σε συγκρούσεις εντός των συνόρων της, δαιμονοποιώντας τη Ρωσία ενώ παραβλέπει τις πιο ουσιαστικές απειλές που προβάλλουν στον ορίζοντα.

Τα στρατηγικά μέτρα που έχουν υιοθετήσει τόσο η Ευρώπη όσο και οι ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων των αυξημένων δασμών στις εισαγωγές από την Κίνα, φαίνεται να αντανακλούν μια απελπισμένη προσπάθεια για επανάκτηση του ελέγχου και επιβολή επιρροής, αντί να προσφέρουν μια βιώσιμη λύση στα ζητήματα που υπάρχουν.

Ο νέος ηγέτης του δυτικού κόσμου έρχεται αντιμέτωπος με την επείγουσα πρόκληση να συσπειρώσει ένα ενιαίο μέτωπο μεταξύ των δυτικών κρατών ενάντια στις αντιληπτές απειλές που αναδύονται από την Ασία. Ως εκ τούτου, ένας οικονομικός και υβριδικός πόλεμος έχει ξεκινήσει, καταρρίπτοντας κάθε εναπομείνασα φιλοδοξία για μια ουτοπική ύπαρξη χωρίς εθνικά σύνορα.

Η εκλογική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ εισήγαγε μια σειρά από απρόβλεπτες δυναμικές. Ο νέος ηγέτης του δυτικού κόσμου έρχεται αντιμέτωπος με την επείγουσα πρόκληση να συσπειρώσει ένα ενιαίο μέτωπο μεταξύ των δυτικών κρατών ενάντια στις αντιληπτές απειλές που αναδύονται από την Ασία. Ως εκ τούτου, ένας οικονομικός και υβριδικός πόλεμος έχει ξεκινήσει, καταρρίπτοντας κάθε εναπομείνασα φιλοδοξία για μια ουτοπική ύπαρξη χωρίς εθνικά σύνορα.

Καθώς γυρίζουμε τη σελίδα σε ένα νέο κεφάλαιο του 21ου αιώνα, ερχόμαστε αντιμέτωποι με έναν λευκό καμβά — έναν που θα συμπληρωθεί μόνο από εκείνους που θα επιβιώσουν από αυτήν τη σύγκρουση. Η ιστορία, όπως γνωρίζουμε, γράφεται πάντοτε από τους νικητές, και απομένει να δούμε πώς αυτό το αφήγημα θα διαμορφωθεί τα επόμενα χρόνια.

*Φοιτητής Νομικής