Στη εκπομπή “Ενδελεχώς” με τον Χρήστο Ιακώβου στην τηλεόραση του Vouli.TV, φιλοξενήθηκε ο δημοσιογράγος Σπύρος Κέττηρος σε μία συζήτηση για το πραξικόπημα των Τουρκοκυπρίων το 1963 και τις επιπτώσεις του.
Πρώτη μετάδοση 27/2/2020

του Χάρη Θεραπή*

Η πρόσφατη αναγνώριση της Σομαλιλάνδης από το Ισραήλ δεν αποτελεί μια μεμονωμένη διπλωματική πράξη, αλλά μια στρατηγική κίνηση υψηλού γεωπολιτικού συμβολισμού. Για πρώτη φορά, το Ισραήλ μεταφέρει με σαφήνεια τον ανταγωνισμό του με την Τουρκία πέρα από τη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο, ανοίγοντας ένα νέο μέτωπο στο Κέρας της Αφρικής – σε έναν χώρο κρίσιμο για τις παγκόσμιες θαλάσσιες και ενεργειακές ροές.

Η Σομαλιλάνδη, αν και μη διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος, ελέγχει την περιοχή της Μπερμπέρα, σε άμεση εγγύτητα με το στενό του Βαβ-ελ-Μαντέμπ. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα θαλάσσια «σημεία πνιγμού» παγκοσμίως, από το οποίο διέρχεται μεγάλο μέρος του παγκόσμιου εμπορίου και των ενεργειακών ροών προς το Σουέζ και, κατ’ επέκταση, την Ανατολική Μεσόγειο. Με την αναγνώριση αυτή, το Ισραήλ επιδιώκει να αποκτήσει στρατηγικό βάθος και πρόσβαση σε μια περιοχή που συνδέεται άμεσα με την ασφάλεια των θαλάσσιων γραμμών του.

Η κίνηση αυτή έχει σαφείς αποδέκτες. Πρώτον, την Τουρκία, η οποία τα τελευταία χρόνια επενδύει συστηματικά σε παρουσία και επιρροή στην Αφρική, στη Σομαλία και στην Ερυθρά Θάλασσα, προβάλλοντας τον εαυτό της ως προστάτη μουσουλμανικών πληθυσμών και εγγυητή ασφάλειας. Δεύτερον, την Αίγυπτο και άλλους περιφερειακούς παίκτες που θεωρούν το Κέρας της Αφρικής ζωτικό χώρο για τα δικά τους συμφέροντα. Η αναγνώριση της Σομαλιλάνδης λειτουργεί έτσι ως γεωπολιτικό μήνυμα ανατροπής ισορροπιών.

Παράλληλα, η εξέλιξη αυτή συνδέεται άμεσα με τη συνεχιζόμενη κρίση στη Γάζα, τη ρευστότητα στη Συρία και τον ρόλο του Ιράν. Το Ισραήλ επιχειρεί να διαμορφώσει ένα ευρύτερο πλέγμα αποτροπής και συμμαχιών σε όλο το τόξο από την Ανατολική Μεσόγειο έως την Ερυθρά Θάλασσα, την ώρα που η Τουρκία διεκδικεί ρόλο περιφερειακής δύναμης με ιδεολογικό και πολιτικό αποτύπωμα. Ο ανταγωνισμός αυτός δεν είναι συγκυριακός· είναι δομικός και μακροπρόθεσμος.

Για την Κύπρο, η εξέλιξη αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία. Η ασφάλεια της Ανατολικής Μεσογείου δεν αποσυνδέεται πλέον από τις εξελίξεις στην Ερυθρά Θάλασσα και το Κέρας της Αφρικής. Όσο το Ισραήλ και η Τουρκία μεταφέρουν τον ανταγωνισμό τους σε νέα γεωγραφικά πεδία, τόσο η Κύπρος καθίσταται κομβικό σημείο σταθερότητας αλλά και αυξημένης γεωπολιτικής έκθεσης.

Τι πρέπει να κάνει η Κύπρος

• Να αναβαθμίσει τη γεωπολιτική της ανάγνωση, αντιμετωπίζοντας την Ανατολική Μεσόγειο ως μέρος ενός ενιαίου γεωστρατηγικού τόξου που εκτείνεται έως την Ερυθρά Θάλασσα.

• Να ενισχύσει θεσμικά τις στρατηγικές της συνεργασίες με Ισραήλ, Ελλάδα και εταίρους στην ΕΕ, δίνοντας έμφαση στην ασφάλεια θαλάσσιων υποδομών και ενεργειακών οδών.

• Να επενδύσει στη διπλωματική πρόληψη, αποφεύγοντας τη λογική του παθητικού παρατηρητή ή του δεδομένου συμμάχου.

• Να θωρακίσει την ΑΟΖ και τις κρίσιμες υποδομές, με ευρωπαϊκή και διεθνή στήριξη, απέναντι σε πιέσεις και υβριδικές απειλές.

• Να αξιοποιήσει τον ρόλο της ως κράτος-μέλος της ΕΕ, προβάλλοντας τη σημασία της Κύπρου ως παράγοντα σταθερότητας σε μια διευρυνόμενη ζώνη κρίσεων.

Η αναγνώριση της Σομαλιλάνδης από το Ισραήλ δείχνει ότι ο γεωπολιτικός χάρτης αλλάζει ταχύτερα απ’ όσο συχνά αντιλαμβανόμαστε. Για την Κύπρο, η πρόκληση δεν είναι απλώς να παρακολουθεί τις εξελίξεις, αλλά να τοποθετείται στρατηγικά μέσα σε αυτές.

*Διευθυντή του Vouli.TV

του Χάρη Θεραπή

Υπάρχουν συμφωνίες που υπογράφονται ως ιστορικές, μα καταλήγουν να γράφονται στην ιστορία ως προοίμια μιας νέας τραγωδίας. Η τελευταία συμφωνία για την Παλαιστίνη μοιάζει ακριβώς με αυτό: μια πολυαναμενόμενη ανάσα ανακούφισης που μετατρέπεται, ήδη από την πρώτη της μέρα, σε προμήνυμα της επόμενης καταιγίδας.

Η ανθρωπιστική διάσταση δεν αμφισβητείται· κάθε τέλος αίματος, κάθε απελευθέρωση αιχμαλώτων, κάθε σταμάτημα των βομβαρδισμών είναι μια μικρή νίκη της ζωής απέναντι στη φρίκη. Όμως πέρα από το ανθρώπινο, αρχίζει το πολιτικό — κι εκεί ξεκινά η καταστροφή. Γιατί η ειρήνη αυτή δεν γεννήθηκε από τη δικαιοσύνη, αλλά από την εξάντληση· δεν στηρίζεται σε μια κοινή επιθυμία συνύπαρξης, αλλά σε έναν προσωρινό συμβιβασμό επιτήρησης και επιβίωσης.

Η Γάζα, πληγωμένη και κατεστραμμένη, μοιάζει περισσότερο με σκιά παρά με τόπο. Οι δρόμοι της είναι ερείπια, οι υποδομές της κατεστραμμένες, ο λαός της εξαντλημένος και εξαρτημένος από τη φιλανθρωπία του έξω κόσμου. Μια συμφωνία υπόσχεται την ανοικοδόμηση, μα χωρίς πολιτική αλλαγή — κι αυτό ισοδυναμεί με το να ζητάς από έναν άνθρωπο να ξανασταθεί όρθιος χωρίς να του επιστρέφεις τα πόδια του.

Το Ισραήλ οχυρώνεται μέσα στη Λωρίδα, διατηρεί ζώνες ασφαλείας και ελέγχει κάθε πέρασμα. Οι Παλαιστίνιοι ζουν σε μια «ανοιχτή φυλακή», υπό την αδιάκοπη παρουσία drones και ηλεκτρονικής παρακολούθησης, που υπενθυμίζουν κάθε μέρα το καθεστώς της εξάρτησης. Ο πόλεμος μπορεί να σταμάτησε, αλλά η επιτήρηση δεν σταματά ποτέ. Και η επιτήρηση, με τον καιρό, γεννά την εξέγερση.

Όμως το πιο βαθύ τραύμα δεν είναι το υλικό — είναι το πολιτικό. Η Παλαιστίνη μένει χωρίς ενωτική φωνή, χωρίς ηγεσία που να εμπνέει εμπιστοσύνη και ελπίδα. Οι δυο πλευρές του μελλοντικού της κράτους, η Γάζα και η Δυτική Όχθη, μένουν διαχωρισμένες όχι μόνο γεωγραφικά αλλά και ψυχολογικά. Οι άνθρωποι που θα μπορούσαν να ενώσουν, φυλακίζονται ή απαξιώνονται. Και χωρίς ηγεσία, δεν υπάρχει υπόσχεση κράτους· υπάρχει μόνο διοίκηση υπό επιτήρηση.

Η ειρήνη που παρουσιάζεται ως «ιστορική» δεν λύνει τίποτα. Ανακυκλώνει τα ίδια λάθη, απλώς πάνω σε ένα πιο κατεστραμμένο τοπίο. Αντί να οικοδομεί μέλλον, διατηρεί το παρελθόν με νέα μέσα. Αντί για συμφιλίωση, προσφέρει σιωπή. Και η σιωπή, σε τόπους σαν την Παλαιστίνη, είναι απλώς η ανάπαυλα πριν από τον επόμενο πόλεμο.

Αυτό που ονομάζεται σήμερα «συμφωνία ειρήνης» είναι στην πραγματικότητα μια διαχείριση της δυστυχίας: μια αποστρατιωτικοποιημένη κατοχή με ανθρωπιστικό προσωπείο. Μια απόφαση που υπόσχεται «τέλος» αλλά δεν προσφέρει καμία αρχή. Κι έτσι, το μόνο βέβαιο είναι ότι ο επόμενος κύκλος θα ξεκινήσει πάνω στα ίδια θεμέλια από στάχτη.

Ο πόλεμος που φαίνεται να τελειώνει περιέχει ήδη τους σπόρους του επόμενου. Όπως έγραψε κάποτε ο Μανόλης Αναγνωστάκης, «ο πόλεμος δεν τέλειωσε ποτέ». Στην Παλαιστίνη, αυτό δεν είναι ποίηση. Είναι η πραγματικότητα που επαναλαμβάνεται.