Από τη Σερβία και τη Βόρεια Μακεδονία μέχρι την Ελλάδα και τη Βουλγαρία, ένα πανβαλκανικό κύμα οργής ξεχύνεται στους δρόμους. Χιλιάδες νέοι διαδηλώνουν ενάντια στη διαφθορά, με το σύνθημα «Η διαφθορά σκοτώνει» να γίνεται το κεντρικό κάλεσμα σε χώρες όπου οι φιλοδοξίες για ένταξη ή εναρμόνιση με την ΕΕ συγκρούονται με παγιωμένες πρακτικές δωροδοκίας και ατιμωρησίας.

Οι μαζικές διαδηλώσεις πυροδοτήθηκαν από μια σειρά τραγικών περιστατικών που κόστισαν δεκάδες ζωές. Στη Σερβία, η κατάρρευση της οροφής ενός πρόσφατα ανακαινισμένου σιδηροδρομικού σταθμού προκάλεσε σοκ και οργή. Στη Βόρεια Μακεδονία, μια φονική πυρκαγιά σε νυχτερινό κέντρο διασκέδασης ανέδειξε τις εγκληματικές ελλείψεις ασφαλείας. Στην Ελλάδα, η συγκάλυψη της σιδηροδρομικής τραγωδίας των Τεμπών ενίσχυσε τη λαϊκή δυσπιστία απέναντι στο κράτος.

Σε μια περιοχή που αντιμετωπίζει χρόνια προβλήματα κράτους δικαίου και πολιτικής αστάθειας, οι πολίτες αποφάσισαν πως «αρκετά». Οι κινητοποιήσεις πήραν γρήγορα διαστάσεις, εξελίχθηκαν σε γενικευμένες εκδηλώσεις αμφισβήτησης και έφεραν σε δύσκολη θέση κυβερνήσεις που μέχρι σήμερα βασίζονταν στην αδιαφορία και τον φόβο των πολιτών.

Ελλάδα: «Δεν έχω οξυγόνο»

Η σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών, που στέρησε τη ζωή σε 57 ανθρώπους στις 28 Φεβρουαρίου 2023, έγινε σύμβολο κρατικής ανικανότητας και συγκάλυψης. Παρά τις προειδοποιήσεις εργαζομένων για ελλείψεις ασφαλείας, η κυβέρνηση επιχείρησε να αποδώσει την καταστροφή σε «ανθρώπινο λάθος».

Το αποτέλεσμα ήταν ένα πρωτοφανές ξέσπασμα οργής. Μέσα σε λίγες μέρες, χιλιάδες νέοι κατέκλυσαν τους δρόμους φωνάζοντας «Δεν έχω οξυγόνο», μια ανατριχιαστική αναφορά στα τελευταία λόγια εγκλωβισμένων επιβατών. Οι διαδηλώσεις εξαπλώθηκαν από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη σε ολόκληρη τη χώρα, ενώ οι απεργίες παρέλυσαν τη δημόσια ζωή.

Παρά τις κυβερνητικές υποσχέσεις για μεταρρυθμίσεις, οι αποκαλύψεις για απευθείας αναθέσεις και χαμένα κονδύλια ενίσχυσαν την αγανάκτηση. Οι διαδηλώσεις μετατράπηκαν σε ένα κίνημα συνολικής αμφισβήτησης της εξουσίας, σε πλήρη συγχρονισμό με τις κινητοποιήσεις στη Σερβία και τη Βόρεια Μακεδονία.

Σερβία: «Η διαφθορά σκοτώνει»

Στη Σερβία, η οργή ξέσπασε μετά την κατάρρευση της οροφής του πρόσφατα ανακαινισμένου σιδηροδρομικού σταθμού στο Νόβι Σαντ, που στοίχισε τη ζωή σε 16 ανθρώπους. Το γεγονός ότι η ανακαίνιση είχε ολοκληρωθεί λίγους μήνες πριν την τραγωδία ενίσχυσε τις υποψίες ότι υπήρξε διαφθορά στα κατασκευαστικά έργα.

Στις 15 Μαρτίου, η Σερβία γνώρισε τη μεγαλύτερη διαδήλωση στην ιστορία της: πάνω από 300.000 άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους του Βελιγραδίου. Το “κόκκινο αποτύπωμα χεριού”, σύμβολο της οργής κατά της διαφθοράς, εμφανίστηκε παντού – σε αφίσες, τοίχους, ακόμα και στις σημαίες των διαδηλωτών.

Η κυβέρνηση του Αλεξάνταρ Βούτσιτς κλυδωνίστηκε. Υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι παραιτήθηκαν, ενώ περισσότεροι από 12 άνθρωποι κατηγορήθηκαν, μεταξύ αυτών και ο πρώην υπουργός Μεταφορών. Παρά τις υποσχέσεις για «κάθαρση», οι διαδηλωτές παραμένουν επιφυλακτικοί.

Βόρεια Μακεδονία: «Το σύστημα είναι το επόμενο»

Στις 16 Μαρτίου, μια φονική πυρκαγιά στο νυχτερινό κέντρο Pulse στο Κοτσάνι προκάλεσε πανεθνικό σοκ. Ο απολογισμός: 59 νεκροί, κυρίως νέοι. Η φωτιά ξεκίνησε από πυροτεχνήματα σε έναν χώρο που δεν διέθετε επαρκή έξοδο κινδύνου.

Η οργή ξεχείλισε. Στις 24 Μαρτίου, χιλιάδες πολίτες διαδήλωσαν στα Σκόπια, κρατώντας πανό που έγραφαν «Το σύστημα είναι το επόμενο». Μέσα σε λίγες μέρες, 34 άτομα, μεταξύ των οποίων τρεις πρώην δήμαρχοι, συνελήφθησαν.

Η τραγωδία στο Κοτσάνι ξύπνησε μνήμες από την πυρκαγιά στο κλαμπ Collective στη Ρουμανία το 2015, που οδήγησε στην παραίτηση της τότε κυβέρνησης. Οι πολίτες απαιτούν πλέον συστημικές αλλαγές και όχι απλώς την τιμωρία μεμονωμένων ατόμων.

Βουλγαρία: Ολιγάρχες στο στόχαστρο

Στη Βουλγαρία, οι διαδηλωτές στρέφονται κατά του Delyan Peevski, ενός από τους πιο ισχυρούς ολιγάρχες της χώρας. Παρότι δεν συμμετέχει επίσημα στην κυβέρνηση, θεωρείται πως ελέγχει μεγάλο μέρος του πολιτικού συστήματος.

Στις 19 Μαρτίου, χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωσαν μπροστά από το Δικαστικό Μέγαρο της Σόφιας με το σύνθημα «Έξω οι ολιγάρχες από την εξουσία». Οι πολίτες απαιτούν διαφάνεια και τερματισμό της επιρροής των οικονομικών συμφερόντων στην πολιτική.

Ρουμανία: Πολιτική κρίση και εκλογές-φάντασμα

Στη Ρουμανία, οι διαδηλώσεις ξέσπασαν μετά τον αποκλεισμό του Calin Georgescu από τις προεδρικές εκλογές του 2025. Οι πολίτες είδαν την κίνηση αυτή ως παρέμβαση στο εκλογικό σύστημα, ενώ νέα σκάνδαλα διαφθοράς επιδείνωσαν την κρίση εμπιστοσύνης.

Οι διαδηλώσεις στα Βαλκάνια δεν είναι μεμονωμένες. Συνδέονται από μια κοινή αγανάκτηση απέναντι στη διαφθορά και την έλλειψη λογοδοσίας.  Το μήνυμα είναι σαφές: Η διαφθορά σκοτώνει – και οι πολίτες δεν θα σωπάσουν.

ΠΗΓΗ: ΙΒΝΑ