Συμπληρώνονται φέτος εννέα χρόνια από την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016 στην Τουρκία, μια νύχτα που σημάδεψε ανεξίτηλα τη σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας. Η ευθύνη για την απόπειρα αποδίδεται στην FETÖ, την οργάνωση που φέρεται να είχε δημιουργήσει ο εξόριστος ιεροκήρυκας Φετουλάχ Γκιουλέν, με δίκτυα επιρροής σε στρατιωτικούς, αστυνομικούς και δικαστικούς μηχανισμούς.

Το βράδυ εκείνο, μονάδες του στρατού επιχείρησαν να ανατρέψουν την κυβέρνηση, καταλαμβάνοντας στρατηγικά σημεία στην Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη, βομβαρδίζοντας το Κοινοβούλιο και επιχειρώντας να σκοτώσουν τον πρωθυπουργό και τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ο Ερντογάν απηύθυνε έκκληση στον λαό μέσω Facetime, καλώντας τους πολίτες να αντισταθούν. Οι συγκρούσεις που ακολούθησαν διήρκεσαν ώρες, αφήνοντας πίσω τους 251 νεκρούς, πολίτες και μέλη των δυνάμεων ασφαλείας, και περισσότερους από 2.200 τραυματίες.

Οι δίκες που ακολούθησαν είχαν τεράστια έκταση. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιοποίησαν οι τουρκικές αρχές φέτος, οι 289 δίκες που αφορούσαν την απόπειρα πραξικοπήματος έχουν ολοκληρωθεί σε πρώτο βαθμό. Στο εδώλιο βρέθηκαν στρατιωτικοί, πολιτικοί, αστυνομικοί και πολίτες, οι οποίοι θεωρήθηκαν μέλη ή συνεργοί της FETÖ ή του λεγόμενου Συμβουλίου για την Ειρήνη στην Πατρίδα, που φέρεται να συντόνισε την απόπειρα. Συνολικά, 4.891 άτομα καταδικάστηκαν. Από αυτούς, 1.634 καταδικάστηκαν σε αυστηρά ισόβια κάθειρξη χωρίς δυνατότητα αναστολής, 1.366 σε ισόβια κάθειρξη και 1.891 σε ποινές φυλάκισης διαφόρων διαστημάτων. Παράλληλα, 2.870 αθωώθηκαν, ενώ για 964 περιπτώσεις αποφασίστηκε πως δεν υπήρχε λόγος επιβολής ποινής. Ανάμεσα στους καταδικασθέντες σε αυστηρά ισόβια περιλαμβάνονται δεκάδες ανώτατοι αξιωματικοί των ενόπλων δυνάμεων και της αστυνομίας, καθώς και πολίτες. Η ίδια σύνθεση συναντάται και στους καταδικασθέντες σε ισόβια ή πρόσκαιρες ποινές φυλάκισης. Οι αθωωθέντες προέρχονταν από διάφορα κοινωνικά και στρατιωτικά στρώματα, συμπεριλαμβανομένων σπουδαστών στρατιωτικών σχολών.

Η τουρκική Δικαιοσύνη, όπως προβάλλουν τα κρατικά μέσα, αντέδρασε ακαριαία. Ήδη από τη νύχτα της απόπειρας, εκδόθηκαν εντάλματα σύλληψης, ακόμα και πριν αποκατασταθεί πλήρως ο έλεγχος της κατάστασης. Οι αποφάσεις των δικαστηρίων πρώτου βαθμού παραπέμφθηκαν στο Ανώτατο Δικαστήριο (Yargıtay), το οποίο έχει ήδη επικυρώσει 224 υποθέσεις και συνεχίζει την εξέταση των υπολοίπων. Η 15η Ιουλίου έχει πλέον καθιερωθεί ως επίσημη ημέρα μνήμης και εθνικής ενότητας, με εκδηλώσεις, πορείες και δηλώσεις. Στο επίκεντρο των εκδηλώσεων βρίσκεται το κυβερνητικό αφήγημα περί νίκης της δημοκρατίας έναντι των πραξικοπηματιών.

Εννέα χρόνια μετά, η τουρκική κοινωνία εξακολουθεί να είναι βαθιά διχασμένη. Από τη μία πλευρά, υπάρχουν πολίτες που θεωρούν την απόπειρα πραξικοπήματος πραγματική απειλή για τη συνταγματική τάξη, και βλέπουν την αντίσταση του λαού ως πράξη εθνικής ενότητας. Από την άλλη, δεν λείπουν εκείνοι –εντός και εκτός Τουρκίας– που υποστηρίζουν ότι η εκκαθάριση που ακολούθησε λειτούργησε ως πρόσχημα για εκτεταμένες διώξεις, περιορισμό των ατομικών ελευθεριών και ενίσχυση της προεδρικής εξουσίας.

Η Τουρκία τιμά για άλλη μια χρονιά τη μνήμη των θυμάτων και την αποκατάσταση της δημοκρατικής νομιμότητας, όμως οι πληγές του 2016 παραμένουν ανεπούλωτες, τόσο στην κοινωνική συνείδηση όσο και στον θεσμικό χαρακτήρα του πολιτεύματος.

ΠΗΓΗ: IBNA