Γραφεί ο Κώστας Βέργος

Το Πολυτεχνείο δεν ανέτρεψε τη δικτατορία. Την κλόνισε . Η δεύτερη χούντα, απόλυτα συνδεδεμένη με την πρώτη, ολοκλήρωσε την πορεία της προηγούμενης. Ήταν πρακτικά αναπόφευκτο ότι θα οδηγούσε —με ή χωρίς αμερικανική ενθάρρυνση— στην Κυπριακή Τραγωδία του 1974. Είχε προηγηθεί η απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας από την Κύπρο τον Νοέμβριο του 1967, ύστερα από πίεση της Τουρκίας και υπόδειξη των ΗΠΑ. Παράλληλα, η χούντα συνωμοτούσε εναντίον του νόμιμου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, καλλιεργώντας συνθήκες εμφύλιας σύγκρουσης και βίας. Η τελική πράξη της προδοσίας είχε ήδη δρομολογηθεί.

Το Πολυτεχνείο δεν ανέτρεψε τη χούντα. Έθεσε, όμως, τέλος στη δήθεν «φιλελευθεροποίηση» Μαρκεζίνη. Το «σύνταγμα» του 1973 προέβλεπε ότι ο «Πρώτος Πρόεδρος της Δημοκρατίας» —με θητεία έως την 1η Ιουνίου 1981— θα ήταν ο ήδη «προσωρινός Πρόεδρος και Πρωθυπουργός» Γεώργιος Παπαδόπουλος, δηλαδή ο επικεφαλής του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967. Οι σχεδιαζόμενες εκλογές του Μαρκεζίνη αφορούσαν μόνο τη Βουλή και την Κυβέρνηση, όχι την Προεδρία. Η θέση του Προέδρου διασφάλιζε μια «μεταπολίτευση» που θα νομιμοποιούσε τους πραξικοπηματίες, καθιστώντας την εκτροπή σχεδόν «δικαιωμένη» και προσφέροντας ηθικό έρεισμα σε κάθε μελλοντική παρέμβαση του στρατού ενάντια στον «εσωτερικό εχθρό». Θα φτάναμε στο σημείο τα σχολικά βιβλία να εξακολουθούν να μιλούν για την «εθνοσωτήριο επανάσταση», συνοδευόμενα από τους παραληρηματικούς λόγους του δικτάτορα στην Ακαδημία Αθηνών.

Ο «Πρόεδρος» του συντάγματος του 1973 κρατούσε υπό τον έλεγχό του στρατό, αστυνομία και εξωτερική πολιτική, διόριζε και απέλυε Πρωθυπουργό και Υπουργικό Συμβούλιο, συγκλήσεις και αναβολές της Βουλής, επικύρωση και δημοσίευση νόμων, ενώ σε «έκτακτες περιστάσεις» μπορούσε να εκδίδει νομοθετικά διατάγματα. Είχε καθοριστικό ρόλο στη δημόσια διοίκηση και στον προϋπολογισμό — ιδιαίτερα του στρατού. Στη δικαιοσύνη μπορούσε να χορηγεί χάρη, αμνηστία, να πραγματοποιεί διορισμούς και μεταθέσεις δικαστικών. Και, ειρωνικά, το κείμενο διευκρίνιζε στο τέλος ότι ο Πρόεδρος «δεν έχει άλλες αρμοδιότητες πέραν όσων ρητώς ορίζει το Σύνταγμα»…

Ο Μαρκεζίνης, ιστορικό πολιτικό στέλεχος της Δεξιάς και φέρελπις διαχειριστής μιας παραμορφωμένης «μεταπολίτευσης», επιχείρησε να προσεγγίσει πολιτικούς αρχηγούς για να τους πείσει να συμμετάσχουν στις εκλογές. Βρήκε συνομιλητές τόσο στη Δεξιά όσο και στην Αριστερά, αλλά πραγματική στήριξη μόνο σε ορισμένους δεξιούς κύκλους. Σταθερή υπήρξε η έντονα αρνητική στάση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου και της Ελένης Βλάχου, που θεωρούσαν ασυμβίβαστη τη νομιμοποίηση της χούντας μέσω Μαρκεζίνη. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ είχε μάλιστα χαρακτηρισθεί ως «γεφυροποιός» μεταξύ χούντας και Καραμανλή.

Η αντίσταση κατά τη διάρκεια της δικτατορίας ήταν περιορισμένη, αλλά γι’ αυτό ακριβώς ηρωική. Καταστολή, βασανιστήρια, εξορίες σημάδεψαν την περίοδο. Η εξέγερση της Νομικής (Φεβρουάριος 1973) και η εξέγερση του Πολυτεχνείου (Νοέμβριος 1973) αποτέλεσαν κορυφαίες εκδηλώσεις λαϊκής αντίστασης, κυρίως από τη νεολαία — τη γενιά που σήμερα διανύει την όγδοη δεκαετία της ζωής της. ΠΑΜ, ΠΑΚ, Δημοκρατική Άμυνα, ΚΚΕ, ΚΝΕ, ΚΚΕ Εσωτερικού, Ρήγας Φεραίος, ΕΚΚΕ, ΟΜΛΕ, Αντι-ΕΦΕΕ, Κίνημα Ναυτικού αποτελούν μέρος του μωσαϊκού των αντιστασιακών οργανώσεων. Εξέχουσες μορφές της περιόδου υπήρξαν οι Αλέξανδρος Παναγούλης, Κώστας Γεωργάκης, π. Πυρουνάκης, Νίκος Ψαρουδάκης, Βάσω Κατράκη και άλλοι — φωτεινές εξαιρέσεις σε μια εποχή σκοταδιού.

Χαρακτηριστική είναι η κυνική δήλωση του Πατακού, ενός από τους πρωτεργάτες του πραξικοπήματος: «Ένα φου να μας κάνατε τότε, θα πέφταμε». Εκείνο το «φου» όμως προϋπέθετε μαζικό λαϊκό κίνημα και παρουσία στο Σύνταγμα, μπροστά στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη. Τέτοιο ξέσπασμα δεν υπήρξε. Μετά το «1-1-4», τα Ιουλιανά και την αποσταθεροποίηση της Αποστασίας, η κοινωνία είχε κουραστεί, είχε αποτραβηχτεί προς τα μέσα. Μια δεκαετία πολιτικής, πολιτιστικής και καλλιτεχνικής άνθησης έκλεισε με επτά χρόνια σκοταδιού. Όχι οι προσδοκίες, αλλά οι πιο σκοτεινοί εφιάλτες επρόκειτο να επικρατήσουν.

ΥΓ: Ο Γιώργος Σεφέρης, μεγάλος ποιητής και διεθνής πνευματική μορφή, το 1969 προέβη σε δημόσια δήλωση μέσω BBC:
«Δεν έχω δημοσιεύσει τίποτα στην Ελλάδα από τότε που φιμώθηκε η ελευθερία. Μήνες τώρα, αισθάνομαι ολοένα πιο επιτακτικά το χρέος να πω έναν λόγο για τη σημερινή κατάστασή μας… [Το καθεστώς] είναι ολωσδιόλου αντίθετο με τα ιδεώδη για τα οποία πολέμησε ο λαός μας. Είναι κατάσταση υποχρεωτικής νάρκης… Όλοι το κατάλαβαν πια: στις δικτατορίες η αρχή φαίνεται εύκολη, αλλά η τραγωδία είναι αναπόφευκτη στο τέλος… Βλέπω τον γκρεμό προς τον οποίο μας οδηγεί η καταπίεση που σκέπασε τον τόπο…»

ΠΗΓΗ: MILITAIRE. gr

Όταν ληφθούν αποφάσεις, θα δημοσιοποιηθούν, ανέφερε την Κυριακή ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, σχολιάζοντας το ζήτημα του επικείμενου ανασχηματισμού.

Απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων, μετά το μνημόσυνο πεσόντων και θανόντων στελεχών του Κυπριακού Στρατού στη Λευκωσία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κλήθηκε να τοποθετηθεί για όσα ακούγονται σχετικά με τον ανασχηματισμό. «Δεν επηρεάζομαι. Όταν λάβω οποιεσδήποτε αποφάσεις, θα τις ανακοινώσω», σημείωσε.

Παράλληλα, ανέφερε ότι παρακολουθεί όσα γράφονται, επισημαίνοντας πως «ο καθένας έχει δικαίωμα στη δική του άποψη, είναι απόλυτα σεβαστό· δεν έχω κάτι να προσθέσω».

 Την εκτίμηση ότι «θα ξεκαθαρίσουν αρκετά», ιδίως ως προς τον τρόπο με τον οποίο προχωρούν οι διεργασίες στο Κυπριακό, εξέφρασε ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης, αναφερόμενος στη συνάντηση που θα έχει με τον νέο Τουρκοκύπριο ηγέτη, Τουφάν Έρχιουρμαν. Υπογράμμισε ότι τη Δευτέρα θα υπάρξουν ανακοινώσεις από τα Ηνωμένα Έθνη με τις σχετικές λεπτομέρειες.

Σε δηλώσεις του στους δημοσιογράφους, μετά το μνημόσυνο πεσόντων και θανόντων στελεχών του Κυπριακού Στρατού στη Λευκωσία, και κληθείς να σχολιάσει όσα ανέφερε ο κατοχικός ηγέτης κατά την επίσκεψή του στην Τουρκία, ο Πρόεδρος δήλωσε πως άκουσε «με προσοχή» τις τοποθετήσεις αυτές, τονίζοντας όμως ότι ένα τέτοιο ζήτημα δεν μπορεί να περιορίζεται ούτε να καθορίζεται από δημόσιες δηλώσεις. «Έχω ακούσει πολύ προσεκτικά τις δηλώσεις του νέου Τουρκοκύπριου ηγέτη, όπως και τις δηλώσεις του Τούρκου Προέδρου στη διάρκεια της πρόσφατης συνάντησής τους στην Τουρκία. Το Κυπριακό είναι ένα εθνικό ζήτημα, μια υπόθεση υψίστης σημασίας για την πατρίδα μας· η προσπάθεια για τερματισμό της κατοχής και επανένωση δεν μπορεί να εξαντλείται σε δημόσιες τοποθετήσεις», ανέφερε.

Πρόσθεσε ότι τη Δευτέρα τα Ηνωμένα Έθνη θα εκδώσουν ανακοίνωση σχετικά με την πρώτη συνάντησή του με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη. «Πρόκειται για μία πρώτη συνάντηση, την οποία θεωρώ ιδιαίτερα σημαντική, καθώς στο πλαίσιο της συζήτησης αναμένω πως θα ξεκαθαρίσουν κρίσιμες πτυχές, ειδικά αναφορικά με τα επόμενα βήματα — με μοναδικό στόχο την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων από το σημείο στο οποίο διακόπηκαν το καλοκαίρι του 2017, με σκοπό την επίλυση του Κυπριακού στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου», τόνισε.

Ως μια κρίσιμη ευκαιρία για αποσαφήνιση θέσεων και προθέσεων των δύο πλευρών θεωρούν ο Νίκος Χριστοδουλίδης και ο Τουφάν Έρχιουρμαν την επικείμενη πρώτη τους συνάντηση.

Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης παρέπεμψε χθες στην ανακοίνωση που αναμένεται σήμερα από τα Ηνωμένα Έθνη, μέσω της οποίας θα διευκρινιστεί ο τόπος και ο χρόνος της συνάντησης των δύο ηγετών.

Σε δηλώσεις του μετά το μνημόσυνο πεσόντων και θανόντων στελεχών του Κυπριακού Στρατού στη Λευκωσία, και σε ερώτηση για τις τοποθετήσεις του Τουρκοκύπριου ηγέτη κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Τουρκία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ανέφερε ότι παρακολούθησε «με ιδιαίτερη προσοχή» όσα ειπώθηκαν. Τόνισε, ωστόσο, ότι ένα ζήτημα τέτοιας σημασίας δεν μπορεί ούτε να εξαντλείται ούτε να καθορίζεται από δημόσιες δηλώσεις.

«Άκουσα πολύ προσεκτικά τις τοποθετήσεις του νέου Τουρκοκύπριου ηγέτη, όπως και τις δηλώσεις του Τούρκου Προέδρου κατά τη συνάντησή τους. Το Κυπριακό αποτελεί εθνική υπόθεση, εξαιρετικά σοβαρή — ίσως τη σημαντικότερη για την πατρίδα μας. Η προσπάθεια για τερματισμό της κατοχής και επανένωση δεν μπορεί να περιορίζεται σε δημόσιους σχολιασμούς», σημείωσε.

Υπογράμμισε ότι σήμερα αναμένεται ανακοίνωση των Ηνωμένων Εθνών για την πρώτη του συνάντηση με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη.

Πρόσθεσε ότι πρόκειται για μια συνάντηση «ιδιαίτερης σημασίας», μέσα από την οποία αναμένει να ξεκαθαρίσουν κρίσιμες παράμετροι, ειδικά σε σχέση με τον τρόπο επανεκκίνησης της διαδικασίας από το σημείο όπου σταμάτησε το καλοκαίρι του 2017, στο πλαίσιο που ήδη έχει συμφωνηθεί.

Τόνισε ακόμη ότι, προσεγγίζοντας μια «μεγάλη εθνική υπόθεση» με τη δέουσα υπευθυνότητα, δεν επιθυμεί να προχωρήσει σε δημόσιο σχολιασμό των δηλώσεων, παρότι υπάρχουν πολλά στα οποία θα μπορούσε να απαντήσει.

«Επικεντρώνομαι στην ουσία και στην ίδια τη συνάντηση, όπου θεωρώ πως θα ξεκαθαρίσουν αρκετά», συμπλήρωσε.

Κληθείς να σχολιάσει τις αναφορές Έρχιουρμαν περί προϋποθέσεων για επιστροφή στις συνομιλίες, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης εξήγησε ότι διαθέτει απαντήσεις για κάθε ζήτημα, αλλά —ως ένδειξη σοβαρότητας— δεν πρόκειται να εμπλακεί σε δημόσια διαπραγμάτευση.

Εάν ο Τουρκοκύπριος ηγέτης και η Τουρκία επιθυμούν πραγματικά λύση στο Κυπριακό με βάση το συμφωνημένο πλαίσιο, «τότε μπορεί να υπάρξει πρόοδος», είπε. «Αν όμως επιδιώκουν άλλες στοχεύσεις, οι εξελίξεις δεν θα είναι θετικές».

Υπενθύμισε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία —ως η πλευρά που βιώνει την κατοχή— οφείλει να επιδεικνύει υπευθυνότητα καθημερινά, κάτι που, όπως ανέφερε, πράττει.

Επανέλαβε ότι το Κυπριακό δεν μπορεί να λυθεί μέσω δημόσιας αντιπαράθεσης: «Δεν πρόκειται να απαντήσω σήμερα στον κ. Ερντογάν ή στον Τουρκοκύπριο ηγέτη, δημιουργώντας μια ατέρμονη αλυσίδα δηλώσεων».

Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης αναφέρθηκε και στο έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου–Ελλάδας, που εντάσσεται στον Οικονομικό Διάδρομο Ινδίας–Μέσης Ανατολής–Ευρώπης (IMEC).

Όπως επισήμανε, στο ίδιο πλαίσιο περιλαμβάνονται και άλλες δράσεις, αρκετές εκ των οποίων θα ανακοινωθούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση κατά τη διάρκεια της Κυπριακής Προεδρίας.

Στις δηλώσεις του υπογράμμισε ότι ο διάδρομος Ινδίας–Μέσης Ανατολής–Ευρώπης αποτελεί έργο υψηλής στρατηγικής σημασίας, το οποίο ενισχύει τη σύμπραξη ΕΕ και ΗΠΑ. Μέσα σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο, ανέφερε, επιμέρους έργα —μεταξύ αυτών και η ηλεκτρική διασύνδεση— συμβάλλουν ουσιαστικά στην υλοποίηση του IMEC.

Τόνισε ότι δεν πρόκειται για θεωρητικές εξαγγελίες, αλλά για συγκεκριμένες πρωτοβουλίες που ενισχύουν την προοπτική του διαδρόμου και αποδεικνύουν στην πράξη το αυξημένο και ουσιαστικό ενδιαφέρον της ΕΕ για τη Μέση Ανατολή — κάτι που η Κυπριακή Δημοκρατία επιδιώκει εδώ και καιρό και για το οποίο, όπως είπε, υπάρχουν ήδη απτά αποτελέσματα.