Η πρόθεση του Προέδρου της Σερβίας, Aleksandar Vučić, να παραστεί στη στρατιωτική παρέλαση της 9ης Μαΐου στη Μόσχα, με αφορμή την Ημέρα της Νίκης, έχει προκαλέσει κύμα αντιδράσεων στις Βρυξέλλες. Για πρώτη φορά, η Ευρωπαϊκή Ένωση αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να διακόψει την ενταξιακή πορεία της Σερβίας, ως συνέπεια της συμμετοχής της σε μια τελετή με έντονο πολιτικό συμβολισμό.

Παρά τις αυξανόμενες πιέσεις, τόσο από την ΕΕ όσο και από κράτη-μέλη όπως η Εσθονία, ο Vučić επιμένει στην απόφασή του να παραστεί, συνοδευόμενος από μονάδα του Σερβικού Στρατού. Πρωταγωνιστικό ρόλο στην άσκηση πίεσης έχουν αναλάβει η Ύπατη Εκπρόσωπος Kaja Kallas και ο γενικός γραμματέας του εσθονικού ΥΠΕΞ, Jonatan Vseviov, οι οποίοι δεν διστάζουν να προειδοποιήσουν πως μια τέτοια κίνηση μπορεί να θεωρηθεί παραβίαση των βασικών αρχών προσχώρησης στην ΕΕ. Ο Vseviov ήταν κατηγορηματικός, τονίζοντας πως η συμμετοχή του Vučić θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και σε πλήρη διακοπή των διαπραγματεύσεων.

Από την πλευρά της Σερβίας, οι αντιδράσεις παραμένουν συγκρατημένες αλλά αποφασιστικές. Ο Πρόεδρος Vučić έχει παραδεχθεί δημόσια την ύπαρξη εξαιρετικά έντονων πιέσεων, ωστόσο παραμένει αμετακίνητος στην απόφασή του. Ο πρώην διπλωμάτης Zoran Milivojević εκτιμά πως οι προειδοποιήσεις των Βρυξελλών είναι υπερβολικές και πιθανώς αντίθετες προς μια συνεκτική στρατηγική της ΕΕ. Τονίζει, μάλιστα, πως κράτη όπως η Ουγγαρία, η Σλοβακία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Κύπρος και η Ελλάδα ενδέχεται να μη συνταχθούν με αυτή την τιμωρητική στάση. Υπογραμμίζει επίσης ότι οποιαδήποτε κύρωση θα απαιτούσε συλλογική πολιτική απόφαση στο Συμβούλιο της ΕΕ – κάτι που θεωρεί απίθανο.

Σύμφωνα με τον Milivojević, η πιο ρεαλιστική συνέπεια θα μπορούσε να είναι το προσωρινό πάγωμα του Cluster 3 των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Ο ιστορικός Stefan Radojković συμμερίζεται την άποψη ότι η ΕΕ στερείται τόσο εργαλείων πίεσης όσο και κινήτρων — με την πλήρη ένταξη να μοιάζει απίθανη στο ορατό μέλλον, λόγω της γενικότερης κόπωσης από τη διεύρυνση.

Αξίζει να σημειωθεί πως ο Vučić έχει συμμετάσχει και παλαιότερα στην Παρέλαση Νίκης, συγκεκριμένα το 2018 και το 2020, και δηλώνει υπερήφανος για την πρόσκληση του Vladimir Putin. Κατά τον Milivojević, η παρουσία της Σερβίας δεν αποτελεί πολιτική πρόκληση, αλλά πράξη ιστορικής μνήμης, με δεδομένη τη συμβολή της Ρωσίας στην ήττα του φασισμού.

Επιπλέον, ο ίδιος υπογραμμίζει πως η Σερβία δεν έχει ακόμη δεσμευτεί από την κοινή εξωτερική πολιτική της ΕΕ, καθώς δεν είναι κράτος-μέλος και δεν ανήκει στο ΝΑΤΟ. Η ευθυγράμμιση με την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική αποτελεί μέρος των τελευταίων σταδίων της ενταξιακής διαδικασίας. Τέλος, προβάλλει τρία επιχειρήματα υπέρ της συμμετοχής: τον ιστορικό χαρακτήρα της επετείου, την προσήλωση της Σερβίας στην ειρήνη και το διεθνές δίκαιο, και την αντίθεσή της σε εξωτερικές πιέσεις που λειτουργούν εκβιαστικά.

Η κατάσταση δείχνει ότι το Βελιγράδι κινείται σε ένα λεπτό διπλωματικό μονοπάτι, μεταξύ της παραδοσιακής σχέσης του με τη Μόσχα και των ευρωπαϊκών του φιλοδοξιών. Το ερώτημα που αναδύεται είναι αν η πορεία της Σερβίας προς την ΕΕ μπορεί να συνεχιστεί υπό τις σημερινές γεωπολιτικές συνθήκες και πολιτικές εντάσεις.

ΠΗΓΗ: IBNA