Το πολυαναμενόμενο βιβλίο «Ιθάκη» του πρώην Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα κυκλοφόρησε σήμερα, πυροδοτώντας νέο κύκλο συζητήσεων για τη διακυβέρνησή του, τις διαπραγματεύσεις για το ελληνικό χρέος και —κυρίως— το Κυπριακό. Με κεντρικό πρόσωπο τον ίδιο τον Τσίπρα, το βιβλίο περιλαμβάνει λεπτομερείς περιγραφές για το τι συνέβη στο Κραν Μοντανά, ενώ αποκλειστικά στο IBNA ανώτερα διπλωματικά στελέχη της Τουρκίας που συμμετείχαν στις συνομιλίες απαντούν στις αναφορές του, καταθέτοντας τη δική τους εκδοχή.

Η «Ιθάκη» και οι νέες αφηγήσεις για το Κυπριακό

Στο εκτενές κεφάλαιο με τίτλο «Κυπριακό, μια ανάσα από τη λύση», ο Αλέξης Τσίπρας περιγράφει με λεπτομέρειες το παρασκήνιο των διαπραγματεύσεων της περιόδου 2016–2017, τον σχεδιασμό της ελληνικής και ελληνοκυπριακής πλευράς και την κορυφαία στιγμή της Διάσκεψης στο Κραν Μοντανά. Ο πρώην Πρωθυπουργός υποστηρίζει ότι η Ελλάδα επικέντρωσε αποκλειστικά στη διεθνή πτυχή ασφάλειας, αξιώνοντας την κατάργηση των εγγυήσεων και την πλήρη αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων από την Κύπρο. Θεωρεί δε ότι το «Πλαίσιο Guterres» αποτέλεσε ιστορική ευκαιρία για συμφωνία, η οποία χάθηκε λόγω της «αδιαλλαξίας» της τουρκικής πλευράς στο δείπνο της 6ης Ιουλίου. Παράλληλα, αναφέρεται στις κρίσιμες επαφές με τον τότε Τούρκο Πρωθυπουργό Binali Yıldırım, αλλά και στο μήνυμα που, όπως γράφει, είχε δώσει ο Mevlüt Çavuşoğlu στον António Guterres σχετικά με πιθανή κατάργηση των εγγυήσεων.

Αποκλειστικά στο IBNA – Τούρκοι διπλωμάτες απαντούν στις αναφορές Τσίπρα

Ανώτερο στέλεχος του τουρκικού ΥΠΕΞ, που συμμετείχε στις συνομιλίες του Κραν Μοντανά, δήλωσε αποκλειστικά στο IBNA ότι «δεν υπήρχε καμία ευκαιρία όπως παρουσιάστηκε», προσθέτοντας πως η τουρκική πλευρά είχε πει ότι θα επανεξέταζε την παρουσία των τουρκικών δυνάμεων μετά από μια περίοδο τριών εκλογικών κύκλων και ότι «απορρίψαμε σαφώς την αυτονομία, όπως στη “ρήτρα λήξης”», καταλήγοντας με τη φράση «αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να το καταλάβουν».

Η τοποθέτηση αυτή διαφοροποιείται έντονα από την ανάγνωση του Τσίπρα, ιδιαίτερα ως προς το ζήτημα των εγγυήσεων και του χρονοδιαγράμματος αποχώρησης. Δεύτερος ανώτερος διπλωμάτης, που επίσης συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις, ανέφερε στο IBNA ότι πρόκειται για «σημαντικά σημεία, αλλά αυτό που λέει για τη θέση μας σχετικά με τις εγγυήσεις δεν είναι αλήθεια», αφήνοντας σαφώς να εννοηθεί ότι η Άγκυρα δεν αποδέχεται τον τρόπο με τον οποίο περιγράφονται οι τουρκικές θέσεις στο βιβλίο.

Οι δηλώσεις αυτές δείχνουν ότι η τουρκική πλευρά αμφισβητεί τον τρόπο με τον οποίο αποτυπώνεται το κλίμα και οι προτάσεις εκείνης της περιόδου, προσθέτοντας μια νέα διάσταση στην ήδη φορτισμένη συζήτηση για το Κραν Μοντανά.

ΟΗΕ, ΕΕ και οι ισορροπίες που καθόρισαν το Κραν Μοντανά

Το Κυπριακό παρέμεινε, για όλη την περίοδο 2016–2017, μία από τις πιο περίπλοκες διεθνείς ατζέντες στο πλαίσιο του ΟΗΕ, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να παρακολουθεί διακριτικά τις εξελίξεις, λόγω του διπλού ρόλου της Κυπριακής Δημοκρατίας ως κράτους-μέλους. Το «Πλαίσιο Guterres» είχε χαρακτηριστεί τότε από διεθνείς παράγοντες ως το πιο κοντινό σημείο σε μια πιθανή ιστορική συμφωνία.

Ωστόσο, η σύγκρουση ανάμεσα στην ανάγκη της ελληνοκυπριακής πλευράς για ισχυρές ασφαλιστικές δικλείδες και στην τουρκική αντίληψη περί διαχρονικών εγγυήσεων δημιούργησε ένα αξεπέραστο ρήγμα, που τελικά αποδείχθηκε καθοριστικό για την κατάληξη της Διάσκεψης. Το βιβλίο του Τσίπρα αναμένεται να αναζωπυρώσει τη συζήτηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το πώς διαχειρίζεται κρίσιμες ειρηνευτικές διαδικασίες και κατά πόσον το θεσμικό της βάρος μπορεί να επηρεάσει πρακτικά τις ρυθμίσεις ασφαλείας σε ένα μελλοντικό πλαίσιο λύσης.

Τι αποκαλύπτει η «Ιθάκη» για τις ελληνικές και τουρκικές προσεγγίσεις

Η «Ιθάκη» καταθέτει μια εκδοχή που προβάλλει την ευθύνη της τουρκικής πλευράς για την κατάρρευση της Διάσκεψης, παρουσιάζοντας το Κραν Μοντανά ως χαμένη ευκαιρία που ναυάγησε στο ζήτημα των εγγυήσεων και της αποχώρησης των στρατευμάτων. Την ίδια στιγμή, οι αποκλειστικές απαντήσεις που εξασφάλισε το IBNA από ανώτερους Τούρκους διπλωμάτες δημιουργούν έντονη αντίστιξη, φέρνοντας στην επιφάνεια διαφορετικές αναγνώσεις για το τι συνέβη στο δείπνο της 6ης Ιουλίου, αντιφατικές εκτιμήσεις για το περιεχόμενο του μηνύματος Çavuşoğlu προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ και πλήρη σύγκρουση σχετικά με το κατά πόσο υπήρξε πράγματι ένα «παράθυρο» κατάργησης των εγγυήσεων.

Αυτό δείχνει ότι το Κυπριακό παραμένει μια υπόθεση όπου η μνήμη, το θεσμικό πλαίσιο και η πολιτική ερμηνεία έχουν εξίσου μεγάλη σημασία με τα ίδια τα γεγονότα, ενώ αναδεικνύει το πόσο διαφορετικά αποτιμούν την ίδια συγκυρία Αθήνα, Λευκωσία και Άγκυρα.

Νέος κύκλος συζητήσεων και πολιτικών αναγνώσεων

Η έκδοση της «Ιθάκης» ανοίγει ήδη νέο πολιτικό και διπλωματικό διάλογο εντός Ελλάδας, Κύπρου και Τουρκίας, με το περιεχόμενο του βιβλίου να λειτουργεί ως αφετηρία για επαναξιολόγηση της διαπραγματευτικής στρατηγικής κάθε πλευράς.

Στο επόμενο διάστημα αναμένεται έντονη δημόσια συζήτηση για τις «αλήθειες» και τις διαφορετικές εκδοχές των γεγονότων, αντιδράσεις από Λευκωσία και Άγκυρα για τα σημεία που τους αφορούν, καθώς και αναλυτικά σχόλια από διεθνείς φορείς, ειδικά σε σχέση με το «Πλαίσιο Guterres» και τον ρόλο του ΟΗΕ. Το Κυπριακό, όπως αποδεικνύει και η «Ιθάκη», δεν έχει κλείσει· αντίθετα, η συζήτηση για το Κραν Μοντανά είναι πιθανό να ξαναζωντανέψει με νέα ένταση, τόσο σε πολιτικό όσο και σε διπλωματικό επίπεδο.

ΠΗΓΗ: IBNA

Η εξωτερική πολιτική της Κυπριακής Δημοκρατίας για το 2026 βασίζεται σε οκτώ στρατηγικούς άξονες, όπως παρουσίασε ο Υπουργός Εξωτερικών Κωνσταντίνος Κόμπος ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών, στο πλαίσιο της εξέτασης του προϋπολογισμού του Υπουργείου. Στόχος παραμένει η ενίσχυση της διπλωματικής παρουσίας της Κύπρου και η διεύρυνση των διεθνών συνεργασιών της, παρά το γεγονός ότι το Υπουργείο εξακολουθεί να θεωρείται «ο φτωχός συγγενής» του κρατικού προϋπολογισμού — μια διαπίστωση που επανέλαβαν και τα μέλη της Επιτροπής.

Ο Κωνσταντίνος Κόμπος ανέλυσε ενώπιον της Βουλής τη στρατηγική κατεύθυνση του Υπουργείου, τονίζοντας ότι η Κύπρος διαμορφώνει την εξωτερική της πολιτική «βάσει των συγκριτικών της πλεονεκτημάτων»: τη γεωγραφική της θέση, τη συμμετοχή της ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις άριστες σχέσεις με τα κράτη της περιοχής.

Στην κορυφή των προτεραιοτήτων βρίσκεται η προστασία της Κυπριακής Δημοκρατίας και η αποτροπή κάθε προσπάθειας αναβάθμισης του ψευδοκράτους σε διεθνείς οργανισμούς, όπως ο Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας και ο Οργανισμός Τουρκογενών Κρατών. Ο Υπουργός τόνισε ότι το Υπουργείο Εξωτερικών παρακολουθεί στενά τις τουρκικές κινήσεις για τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων με κράτη της Κεντρικής Ασίας, όπως το Καζακστάν, το Ουζμπεκιστάν και το Τουρκμενιστάν.

Ο δεύτερος άξονας αφορά τη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για την επανένωση. Ο Κωνσταντίνος Κόμπος αναφέρθηκε στον διορισμό της προσωπικής απεσταλμένης του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, María Ángela Holguín, «κατόπιν δικής μας εκστρατείας και προσπαθειών», καθώς και στον ρόλο του Ευρωπαίου Ειδικού Εκπροσώπου Johannes Hahn. Υπενθύμισε επίσης τις πολυμερείς επαφές σε Γενεύη και Νέα Υόρκη, τονίζοντας ότι η Λευκωσία παραμένει δεσμευμένη στην επανεκκίνηση του διαλόγου.

Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην ενίσχυση των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μετά από 28 χρόνια πραγματοποιήθηκε επίσκεψη Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας στον Λευκό Οίκο, ενώ επεκτάθηκε και η άρση του εμπάργκο όπλων — από ένα σε πέντε χρόνια. Ο Υπουργός Εξωτερικών αναφέρθηκε επίσης στα προγράμματα EDA και FMS, καθώς και στην πρόοδο ένταξης της Κύπρου στο πρόγραμμα Visa Waiver, που βρίσκεται ενώπιον του Λευκού Οίκου για τις τελικές αποφάσεις.

Σε περιφερειακό επίπεδο, η Κύπρος συνεχίζει να εμβαθύνει τις σχέσεις της με κράτη της Ανατολικής Μεσογείου και του Κόλπου. Ο Κωνσταντίνος Κόμπος έκανε ειδική μνεία στην πρωτοβουλία «ΑΜΑΛΘΕΙΑ», μέσω της οποίας λειτουργεί ο Θαλάσσιος Ανθρωπιστικός Διάδρομος προς τη Γάζα, σε συνεργασία με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την UNOPS και κράτη-μέλη της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής, η Κύπρος εξασφάλισε παρουσία και ρόλο στη Διάσκεψη για τη Γάζα στο Σαρμ ελ Σέιχ.

Παράλληλα, ο Υπουργός αναφέρθηκε στη στρατηγική αναβάθμιση των σχέσεων με το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία. Με το Λονδίνο, η συνεργασία συνεχίζεται στο πλαίσιο του Στρατηγικού Διαλόγου, ενώ με το Παρίσι έχουν τεθεί οι βάσεις για νέα, ενισχυμένη στρατηγική εταιρική συμφωνία, που θα υπογραφεί σε επίπεδο Προέδρων.

Η Λευκωσία επενδύει στην εξωστρέφεια της κυπριακής διπλωματίας, καλλιεργώντας σχέσεις με χώρες της Ασίας και της Κεντρικής Ασίας — όπως η Ινδία, το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν — αλλά και με την Αφρική, όπου προωθείται η εγκαθίδρυση διπλωματικών σχέσεων με τέσσερα κράτη στρατηγικής σημασίας: τη Σομαλία, το Τζιμπουτί, το Κονγκό και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.

Ιδιαίτερη θέση στη στρατηγική του Υπουργείου κατέχει η διπλωματία μέσω ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας, με επίκεντρο το CyprusAid, το οποίο λειτουργεί ως σύγχρονο εργαλείο ήπιας ισχύος για την ενίσχυση της διεθνούς παρουσίας της Κύπρου.

Ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Εξωτερικών για το 2026 ανέρχεται σε 131,7 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 28% σε σχέση με το 2023. Παρ’ όλα αυτά, οι δεσμευτικές δαπάνες καλύπτουν το 85,3% του συνολικού προϋπολογισμού, ενώ οι μη δεσμευτικές περιορίζονται στο 14,7%. Το Υπουργείο λειτουργεί με 59 διπλωματικές αποστολές και 202 διπλωμάτες επί συνόλου 675 υπαλλήλων, γεγονός που αναδεικνύει τα λειτουργικά του όρια.

Οι βουλευτές, στις παρεμβάσεις τους, τόνισαν την ανάγκη περαιτέρω ενίσχυσης του Υπουργείου Εξωτερικών. Ο Χάρης Γεωργιάδης (ΔΗΣΥ) εξέφρασε ικανοποίηση για τον προσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής, τον οποίο χαρακτήρισε σε μεγάλο βαθμό ευθυγραμμισμένο με τη διαχρονική πολιτική του κόμματος. Ο Γιώργος Λουκαΐδης (ΑΚΕΛ) κατηγόρησε την Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη ότι «αντικατέστησε την πολυδιάστατη διπλωματία με μια μονοδιάστατη, δυτικόστροφη πολιτική». Η Χριστιάνα Ερωτοκρίτου (ΔΗΚΟ) τόνισε την ανάγκη επανέναρξης διαπραγματεύσεων για ουσιαστική πρόοδο, ενώ ο Μαρίνος Σιζόπουλος (ΕΔΕΚ) επισήμανε ότι «είναι λυπηρό το Υπουργείο Εξωτερικών να έχει τον χαμηλότερο προϋπολογισμό απ’ όλα τα υπουργεία».

Με φόντο τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις στην Ανατολική Μεσόγειο και την ενίσχυση των διεθνών πρωτοβουλιών, η κυπριακή εξωτερική πολιτική εισέρχεται σε ένα νέο στάδιο επανατοποθέτησης, όπου η διπλωματική κινητικότητα και η θεσμική συνέπεια θα καθορίσουν τη βαρύτητα της Λευκωσίας στον περιφερειακό και ευρωπαϊκό χάρτη.

ΠΗΓΗ: IBNA

Η άφιξη της προσωπικής απεσταλμένης του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, María Ángela Holguín, στην Κύπρο από τις 4 έως τις 12 Δεκεμβρίου επαναφέρει στο επίκεντρο το ερώτημα κατά πόσο υπάρχουν ρεαλιστικές προϋποθέσεις για επανεκκίνηση της διαδικασίας στο Κυπριακό. Οι συναντήσεις της με τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων έχουν προγραμματιστεί για το διήμερο 5–6 Δεκεμβρίου, με στόχο την καταγραφή του κλίματος, την ανίχνευση πιθανών περιθωρίων εμπιστοσύνης και την αξιολόγηση της ετοιμότητας για ουσιαστικό διάλογο υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.

Σύμφωνα με έγκυρες πηγές, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης θα δεχθεί την Holguín στο Προεδρικό Μέγαρο το Σάββατο 6 Δεκεμβρίου, ενώ η συνάντησή της με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Tufan Erhürman έχει προγραμματιστεί για την Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου. Η ατζέντα αναμένεται να επικεντρωθεί στη μεθοδολογία της επόμενης φάσης: πώς μπορεί να διαμορφωθεί ένα σαφές πλαίσιο συνομιλιών, χωρίς να αναζωπυρώνονται παλαιές διαφωνίες που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την πρόοδο.

Η Λευκωσία έχει αφήσει στα Ηνωμένα Έθνη την ευθύνη για τις επίσημες ανακοινώσεις σχετικά με το ταξίδι της Holguín, επιβεβαιώνοντας τη θετική ανταπόκριση στη νέα ημερομηνία. Ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης ανέφερε ότι το Προεδρικό αντέδρασε άμεσα στην επαναδιευθέτηση του προγράμματος, υπογραμμίζοντας ότι οι ανακοινώσεις ανήκουν θεσμικά στον ΟΗΕ. Η επιλογή αυτή συνάδει με την προσπάθεια του Διεθνούς Οργανισμού να διατηρεί τον έλεγχο του πλαισίου και των προσδοκιών γύρω από την αποστολή Holguín. Η επίσκεψη θεωρείται προπαρασκευαστική, με κύριο στόχο την καταγραφή προθέσεων και όχι τις εξαγγελίες.

Παράλληλα, στο τουρκοκυπριακό πεδίο βρίσκεται σε εξέλιξη η προσπάθεια του Tufan Erhürman να συντονίσει τις κινήσεις του με την Άγκυρα. Σύμφωνα με δημοσίευμα της T24, ο Τουρκοκύπριος ηγέτης σχεδιάζει επίσκεψη στην τουρκική πρωτεύουσα μεταξύ 11 και 15 Νοεμβρίου, με συνάντηση με τον Recep Tayyip Erdoğan. Η χρονική προτεραιοποίηση της επαφής με την τουρκική κυβέρνηση πριν από τη συνάντηση με την Holguín δείχνει την πρόθεση να καθοριστεί μια ενιαία γραμμή για το Κυπριακό.

Πηγές του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (CTP) περιγράφουν τη συνεργασία με την Άγκυρα ως καθοριστικό παράγοντα. Η τακτική αυτή εντάσσεται στη συνήθη πρακτική των Τουρκοκύπριων ηγετών να πραγματοποιούν τα πρώτα θεσμικά ταξίδια στην Τουρκία: ο Ersin Tatar είχε μεταβεί στην Άγκυρα οκτώ ημέρες μετά την «εκλογή» του, ενώ ο Mustafa Akıncı πραγματοποίησε αντίστοιχη επίσκεψη δέκα ημέρες μετά την εκλογή του το 2015. Η φερόμενη επίσκεψη Erhürman—εφόσον επιβεβαιωθεί—αναμένεται να λειτουργήσει ως εφαλτήριο εσωτερικής νομιμοποίησης και συντονισμού εν όψει της επαφής με τον ΟΗΕ.

Ο Erhürman έχει θέσει τέσσερις προϋποθέσεις για την επανέναρξη των συνομιλιών: αποδοχή της πολιτικής ισότητας, καθορισμένο χρονοδιάγραμμα για τη διαδικασία, διασφάλιση ότι όσα έχουν ήδη συμφωνηθεί δεν θα επανεξεταστούν από την αρχή, και εγγύηση ότι, σε περίπτωση που η ελληνοκυπριακή πλευρά αποχωρήσει ξανά από το τραπέζι, οι Τουρκοκύπριοι δεν θα επιστρέψουν στο σημερινό στάτους κβο. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι θέσεις αυτές δεν έχουν ακόμη τεθεί επισήμως στον ΟΗΕ, γεγονός που καθιστά την επίσκεψη Holguín δοκιμή προθέσεων και αποσαφήνιση του εύρους πραγματικής σύγκλισης.

Στο Προεδρικό Μέγαρο, ο Νίκος Χριστοδουλίδης επιδιώκει να επιβεβαιώσει τη δέσμευση της Λευκωσίας στην οδό του ΟΗΕ, με σαφείς κανόνες και αποφυγή κινήσεων που θα μπορούσαν να εκληφθούν ως πρόωρη είσοδος σε διαπραγμάτευση χωρίς επαρκή προπαρασκευή. Από την άλλη πλευρά, ο Tufan Erhürman προσπαθεί να ενισχύσει το διαπραγματευτικό του αποτύπωμα μέσω της στήριξης της Άγκυρας, προβάλλοντας ταυτόχρονα την εικόνα ηγέτη που δεν αποκλείει τη συνομιλία με τον ΟΗΕ, αρκεί το πλαίσιο να αντανακλά αρχές ισότητας και αμοιβαίου σεβασμού.

Το παράθυρο διαλόγου παραμένει ανοιχτό, αλλά οι προσδοκίες παραμένουν συγκρατημένες. Στον ΟΗΕ επικρατεί η εκτίμηση ότι η επανέναρξη ουσιαστικών συνομιλιών προϋποθέτει όχι μόνο πολιτική βούληση, αλλά και διπλωματική ωριμότητα για να ξεπεραστεί η κόπωση δεκαετιών. Με την υποστήριξη του António Guterres, η María Ángela Holguín καλείται να διακριβώσει αν υπάρχουν συγκλίσεις που να δικαιολογούν επόμενα βήματα ή αν το Κυπριακό θα παραμείνει προς το παρόν σε τροχιά αναμονής.

ΠΗΓΗ: IBNA