Οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να είναι έτοιμες να αναγνωρίσουν τον έλεγχο της Ρωσίας επί της Κριμαίας και άλλων κατεχόμενων ουκρανικών περιοχών, με στόχο την εξασφάλιση συμφωνίας για τον τερματισμό του πολέμου, όπως αναφέρει σε αποκλειστικό της δημοσίευμα η Telegraph.

Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα, ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, στέλνει τον ειδικό απεσταλμένο του, Στιβ Γουίτκοφ, μαζί με τον γαμπρό και σύμβουλο διαπραγμάτευσης, Τζάρετ Κούσνερ, στη Μόσχα, ώστε να υποβάλουν απευθείας την πρόταση στον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν. Το σχέδιο αναγνώρισης των κατεχόμενων εδαφών φαίνεται πιθανό να προχωρήσει παρά τις επιφυλάξεις των Ευρωπαίων συμμάχων της Ουκρανίας, επισημαίνει το δημοσίευμα.

Μία καλά πληροφορημένη πηγή δήλωσε στην Telegraph ότι «είναι όλο και πιο ξεκάθαρο πως οι Αμερικανοί δεν ενδιαφέρονται για την ευρωπαϊκή θέση. Λένε ότι οι Ευρωπαίοι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν».

Ο Ρώσος πρόεδρος σημείωσε την Πέμπτη ότι η νομική αναγνώριση της Κριμαίας και των περιοχών του Ντόνετσκ και του Λουγκάνσκ ως ρωσικών εδαφών από την Ουάσινγκτον θα αποτελέσει ένα από τα βασικά θέματα στις διαπραγματεύσεις για το ειρηνευτικό σχέδιο του Αμερικανού προέδρου.

Το Κρεμλίνο ανακοίνωσε σήμερα Παρασκευή ότι έλαβε μια αναθεωρημένη πρόταση για τον τερματισμό του πολέμου, η οποία καταρτίστηκε μετά από έκτακτες συνομιλίες μεταξύ Ουκρανών και Αμερικανών αξιωματούχων στη Γενεύη της Ελβετίας το περασμένο Σαββατοκύριακο.

Το αρχικό σχέδιο ειρήνης 28 σημείων, που συντάχθηκε από τον Γουίτκοφ μετά από συζητήσεις με Ρώσους αξιωματούχους, πρότεινε την «de facto» αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας στην Κριμαία και στις δύο ανατολικές περιοχές του Ντονμπάς από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το σχέδιο προέβλεπε επίσης την «de facto» αναγνώριση των εδαφών που ελέγχονται από τη Ρωσία στις περιοχές Χερσώνας και Ζαπορίζια μετά από οποιαδήποτε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός. Στη Γενεύη, οι Ουκρανοί και οι Αμερικανοί αξιωματούχοι διαπραγματεύτηκαν και συμφώνησαν σε ένα νέο σχέδιο 19 σημείων, το οποίο θεωρείται λιγότερο ευνοϊκό για τη Μόσχα.

Παρά ταύτα, πολλές πηγές αναφέρουν ότι οι αμερικανικές προτάσεις για αναγνώριση εδαφών παραμένουν στο τραπέζι. Το Κίεβο, ωστόσο, δεν θα υποχρεωθεί να αναγνωρίσει τον ρωσικό έλεγχο αυτών των περιοχών. Το ουκρανικό σύνταγμα απαγορεύει σε οποιονδήποτε πρόεδρο ή κυβέρνηση να παραχωρήσει έδαφος χωρίς προηγούμενο δημοψήφισμα.

Ο Αντρέι Γερμάκ, επικεφαλής του γραφείου του Ουκρανού προέδρου, και ο Ρουστέμ Ουμέροφ, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας, αναμένεται να ταξιδέψουν στη Φλόριντα για να συναντήσουν Αμερικανούς αξιωματούχους στο θέρετρο Mar-a-Lago του Τραμπ αυτό το Σαββατοκύριακο.

Σε συνέντευξή του στο The Atlantic, ο Γερμάκ, που διαπραγματεύτηκε το τελευταίο ειρηνευτικό σχέδιο των 19 σημείων, δήλωσε ότι «κανένας λογικός άνθρωπος σήμερα δεν θα υπογράψει έγγραφο παραχώρησης εδαφών. Όσο ο Ζελένσκι είναι πρόεδρος, κανείς δεν πρέπει να υπολογίζει ότι θα παραχωρήσουμε έδαφος. Το σύνταγμα το απαγορεύει και κανείς δεν μπορεί να το παραβιάσει χωρίς να εναντιωθεί στον ουκρανικό λαό».

Απόρρητο επιχειρησιακό σχέδιο 1.200 σελίδων, το οποίο αφορά πιθανό σενάριο πολέμου με τη Ρωσία, έχει εκπονήσει το Βερολίνο, σύμφωνα με τη Wall Street Journal. Μεταξύ άλλων, προβλέπεται η μετακίνηση έως και 800.000 στρατιωτών του ΝΑΤΟ στο ανατολικό μέτωπο.

Το σχέδιο παρουσιάζει με λεπτομέρεια τον τρόπο με τον οποίο περίπου 800.000 Γερμανοί, Αμερικανοί και λοιποί νατοϊκοί στρατιώτες θα μεταφερθούν προς την πρώτη γραμμή. Περιλαμβάνει χάρτες με τα λιμάνια, τα ποτάμια, τις σιδηροδρομικές γραμμές και τις οδικές αρτηρίες που θα χρησιμοποιηθούν, καθώς και τον τρόπο ανεφοδιασμού και προστασίας τους καθ’ όλη τη διαδρομή. Η φιλοσοφία του σχεδίου είναι σύγχρονη και πολυεπίπεδη: ο πόλεμος δεν αντιμετωπίζεται πλέον ως αποκλειστικά στρατιωτική υπόθεση, αλλά απαιτεί τη συμμετοχή δημοσίων υπηρεσιών, επιχειρήσεων, κρίσιμων δομών, νοσοκομείων και ακόμη και των τοπικών αρχών.

Όπως επισημαίνει η WSJ, «σε ανώτερο επίπεδο, το σχέδιο αποτελεί την πιο σαφή έως τώρα έκφραση αυτού που οι συντάκτες του ορίζουν ως μια προσέγγιση “ολόκληρης της κοινωνίας” στον πόλεμο». Η θόλωση των ορίων μεταξύ πολιτικού και στρατιωτικού τομέα θυμίζει Ψυχρό Πόλεμο, αλλά προσαρμόζεται στις σύγχρονες απειλές και αδυναμίες — από την καταπονημένη γερμανική υποδομή μέχρι την περιοριστική νομοθεσία και τη συρρικνωμένη δύναμη του στρατεύματος.

Γερμανοί αξιωματούχοι έχουν δηλώσει πως εκτιμούν ότι η Ρωσία θα είναι επιχειρησιακά έτοιμη και πρόθυμη να επιτεθεί στο ΝΑΤΟ το 2029. Ωστόσο, μια σειρά πρόσφατων περιστατικών κατασκοπείας, δολιοφθορών και παραβιάσεων εναέριου χώρου, τα οποία δυτικές μυστικές υπηρεσίες αποδίδουν στη Μόσχα, δείχνουν ότι μια επίθεση ίσως μπορούσε να έρθει νωρίτερα.

Αναλυτές επισημαίνουν επίσης ότι ενδεχόμενη ανακωχή στην Ουκρανία —την οποία οι ΗΠΑ φέρεται να προωθούν αυτή την εβδομάδα— θα μπορούσε να επιτρέψει στη Ρωσία να ανακατανείμει χρόνο και πόρους προετοιμάζοντας μια ενδεχόμενη κίνηση κατά νατοϊκών μελών στην Ευρώπη.

Εάν η Ευρώπη ενισχύσει έγκαιρα την ανθεκτικότητά της, οι εμπνευστές του σχεδίου θεωρούν πως μπορεί όχι μόνο να εξασφαλίσει την υπεροχή της, αλλά και να μειώσει τις πιθανότητες πολεμικής σύγκρουσης. «Ο στόχος είναι η αποτροπή, κάνοντας σαφές στους αντιπάλους μας ότι, αν μας επιτεθούν, δεν θα επιτύχουν», δήλωσε υψηλόβαθμος αξιωματικός και ένας από τους βασικούς συντάκτες του σχεδίου, γνωστού ως OPLAN DEU (Operational Plan Germany – Operationsplan Deutschland).

Το OPLAN DEU αποτελεί το πρώτο ολοκληρωμένο αμυντικό σχέδιο της Γερμανίας μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Η εφαρμογή του προχωρά με ταχύτητα η οποία, όπως επισημαίνουν οι επιτελείς, θα ήταν αδιανόητη πριν από το 2022.

Ορισμένα από τα σημαντικότερα προσκόμματα που αντιμετωπίζουν οι σχεδιαστές του γερμανικού στρατού αφορούν τους κανόνες προμηθειών, τη νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα και διάφορους κανονισμούς που θεσπίστηκαν σε περιόδους ειρήνης.

Η υλοποίηση του Σχεδίου απαιτεί σημαντική αλλαγή νοοτροπίας, ανατρέποντας συνήθειες μιας ολόκληρης γενιάς. «Πρέπει να ξαναμάθουμε όσα στο μεταξύ ξεχάσαμε», σημείωσε ο υφυπουργός Άμυνας, Νιλς Σμιντ. «Χρειάζεται ακόμη και να φέρουμε πίσω από τη συνταξιοδότηση ανθρώπους που έζησαν την προηγούμενη εποχή, για να μας υπενθυμίσουν τις διαδικασίες».

Ωστόσο, η υστέρηση των υποδομών, οι θεσμικές αγκυλώσεις και η κλιμάκωση των υβριδικών επιθέσεων αφήνουν ανοικτό ένα κρίσιμο ερώτημα: διαθέτει η Ευρώπη τον απαραίτητο χρόνο για να προετοιμαστεί; Ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς το διατύπωσε με χαρακτηριστική ωμότητα τον Σεπτέμβριο: «Δεν είμαστε σε πόλεμο. Αλλά δεν ζούμε πλέον σε εποχή ειρήνης».

Η φιλοσοφία της λεγόμενης «τραμπικής ειρήνης» συνοψίζεται σε τρία βασικά στοιχεία: την πίστη στη μέθοδο του εκφοβισμού, την αντίληψη ότι «η ισχύς επιβάλλει το δίκαιο» και την ιδέα ότι ο πόλεμος είναι «κακός για τις μπίζνες». Η ιστορία, όμως, είναι γεμάτη παραδείγματα όπου ακριβώς αυτά τα στοιχεία οδήγησαν σε καταστροφικές συμφωνίες.

Ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα της εποχής μας είναι το τι συνιστά πραγματική και βιώσιμη ειρήνη, καθώς η διεθνής κοινότητα ανησυχεί όλο και περισσότερο για συμφωνίες που μπορεί να υπονομεύσουν τη σταθερότητα παγκοσμίως. Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι οι λανθασμένες επιλογές «ειρήνευσης» συχνά προετοιμάζουν το έδαφος για νέες συγκρούσεις, αντί να τις αποτρέπουν. Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος είχε γράψει ότι «ποτέ δεν υπήρξε καλός πόλεμος ή κακή ειρήνη». Η φράση αυτή δεν αντανακλά πάντοτε την πραγματικότητα, σημειώνει ο Economist. Ο πόλεμος είναι φρικτός, όμως η χρήση βίας, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να είναι δίκαιη και αναγκαία.

Στην τρέχουσα εποχή, όπου ο Ντόναλντ Τραμπ αυτοπαρουσιάζεται ως ειρηνοποιός, γίνεται όλο και πιο εμφανές ότι πράγματι υπάρχουν και «κακές» συμφωνίες ειρήνης. Γι’ αυτό, στις 22 Νοεμβρίου, δεκαπέντε ηγέτες από τον Καναδά, την Ευρώπη και την Ιαπωνία εξέδωσαν επείγουσα δήλωση, καλώντας τον αμερικανό πρόεδρο να επιδιώξει μια «δίκαιη και διαρκή ειρήνη» για την Ουκρανία. Πίσω από αυτή την έκκληση βρίσκονται τόσο ηθικές όσο και πρακτικές ανησυχίες: οι σύμμαχοι των ΗΠΑ φοβούνται ότι μια μονομερώς υπέρ της Ρωσίας συμφωνία θα ήταν αδύνατο να γίνει αποδεκτή από τον ουκρανικό λαό χωρίς να διαρραγεί ο κοινωνικός ιστός και η εύθραυστη δημοκρατία της χώρας. Ανησυχούν επίσης μήπως μια εκεχειρία που διαπραγματευτεί ο Τραμπ ανταμείψει την επιθετικότητα του Πούτιν και ενθαρρύνει μελλοντικές ρωσικές επιθέσεις στην Ουκρανία και την Ανατολική Ευρώπη.

Οι απόψεις του Τραμπ μεταβάλλονται συχνά. Του αρέσουν οι επιδείξεις ισχύος και οι μεγαλόστομες απειλές, όχι για να οδηγήσουν σε πόλεμο, αλλά για να ανοίξουν το δρόμο για διαπραγματεύσεις. Η διαίσθησή του κλίνει συνήθως υπέρ της εναρμόνισης με τις άλλες μεγάλες δυνάμεις, γι’ αυτό ισχυρίζεται ότι η Ουκρανία «ποτέ δεν έπρεπε να είχε ξεκινήσει» πόλεμο για την άμυνά της, αλλά θα έπρεπε να είχε «κάνει συμφωνία» με τον εισβολέα της.

Σύμφωνα με πρώην συνεργάτες του στον Economist, ο Τραμπ δυσκολεύεται να αντιληφθεί την ανάγκη κάποιων να πολεμήσουν για αξίες, φτάνοντας στο σημείο να ειρωνεύεται Αμερικανούς βετεράνους ως «κορόιδα». Ο αντιπρόεδρός του, Τζ. Ντ. Βανς, έλεγε πρόσφατα ότι ο Τραμπ αναρωτιέται γιατί Ρώσοι και Ουκρανοί δεν σταματούν απλώς να σκοτώνουν ο ένας τον άλλον και δεν αρχίζουν να εμπορεύονται μεταξύ τους, καθώς «περισσότερη ειρήνη στον κόσμο» θα ωφελούσε και τους Αμερικανούς εργαζόμενους.

Εν ολίγοις, η φιλοσοφία της «τραμπικής ειρήνης» συνοψίζεται σε τρία στοιχεία: πίστη στη μέθοδο του εκφοβισμού, αντίληψη ότι η ισχύς επιβάλλει το δίκαιο και η ιδέα ότι ο πόλεμος είναι κακός για τις μπίζνες. Η ιστορία, όμως, δείχνει αμέτρητα παραδείγματα όπου αυτά τα στοιχεία οδήγησαν σε καταστροφικές συμφωνίες.

Ο Αδόλφος Χίτλερ επιστρέφει θριαμβευτής στο Βερολίνο, έχοντας μόλις υπογράψει τη Συμφωνία του Μονάχου το 1938. Επί χρόνια, η ακαδημαϊκή κοινότητα θεωρούσε ότι η Συνθήκη των Βερσαλλιών, που επιβλήθηκε στη Γερμανία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν υπερβολικά τιμωρητική και άνοιξε τον δρόμο στην άνοδο του Χίτλερ και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτή η άποψη ενισχύθηκε από το βιβλίο του Τζον Μέιναρντ Κέινς «Οι Οικονομικές Συνέπειες της Ειρήνης».

Αργότερα, όμως, έρευνες έδειξαν ότι ο Κέινς αγνόησε κρίσιμα δεδομένα, όπως το γεγονός ότι η Γερμανία του 1918 ήταν πιο εύρωστη οικονομικά από τις χώρες που είχε ρημάξει ο στρατός της. Το πιο σχετικό για τη σημερινή εποχή είναι ότι οι μεγάλες δυνάμεις τότε μπλόφαραν: δεν αντέδρασαν όταν οι Γερμανοί ηγέτες διέδιδαν ότι ο στρατός τους δεν είχε ηττηθεί στο πεδίο της μάχης, αλλά «προδόθηκε» από πολιτικούς, ούτε όταν η Γερμανία σταμάτησε να πληρώνει αποζημιώσεις και άρχισε να επανεξοπλίζεται.

Η ειλικρίνεια και η σταθερή δέσμευση των ισχυρών δυνάμεων είναι απαραίτητες για μια βιώσιμη ειρήνη. Η Μάργκαρετ ΜακΜίλαν, συγγραφέας του βιβλίου «Paris 1919», υπογραμμίζει ότι η πολιτική βούληση να επιβληθεί μια συμφωνία ίσως είναι σημαντικότερη από το πόσο σκληροί είναι οι όροι της. Μετά το 1945, η Γερμανία και η Ιαπωνία αποδέχθηκαν οδυνηρούς όρους χωρίς να έχουν καμία συμμετοχή στη διαμόρφωσή τους, με τη διαφορά ότι ο Ψυχρός Πόλεμος διασφάλισε την ενεργή παρουσία της Αμερικής σε Ευρώπη και Ασία. Η αμερικανική βοήθεια ανοικοδόμησης έπεισε ακόμη και τους ηττημένους ότι οι ΗΠΑ λειτουργούσαν πλέον ως «ευεργέτιδα δύναμη».

Η ιστορία διδάσκει επίσης ότι η κατευναστική πολιτική προς τους επιτιθέμενους συχνά οδηγεί σε τραγωδίες. Το 1938, με τη Συμφωνία του Μονάχου, η Βρετανία και η Γαλλία θυσίασαν την Τσεχοσλοβακία για να διατηρήσουν την ειρήνη. Ο Χίτλερ, όμως, δεν ήθελε ειρήνη, αλλά πόλεμο.

Όσον αφορά την προτεραιότητα των οικονομικών συμφερόντων έναντι των αρχών, η εμπειρία των τελευταίων δεκαετιών είναι αποθαρρυντική. Ο Γερμανός διπλωμάτης Γιόχανες Ρέγκενμπρεχτ θυμάται τις διαπραγματεύσεις του Μινσκ το 2015 ως αποτυχημένη προσπάθεια να ανακοπεί η αργή διάλυση της Ουκρανίας. Η Γερμανία, θεωρώντας την Ουκρανία στρατιωτικά αδύναμη, πίστευε ότι η μόνη ρεαλιστική επιλογή ήταν μια «παγωμένη ειρήνη» που θα περιόριζε τις απώλειες και θα κρατούσε τη Ρωσία μακριά από τη Μολδαβία και τα σύνορα του ΝΑΤΟ. Παράλληλα, αύξανε τις εισαγωγές φθηνού ρωσικού αερίου, ελπίζοντας ότι η αμοιβαία οικονομική εξάρτηση θα λειτουργούσε κατευναστικά.

Όπως εξηγεί ο διπλωμάτης στον Economist, «αν και κατανοούσαν τους κινδύνους, οι γερμανοί ηγέτες δεν ήθελαν να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της δικής τους διαχείρισης». Σήμερα, οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες επενδύουν ξανά στις συμμαχίες, στις δεσμευτικές συμφωνίες με κυρώσεις και σε ισχυρότερες ένοπλες δυνάμεις. Φοβούνται ότι η Αμερική ίσως ακολουθήσει διαφορετική πορεία, η οποία δεν θα οδηγήσει σε μια πραγματικά βιώσιμη ειρήνη.