Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, χαρακτήρισε, σε δηλώσεις του τη Δευτέρα, ως ύψιστη προτεραιότητα την αύξηση της συμμετοχής του πρωτογενούς τομέα στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ). Εκφράζοντας την πεποίθηση ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό, ανέφερε ότι η «πολύ ενθαρρυντική» ανταπόκριση των νέων γεωργών στα προγράμματα του Υπουργείου Γεωργίας, που υλοποιούνται μέσω του Κυπριακού Οργανισμού Αγροτικών Πληρωμών (ΚΟΑΠ), αποτελεί καθοριστικό παράγοντα.

Οι δηλώσεις έγιναν κατά τη συνάντησή του με τον Επίτροπο του ΚΟΑΠ, Ανδρέα Κυπριανού, ο οποίος του παρέδωσε την Ετήσια Έκθεση του Οργανισμού για το 2024. «Τα θέματα της αύξησης του πρωτογενούς τομέα στη χώρα μας αποτελούν ύψιστη προτεραιότητα, ένα μεγάλο στοίχημα που θεωρώ ότι μπορούμε να επιτύχουμε», τόνισε ο Πρόεδρος. Πρόσθεσε ότι είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό το γεγονός ότι οι νέοι, μετά από πολλά χρόνια, επανεντάσσονται στον πρωτογενή τομέα, ενώ ταυτόχρονα συνεχίζονται οι προσπάθειες μέσω εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

Ο Πρόεδρος υπενθύμισε ότι σε λιγότερο από 45 ημέρες ξεκινά η κυπριακή Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με κρίσιμες διαπραγματεύσεις για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, και ειδικά για την Κοινή Αγροτική Πολιτική. «Ναι, ο προϋπολογισμός της ΕΕ πρέπει να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προκλήσεις της, όπως η άμυνα, η ασφάλεια, το μεταναστευτικό και η ανταγωνιστικότητα. Παράλληλα, πρέπει να διατηρηθούν φάκελοι όπως η Κοινή Αγροτική Πολιτική και το Ταμείο Συνοχής, που ωφελούν τους Ευρωπαίους πολίτες, και προς αυτή την κατεύθυνση θα εργαστούμε», ανέφερε.

Ο Πρόεδρος τόνισε επίσης ότι «δεν έχουμε την πολυτέλεια να χάνουμε ούτε ένα ευρώ» από τα διαθέσιμα ευρωπαϊκά κονδύλια. Επιπλέον, αναφέρθηκε στη δυναμική ανάδειξη των κυπριακών προϊόντων μέσω των φεστιβάλ στις κοινότητες, τα οποία χαρακτηρίζονται πολύ επιτυχημένα, ενισχύοντας την εξαγωγική δραστηριότητα και προβάλλοντας τα προϊόντα της κυπριακής γης.

Από την πλευρά του, ο Επίτροπος του ΚΟΑΠ, Ανδρέας Κυπριανού, ευχαρίστησε τον Πρόεδρο για τη συνεργασία, η οποία οδήγησε σε σχεδόν πλήρη απορρόφηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων και αύξηση των ενισχύσεων προς τους Κύπριους αγρότες κατά περίπου 20% το 2024, με αναμενόμενη αύξηση 25% το 2025. Ο ίδιος σημείωσε ότι στα 21 χρόνια λειτουργίας του Οργανισμού έχουν επιδοτηθεί περίπου 2,27 δισ. ευρώ, με αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια, αποτέλεσμα και της συμβολής του Προέδρου.

Ο Επίτροπος τόνισε ότι τα κρατικά κονδύλια, σε συνδυασμό με τα ευρωπαϊκά, έχουν αυξηθεί σημαντικά, ενώ αναφέρθηκε στην «πρωτοφανή» ταχύτητα αντίδρασης της Κυβέρνησης στις αποζημιώσεις γεωργών και κτηνοτρόφων μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του προηγούμενου καλοκαιριού, γεγονός που αναγνωρίζεται από τους ίδιους τους πληγέντες. Παρά τις προκλήσεις στον τομέα του νερού και την ανομβρία, υπάρχει έντονο ενδιαφέρον των νέων γεωργών να ενταχθούν στα σχέδια επιδοτήσεων που προκήρυξε το Υπουργείο Γεωργίας μέσω του ΚΟΑΠ. Ο Πρόεδρος χαρακτήρισε τον αγροτοκτηνοτροφικό τομέα και τη μεταποίηση ως «πεδίον δόξης λαμπρόν» για την κυπριακή οικονομία, επισημαίνοντας παράλληλα ότι τα παραδοσιακά κυπριακά προϊόντα είναι υψηλής ποιότητας και εκτιμώνται στην Ευρώπη και διεθνώς.

«Αυξάνοντας την εξαγωγική προσπάθεια της Κύπρου στα παραδοσιακά προϊόντα, μπορούμε να ενισχύσουμε την αγροτική οικονομία και να αυξήσουμε τη συμμετοχή του πρωτογενούς τομέα στο ΑΕΠ», κατέληξε ο Πρόεδρος.

Ο Επίτροπος υπογράμμισε ότι ο ΚΟΑΠ βρίσκεται «στον πάτο» των διορθώσεων της ΕΕ, χάρη στους αυστηρούς ελέγχους και τη σωστή λειτουργία του Οργανισμού, ενώ ανακοίνωσε ότι το 2026 η Κύπρος θα φιλοξενήσει το συνέδριο των διευθυντών αγροτικών πληρωμών, προσκαλώντας τον Πρόεδρο να απευθύνει χαιρετισμό.

Στόχος του συνεδρίου είναι να αναδειχθούν οι ιδιαιτερότητες της Κύπρου, από το μικρό μέγεθος των αγροτικών εκτάσεων μέχρι το υψηλό διοικητικό κόστος των επιδοτήσεων, και να προταθούν τρόποι για ουσιαστική απλοποίηση των διαδικασιών και ευκολότερη πρόσβαση των γεωργών και κτηνοτρόφων στα ευρωπαϊκά κονδύλια, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της ΕΕ.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) έκρινε, σε μια ιδιαίτερα σημαντική απόφαση, ότι οι μειώσεις σε μισθούς και συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων της Κύπρου κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης ήταν συμβατές με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Η υπόθεση Constantinou and Others v. Cyprus, που αφορά πέντε ομαδικές προσφυγές δεκάδων εργαζομένων και συνταξιούχων, οδήγησε την πλειοψηφία του Δικαστηρίου στο συμπέρασμα ότι οι περικοπές συνιστούσαν νόμιμη και αναλογική παρέμβαση σε μια περίοδο εξαιρετικά δύσκολων δημοσιονομικών συνθηκών.

Το Δικαστήριο αναγνώρισε ότι η επιβολή έκτακτων εισφορών και οι μειώσεις μισθών συνιστούσαν παρέμβαση στο δικαίωμα των προσφευγόντων στην περιουσία. Ωστόσο, η πλειοψηφία έκρινε ότι η παρέμβαση δεν υπερέβαινε τα όρια του Άρθρου 1 του Πρωτοκόλλου 1, καθώς στόχευε στην αντιμετώπιση μιας κατάστασης εκτεταμένης οικονομικής κρίσης.

Το ΕΔΔΑ υπενθύμισε ότι τα κράτη διαθέτουν «ευρεία διακριτική ευχέρεια» όταν διαχειρίζονται κοινωνικοοικονομικές πολιτικές. Η πλειοψηφία κατέληξε ότι οι μειώσεις ήταν προσωρινές, αναλογικές και στοχευμένες, χωρίς να θέτουν τους προσφεύγοντες σε κίνδυνο αδυναμίας αξιοπρεπούς διαβίωσης. Κατά συνέπεια, όπως αναφέρει η απόφαση, δεν συνιστάτο παραβίαση του δικαιώματος στην περιουσία.

Σημαντικό τμήμα των προσφυγών αφορούσε τη συνέπεια της νομολογίας του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Κύπρου. Οι προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι το Ανώτατο είχε αποφασίσει «απρόβλεπτα», παραβιάζοντας προηγούμενες αποφάσεις του. Το ΕΔΔΑ απέρριψε τον ισχυρισμό, υπογραμμίζοντας ότι «το Δικαστήριο δεν διαπιστώνει απόκλιση ή αντίφαση ικανή να υπονομεύσει την ασφάλεια δικαίου» και ότι οι διαφοροποιημένες προσεγγίσεις ήταν επαρκώς αιτιολογημένες. Κατά συνέπεια, δεν υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 6 της Σύμβασης.

Έντονη η μειοψηφία

Η απόφαση συνοδεύτηκε από εκτενή μειοψηφούσα γνώμη τριών δικαστών, οι οποίοι διατύπωσαν σοβαρές ενστάσεις σε επίπεδο νομικής συλλογιστικής και θεσμικής συνέπειας.

Οι δικαστές της μειοψηφίας τόνισαν ότι το κυπριακό Σύνταγμα, συγκεκριμένα το Άρθρο 23, παρέχει αυστηρότερη προστασία στο δικαίωμα ιδιοκτησίας σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση. Υποστήριξαν ότι το Ανώτατο Δικαστήριο της Κύπρου και στη συνέχεια το ΕΔΔΑ θα έπρεπε να λάβουν σοβαρότερα υπόψη αυτή τη διαφορά. Επεσήμαναν ότι η ερμηνεία της κυπριακής νομολογίας ήταν απρόβλεπτη, θίγοντας την ασφάλεια δικαίου, προσθέτοντας ότι «η υιοθετηθείσα προσέγγιση ήταν ανεπαρκώς αιτιολογημένη και επέτρεψε στο κράτος να παρακάμψει τις αυστηρότερες συνταγματικές εγγυήσεις». Οι μειοψηφούντες έκλεισαν με προειδοποίηση για τις επιπτώσεις.

Η απόφαση επιβεβαιώνει ότι το ΕΔΔΑ δίνει ευρεία κατανόηση στις κρατικές παρεμβάσεις σε περιόδους οικονομικής κρίσης, ειδικά όταν οι μειώσεις είναι προσωρινές και στοχευμένες, στο πλαίσιο της «αναγκαστικής ισορροπίας» μεταξύ ατομικών δικαιωμάτων και επιβίωσης του κράτους. Ωστόσο, η μειοψηφία θέτει κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τα όρια προστασίας των συνταγματικών δικαιωμάτων και τη συνέπεια της νομολογίας κατά την αλλαγή του νομικού πλαισίου αντιμετώπισης της κρίσης.

Η ανακοίνωση της Νομικής Υπηρεσίας

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου απέρριψε πέντε αιτήσεις που κατατέθηκαν κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας από 450 εργαζόμενους και συνταξιούχους του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, εξαιτίας της μερικής περικοπής των μισθών ή των συντάξεών τους από το Γενικό Λογιστήριο λόγω της οικονομικής κρίσης. Η ετυμηγορία του ΕΔΔΑ κρίθηκε εξαιρετικά σημαντική για τα δημόσια οικονομικά της χώρας.

Οι πέντε υποθέσεις αμφισβητούσαν τον «Νόμο περί Μείωσης Απολαβών και Συντάξεων των Αξιωματούχων, Εργοδοτουμένων και Συνταξιούχων της Κρατικής Υπηρεσίας και του Ευρύτερου Δημόσιου Τομέα, Ν. 168(I)/2012» και τον «Νόμο περί Έκτακτης Εισφοράς Αξιωματούχων, Εργοδοτουμένων και Συνταξιούχων της Κρατικής Υπηρεσίας και του Ευρύτερου Δημόσιου Τομέα, Ν. 112(I)/2011». Οι 450 αιτητές προσέφυγαν στο ΕΔΔΑ αφού οι προσφυγές τους απορρίφθηκαν, κατά πλειοψηφία, από το Ανώτατο Δικαστήριο (Αποφάσεις Γεώργιος Χαραλάμπους κ.ά. v. Κυπριακή Δημοκρατία και Κυπριακή Δημοκρατία v. Αυγουστή και άλλων).

Οι αιτητές υποστήριξαν παραβίαση του δικαιώματος ιδιοκτησίας (Άρθρο 1 Πρωτοκόλλου 1), παραβίαση δικαιώματος δίκαιης δίκης (Άρθρο 6 ΕΣΔΑ) λόγω αντιφάσεων στην κυπριακή νομολογία και παραβίαση της απαγόρευσης διακρίσεων (Άρθρο 1 Πρωτοκόλλου 12) λόγω διαφορετικής μεταχείρισης μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Το ΕΔΔΑ απέρριψε τον ισχυρισμό παραβίασης δίκαιης δίκης, θεωρώντας ότι δεν υπήρξε απόκλιση στη νομολογία του Ανώτατου. Όσον αφορά το δικαίωμα ιδιοκτησίας, η πλειοψηφία έκρινε ότι οι μειώσεις αποτελούσαν νόμιμη παρέμβαση, προβλεπόμενη από τον νόμο και σύμφωνη με τα πρότυπα του ΕΔΔΑ. Οι μειώσεις εξυπηρετούσαν το δημόσιο συμφέρον σε περίοδο κρίσης, ήταν κλιμακωτές, περιορισμένης διάρκειας και πέτυχαν δίκαιη ισορροπία μεταξύ δημοσίου συμφέροντος και ατομικών δικαιωμάτων.

Σχετικά με την απαγόρευση διακρίσεων, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι ή αξιωματούχοι που βασίζονται στον κρατικό προϋπολογισμό δεν βρίσκονταν σε ανάλογη θέση με άλλους εργαζόμενους.

Στην απόφαση συμφώνησαν πέντε δικαστές του ΕΔΔΑ, ενώ οι κ. Γιώργος Σεργίδης και κα Anna Adamska-Gallant διατύπωσαν μειοψηφούσα γνώμη. Την υπόθεση εκπροσώπησε ενώπιον του ΕΔΔΑ η Ανώτερη Δικηγόρος της Δημοκρατίας κα Θεοδώρα Χριστοδουλίδου, εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας.

Το μεσημέρι, ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη, υπογράφηκε η καταρχήν συμφωνία για την ΑΤΑ, η οποία διασφαλίζει τη σταθερή λειτουργία του θεσμού.

Σε δηλώσεις του κατά τη διάρκεια ειδικής τελετής στο Προεδρικό Μέγαρο, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας τόνισε ότι «επιτυγχάνεται μόνιμη συμφωνία για την ΑΤΑ».

«Ένα ζήτημα που παρέμενε ανοιχτό για πάνω από δεκαπέντε χρόνια, αποτέλεσμα της δημοσιονομικής κρίσης που επηρέασε τη χώρα, επιλύεται σήμερα οριστικά, με σεβασμό στους θεσμούς του κοινωνικού διαλόγου και με προοπτική για το μέλλον της οικονομίας και των εργαζομένων», πρόσθεσε ο κ. Χριστοδουλίδης.

Συνεχίζοντας, υπογράμμισε: «Ολοκληρώνεται μια σημαντική προσπάθεια και επιτυγχάνεται, μέσω υπεύθυνου και εποικοδομητικού διαλόγου, η μόνιμη συμφωνία για την Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή».

Όπως εξήγησε, «παραλάβαμε την ΑΤΑ στο 50% και σήμερα επιτυγχάνεται η πλήρης αποκατάστασή της στο 100% εντός 18 μηνών».

Σύμφωνα με τον Πρόεδρο, «με το νέο πλαίσιο εντάσσονται πάνω από 55.000 νέοι δικαιούχοι».

«Για να φτάσουμε στη συμφωνία, χρειάστηκαν συγκλίσεις και συμβιβασμοί μεταξύ των δύο πλευρών», τόνισε χαρακτηριστικά ο κ. Χριστοδουλίδης.