Γραφεί ο Κώστας Βέργος

Το Πολυτεχνείο δεν ανέτρεψε τη δικτατορία. Την κλόνισε . Η δεύτερη χούντα, απόλυτα συνδεδεμένη με την πρώτη, ολοκλήρωσε την πορεία της προηγούμενης. Ήταν πρακτικά αναπόφευκτο ότι θα οδηγούσε —με ή χωρίς αμερικανική ενθάρρυνση— στην Κυπριακή Τραγωδία του 1974. Είχε προηγηθεί η απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας από την Κύπρο τον Νοέμβριο του 1967, ύστερα από πίεση της Τουρκίας και υπόδειξη των ΗΠΑ. Παράλληλα, η χούντα συνωμοτούσε εναντίον του νόμιμου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, καλλιεργώντας συνθήκες εμφύλιας σύγκρουσης και βίας. Η τελική πράξη της προδοσίας είχε ήδη δρομολογηθεί.

Το Πολυτεχνείο δεν ανέτρεψε τη χούντα. Έθεσε, όμως, τέλος στη δήθεν «φιλελευθεροποίηση» Μαρκεζίνη. Το «σύνταγμα» του 1973 προέβλεπε ότι ο «Πρώτος Πρόεδρος της Δημοκρατίας» —με θητεία έως την 1η Ιουνίου 1981— θα ήταν ο ήδη «προσωρινός Πρόεδρος και Πρωθυπουργός» Γεώργιος Παπαδόπουλος, δηλαδή ο επικεφαλής του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967. Οι σχεδιαζόμενες εκλογές του Μαρκεζίνη αφορούσαν μόνο τη Βουλή και την Κυβέρνηση, όχι την Προεδρία. Η θέση του Προέδρου διασφάλιζε μια «μεταπολίτευση» που θα νομιμοποιούσε τους πραξικοπηματίες, καθιστώντας την εκτροπή σχεδόν «δικαιωμένη» και προσφέροντας ηθικό έρεισμα σε κάθε μελλοντική παρέμβαση του στρατού ενάντια στον «εσωτερικό εχθρό». Θα φτάναμε στο σημείο τα σχολικά βιβλία να εξακολουθούν να μιλούν για την «εθνοσωτήριο επανάσταση», συνοδευόμενα από τους παραληρηματικούς λόγους του δικτάτορα στην Ακαδημία Αθηνών.

Ο «Πρόεδρος» του συντάγματος του 1973 κρατούσε υπό τον έλεγχό του στρατό, αστυνομία και εξωτερική πολιτική, διόριζε και απέλυε Πρωθυπουργό και Υπουργικό Συμβούλιο, συγκλήσεις και αναβολές της Βουλής, επικύρωση και δημοσίευση νόμων, ενώ σε «έκτακτες περιστάσεις» μπορούσε να εκδίδει νομοθετικά διατάγματα. Είχε καθοριστικό ρόλο στη δημόσια διοίκηση και στον προϋπολογισμό — ιδιαίτερα του στρατού. Στη δικαιοσύνη μπορούσε να χορηγεί χάρη, αμνηστία, να πραγματοποιεί διορισμούς και μεταθέσεις δικαστικών. Και, ειρωνικά, το κείμενο διευκρίνιζε στο τέλος ότι ο Πρόεδρος «δεν έχει άλλες αρμοδιότητες πέραν όσων ρητώς ορίζει το Σύνταγμα»…

Ο Μαρκεζίνης, ιστορικό πολιτικό στέλεχος της Δεξιάς και φέρελπις διαχειριστής μιας παραμορφωμένης «μεταπολίτευσης», επιχείρησε να προσεγγίσει πολιτικούς αρχηγούς για να τους πείσει να συμμετάσχουν στις εκλογές. Βρήκε συνομιλητές τόσο στη Δεξιά όσο και στην Αριστερά, αλλά πραγματική στήριξη μόνο σε ορισμένους δεξιούς κύκλους. Σταθερή υπήρξε η έντονα αρνητική στάση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου και της Ελένης Βλάχου, που θεωρούσαν ασυμβίβαστη τη νομιμοποίηση της χούντας μέσω Μαρκεζίνη. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ είχε μάλιστα χαρακτηρισθεί ως «γεφυροποιός» μεταξύ χούντας και Καραμανλή.

Η αντίσταση κατά τη διάρκεια της δικτατορίας ήταν περιορισμένη, αλλά γι’ αυτό ακριβώς ηρωική. Καταστολή, βασανιστήρια, εξορίες σημάδεψαν την περίοδο. Η εξέγερση της Νομικής (Φεβρουάριος 1973) και η εξέγερση του Πολυτεχνείου (Νοέμβριος 1973) αποτέλεσαν κορυφαίες εκδηλώσεις λαϊκής αντίστασης, κυρίως από τη νεολαία — τη γενιά που σήμερα διανύει την όγδοη δεκαετία της ζωής της. ΠΑΜ, ΠΑΚ, Δημοκρατική Άμυνα, ΚΚΕ, ΚΝΕ, ΚΚΕ Εσωτερικού, Ρήγας Φεραίος, ΕΚΚΕ, ΟΜΛΕ, Αντι-ΕΦΕΕ, Κίνημα Ναυτικού αποτελούν μέρος του μωσαϊκού των αντιστασιακών οργανώσεων. Εξέχουσες μορφές της περιόδου υπήρξαν οι Αλέξανδρος Παναγούλης, Κώστας Γεωργάκης, π. Πυρουνάκης, Νίκος Ψαρουδάκης, Βάσω Κατράκη και άλλοι — φωτεινές εξαιρέσεις σε μια εποχή σκοταδιού.

Χαρακτηριστική είναι η κυνική δήλωση του Πατακού, ενός από τους πρωτεργάτες του πραξικοπήματος: «Ένα φου να μας κάνατε τότε, θα πέφταμε». Εκείνο το «φου» όμως προϋπέθετε μαζικό λαϊκό κίνημα και παρουσία στο Σύνταγμα, μπροστά στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη. Τέτοιο ξέσπασμα δεν υπήρξε. Μετά το «1-1-4», τα Ιουλιανά και την αποσταθεροποίηση της Αποστασίας, η κοινωνία είχε κουραστεί, είχε αποτραβηχτεί προς τα μέσα. Μια δεκαετία πολιτικής, πολιτιστικής και καλλιτεχνικής άνθησης έκλεισε με επτά χρόνια σκοταδιού. Όχι οι προσδοκίες, αλλά οι πιο σκοτεινοί εφιάλτες επρόκειτο να επικρατήσουν.

ΥΓ: Ο Γιώργος Σεφέρης, μεγάλος ποιητής και διεθνής πνευματική μορφή, το 1969 προέβη σε δημόσια δήλωση μέσω BBC:
«Δεν έχω δημοσιεύσει τίποτα στην Ελλάδα από τότε που φιμώθηκε η ελευθερία. Μήνες τώρα, αισθάνομαι ολοένα πιο επιτακτικά το χρέος να πω έναν λόγο για τη σημερινή κατάστασή μας… [Το καθεστώς] είναι ολωσδιόλου αντίθετο με τα ιδεώδη για τα οποία πολέμησε ο λαός μας. Είναι κατάσταση υποχρεωτικής νάρκης… Όλοι το κατάλαβαν πια: στις δικτατορίες η αρχή φαίνεται εύκολη, αλλά η τραγωδία είναι αναπόφευκτη στο τέλος… Βλέπω τον γκρεμό προς τον οποίο μας οδηγεί η καταπίεση που σκέπασε τον τόπο…»

ΠΗΓΗ: MILITAIRE. gr