Οι γεωπολιτικές εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο επανέρχονται στο προσκήνιο, μετά την υπογραφή νέας συμφωνίας θαλάσσιας οριοθέτησης μεταξύ Τουρκίας και της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας (GNU) της Λιβύης. Η Άγκυρα εντείνει τις πιέσεις προς τις παράκτιες χώρες της περιοχής — Ελλάδα, Κύπρο, Ισραήλ και Αίγυπτο — αμφισβητώντας τα όρια των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ) τους και επαναφέροντας στο τραπέζι μακροχρόνιες διεκδικήσεις.

Τρεις βασικοί άξονες έντασης

Σύμφωνα με ανάλυση του ειδικού σε ενεργειακά ζητήματα Dr. Cyril Widdershoven στην ιστοσελίδα Oilprice.com, η Τουρκία ενεργοποιεί πολλαπλά μέτωπα που αυξάνουν τον κίνδυνο στρατιωτικής ή διπλωματικής σύγκρουσης:

  1. Η νέα θαλάσσια συμφωνία με τη Λιβύη ενισχύει τις τουρκικές διεκδικήσεις έναντι της Ελλάδας, της Κύπρου, της Αιγύπτου και του Ισραήλ.

  2. Οι τουρκικές ναυτικές δραστηριότητες ανοιχτά της Λιβύης, σε συνδυασμό με επερχόμενες ψηφοφορίες στο λιβυκό κοινοβούλιο, προκαλούν ανησυχία για πιθανή κλιμάκωση.

  3. Αναφορές για μυστικές συνομιλίες μεταξύ Άγκυρας και Δαμασκού για καθορισμό ΑΟΖ δημιουργούν επιπλέον πίεση στην Αθήνα, τη Λευκωσία και το Κάιρο.

Αμφισβήτηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων

Τον Ιούνιο 2025, η Τουρκία κατέθεσε στην UNESCO νέο χάρτη που αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο, υποστηρίζοντας ότι τα ελληνικά χωρικά ύδατα πρέπει να περιοριστούν στα έξι ναυτικά μίλια. Η Άγκυρα θεωρεί την ελληνική θέση απειλή κατά των συμφερόντων της και εξακολουθεί να στηρίζει την τουρκοκυπριακή διοίκηση από το 1974.

Πρόσφατες πληροφορίες κάνουν λόγο για τουρκικούς στρατιωτικούς ελιγμούς με στόχο την αμφισβήτηση των ελληνικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Παρά τις περιορισμένες διπλωματικές επαφές μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας, ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει καλέσει την Τουρκία να αποσύρει το casus belli του 1995 για να υπάρξει πρόοδος στις σχέσεις με την ΕΕ.

Λιβύη: Το νέο επίκεντρο της έντασης

Η τουρκική εμπλοκή στη Λιβύη εστιάζει σε εκμετάλλευση ενεργειακών κοιτασμάτων σε αμφισβητούμενες θαλάσσιες ζώνες. Η Άγκυρα επιμένει ότι το Μνημόνιο Συνεργασίας του 2019 με τη GNU είναι νόμιμο, ενώ απορρίπτει κάθε αμφισβήτηση ως πρόκληση με ενδεχόμενες στρατιωτικές συνέπειες.

Η Ελλάδα έχει χαρακτηρίσει τη συμφωνία άκυρη και διατηρεί ανοιχτή διπλωματική γραμμή με λιβυκές αρχές. Η Βουλή των Αντιπροσώπων της Λιβύης, που πρόσκειται στον στρατηγό Χαφτάρ, αναμένεται να ψηφίσει σύντομα για το μέλλον του μνημονίου, ενώ εξετάζεται και πιθανή ελληνική ναυτική παρουσία στην περιοχή.

Η Αίγυπτος, η Κύπρος και το Ισραήλ τάσσονται υπέρ της ελληνικής θέσης, εκφράζοντας ανησυχία για τις στρατηγικές επιδιώξεις της Άγκυρας. Το Κάιρο, μάλιστα, ζήτησε από την Ουάσινγκτον να παρέμβει προκειμένου να εμποδιστεί η κύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου.

Προσέγγιση με τη Συρία και γεωπολιτικές συνέπειες

Στο προσκήνιο έρχονται και φήμες περί διαπραγματεύσεων Τουρκίας-Συρίας για νέα θαλάσσια συμφωνία σε μεταπολεμικό σκηνικό. Διαρροή επιστολής του Τούρκου ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν επιβεβαιώνει ότι υπάρχει συντονισμός για συμφωνία μελλοντικής οριοθέτησης ΑΟΖ, που θα ενίσχυε τις τουρκικές θέσεις και θα συνέδεε άμεσα την τουρκική διεκδίκηση με τη Βόρεια Κύπρο.

Μια τέτοια εξέλιξη θα έπληττε σοβαρά τα στρατηγικά και ενεργειακά συμφέροντα Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου, θέτοντας σε κίνδυνο τον ρόλο του Φόρουμ Φυσικού Αερίου Ανατολικής Μεσογείου (EMGF) και υπονομεύοντας τη σταθερότητα στην περιοχή.