Του Πέτρου Ζαρούνα*

Τη στιγμή που γράφεται το άρθρο αυτό η κατάσταση στη Συρία παραμένει ρευστή και σχεδόν όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοικτά. Στη συνέχεια θα εξετάσουμε τα δύο πιθανότερα σενάρια για το τι τελικά θα προκύψει στη πολύπαθη αυτή χώρα. Θα λάβουμε υπόψη τόσο τους εσωτερικούς όσο και τους εξωτερικούς παίκτες που διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή τη τραγωδία.

Ξεκινούμε με το αισιόδοξο σενάριο εκείνο του πολιτικού εκδημοκρατισμού και της πολιτειακής αποκέντρωσης. Σύμφωνα με αυτό έχουμε μία σταθεροποίηση της κατάστασης με συγκρότηση προσωρινής αρχικά κυβέρνησης και τη διεξαγωγή εκλογών με παράλληλη λειτουργία όλων των δομών κράτους.

Το νέο καθεστώς παραμένει κοσμικό αλλά με ισχυρά θρησκευτικά στοιχεία και με σεβασμό των ιδιαιτεροτήτων των εθνικών και θρησκευτικών μειονοτήτων. Προς αυτή τη κατεύθυνση καταδεικνύουν οι επανειλημμένες δηλώσεις του ηγέτη της HTS Αλ Τζολανί αλλά και οι ανακοινώσεις της HTS για προστασία του δικαιώματος των γυναικών να ντύνονται όπως οι ίδιες επιλέγουν και των δημοσιογράφων να κάνουν ελεύθερα τη δουλειά τους. Στα πλαίσια αυτά δυνατόν να δοθεί κάποιος βαθμός αυτονομίας σε Κούρδους, Δρούζους και Αλαουίτες. Ενδεχόμενα αυτή η αυτονομία στη πιο προχωρημένη της εκδοχή να πάρει μέχρι και τη μορφή ομοσπονδίας. Προς αυτή τη κατεύθυνση αναμένεται να σπρώξει και η σχετική αδυναμία της νέας σουνιτικής κεντρικής κυβέρνησης στο να επιβληθεί στις περιοχές που σήμερα ελέγχουν αυτές οι μειονότητες και ειδικότερα οι Κούρδοι.

Οι μειονότητες αυτές πέραν των σημαντικών στρατιωτικών τους δυνατοτήτων έχουν και τη στήριξη των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Ήδη οι Αμερικανοί έχουν διαμηνύσει στον φιλοτουρκικό Συριακό Εθνικό Στρατό (SNA) να μην διαβεί τον Ευφράτη και να μην κινηθεί κατά της κουρδικής περιοχής.

Ταυτόχρονα οι ΗΠΑ βομβαρδίζουν προληπτικά τους θύλακες που ελέγχει το Ισλαμικό Κράτος στην Ανατολική Συρία. Η συνέχιση αυτής της πολιτικής από τη πλευρά των ΗΠΑ τίθεται εν αμφιβόλω αν λάβουμε υπόψη τις σχετικές δηλώσεις του εκλεγμένου Προέδρου Τράμπ για μη εμπλοκή των ΗΠΑ στα εσωτερικά της Συρίας. Αντίθετα με τις ΗΠΑ το Ισραήλ με δηλώσεις τόσο του ΥΠΕΞ όσο και άλλων κυβερνητικών στελεχών έχει ταχθεί υπέρ των Κούρδων και των Δρούζων. Στα πλαίσια αυτά το Ισραήλ καταστρέφει συστηματικά τις αεροναυτικές δυνατότητες της Συρίας με εκατοντάδες αεροπορικά κτυπήματα με πρόφαση τη καταστροφή εργαστηρίων κατασκευής χημικών όπλων ώστε να αποτρέψει μία αυριανή επικράτηση των ισλαμιστών σε βάρος των μειονοτήτων. Ενάντια σε ένα ενδεχόμενο πολιτειακής αποκέντρωσης τάσσεται η Τουρκία. Τρεις φορές στο παρελθόν η Τουρκία εισέβαλε στη βόρεια Συρία και δημιούργησε ζώνες υπό τη δική της κατοχή. Ήδη ο εξαρτώμενός από τη Τουρκία SNA εξεδίωξε τους Κούρδους από το θύλακα της Τελ Ριφαάτ και τη περιοχή του Μανμπίτζ δυτικά του Ευφράτη. Τυχόν αποχώρηση των Αμερικανών από τη περιοχή των Κούρδων και την αεροπορική βάση στο Τναφ δυνατόν να ενθαρρύνει μία νέα τουρκική επιχείρηση κατά των Κούρδων. Σε ότι αφορά τη Ρωσία αυτή θα επιχειρήσει να τα βρει με το νέο καθεστώς ώστε να διατηρήσει τις δύο βάσεις που διαθέτει στη περιοχή της Λατάκειας. Οι Αμερικανοί ενδεχομένως να επιδιώξουν, με δέλεαρ την νομιμοποίηση του καθεστώτος και του ηγέτη του Αλ Τζολανί αλλά και τη παροχή οικονομικής στήριξης για ανοικοδόμηση της χώρας, να αποτρέψουν τη συνέχιση της ρωσικής στρατιωτικής παρουσίας.

Πάμε στο δεύτερο σενάριο εκείνο της της βίαιης και αιματηρής προσπάθειας του νέου καθεστώτος να επιβληθεί σε ολόκληρη τη χώρα. Αυτό θα οδηγήσει κατ’ αρχή σε μία αυταρχική πολιτική διακυβέρνηση με ισχυρά ισλαμικά χαρακτηριστικά που θα θυμίζει στη καλύτερη περίπτωση τη Τουρκία και στη χειρότερη το Αφγανιστάν υπό τους Ταλεμπάν.

Κατά δεύτερο θα οδηγήσει σε μεγάλης κλίμακας ένοπλες συγκρούσεις με αυξημένο το τουρκικό ρόλο στο πλευρό του νέου καθεστώτος. Σε μία τέτοια περίπτωση αντίστοιχο ρόλο ενδεχομένως να διαδραματίσει και το Ισραήλ αλλά στο πλευρό των Κούρδων και των Δρούζων. Τυχόν νίκη των ισλαμικών και τζιχαντιστικών δυνάμεων θα σημαίνει ένα ισλαμικό συγκεντρωτικό καθεστώς. Αν όμως αποτύχουν θα έχουμε είτε τη μετατροπή της χώρας  σε μία Λιβύη με τη πολυδιάσπαση της σε διάφορες ζώνες ελέγχου είτε ακόμα και τη πλήρη και επίσημη διάσπαση της και τη δημιουργία κουρδικού κράτους.

Όλες οι προβλέψεις ως προς τα που θα κινηθούν τα πράγματα είναι αυτή τη στιγμή αβέβαιες. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες και μεταβλητές τόσο εσωτερικοί όσο και εξωτερικοί που επηρεάζουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τις εξελίξεις.

 

* Ο κ. Πέτρος Ζαρούνας είναι διεθνολόγος και πολιτικός αναλυτής

Vouli TV