Ένα κρίσιμο φθινόπωρο για τον πρόεδρο

Όταν την 9η Ιουνίου ανακοινώνονταν τα αποτελέσματα των εκλογών, τα παραδοσιακά κόμματα βρίσκονταν σε στιγμή αμηχανίας, και κυρίως αδυναμίας να αντιληφθούν το τι ακριβώς οδήγησε στην απρόσμενη εκλογή του Φειδία Παναγιώτου. Η εσωστρέφεια είχε ήδη ξεκινήσει εξαιτίας της απώλειας ποσοστών, ενώ η αμφισβήτηση κάποιων εκ των αρχηγών των κομμάτων ενισχύθηκε το τελευταίο διάστημα. Η εκλογή του Φειδία Παναγιώτου, όμως, και κατ’ επέκταση το πλήγμα των κομμάτων της συγκυβέρνησης, παραδόξως δεν προκάλεσαν οποιαδήποτε ανησυχία στον Λόφο. Αντιθέτως. Οι δηλώσεις του προέδρου έδειχναν την σαφή απόστασή του από τον κομματικό μηχανισμό. Η έμφασή του ότι δεν προέρχεται από κόμματα, ότι δεν διαθέτει κομματική ταυτότητα, ενίσχυαν τη δυσφορία των συγκυβερνώντων, όμως την ίδια στιγμή καταδείκνυαν πως ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης ήθελε να ακολουθήσει για τον εναπομείναντα χρόνο της θητείας του ένα παρόμοιο μοντέλο προσβλέποντας στην αυθόρμητη στήριξη των πολιτών ανεξαρτήτως κομματικής προέλευσης. Ο ίδιος, βεβαίως, φαίνεται να αγνοεί πως μία σειρά ανοικτών μετώπων κάνουν την προεδρία του ιδιαίτερα σύνθετη, ενώ το ενδεχόμενο επαναδιεκδίκησης δεν θα αποτελεί υγιεινό περίπατο. Τρεις άξονες όμως θα κρίνουν το παιχνίδι και το βάρος του Νίκου Χριστοδουλίδη μέχρι και την ολοκλήρωση της θητείας του, και συνδέονται άμεσα με τον προσεχή Σεπτέμβριο:

• Το Κυπριακό.
• Η σχέση με τους συγκυβερνώντες – η στάση της Αντιπολίτευσης.
• Η εικόνα και η αξιοπιστία του.

Η αμφισημία

Είναι ο Νίκος Χριστοδουλίδης έτοιμος για τολμηρά βήματα στο Κυπριακό, ή αποτελεί μέρος μίας τακτικής για να αποσείσει από πάνω του το μερίδιο ευθύνης σε ένα ενδεχόμενο ναυάγιο; Αυτό ήταν το ερώτημα που τέθηκε εντόνως στα πολιτικά πηγαδάκια όταν ο Πρόεδρος τελευταίως υπογράμμιζε την ετοιμότητά του να παρακαθίσει στο τραπέζι των συνομιλιών, ακόμα και την επόμενη μέρα. Όταν μιλούσε για τολμηρά βήματα και μοναχική πορεία στις δύσκολες και μεγάλες αποφάσεις. Η αλήθεια ίσως να είναι κάπου στη μέση. Η «Κ» είχε αποκαλύψει την προηγούμενη βδομάδα ότι η Λευκωσία είναι έτοιμη να δουλέψει με κάποια στοιχεία για να επαναρχίσουν οι συνομιλίες. Αναμένεται να γίνει μία σχετική αξιολόγηση για το εμπόριο και τις πτήσεις με έναν τρόπο που θα χρησιμοποιεί ως νομική βάση το πρωτόκολλο 10 που προσαρτήθηκε στη συνθήκη προσχώρησης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ε.Ε. Η κατάσταση παρουσιάζεται και πιο διαλλακτική στο άνοιγμα οδοφράγματος της Μιας Μηλιάς που έθεσε στον πρόεδρο Χριστοδουλίδη η κα Ολγκίν, και ο πρώτος αρνήθηκε να το κάνει. Διπλωματικές πηγές σημειώνουν πως η θέση της ε/κ πλευράς είναι να γίνει κάποιο βήμα εφόσον ανταποκριθεί με κάποιον τρόπο η τ/κ πλευρά. Δεν σημαίνει, όπως σημειώνεται, πως δεν θα υπάρξει κάποια αναπροσαρμογή σε αυτή την προσέγγιση. Αυτό θεωρείται από διπλωματικούς κύκλους ως μία θετική κίνηση από πλευράς της Λευκωσίας. Πέραν όμως αυτού, εγείρονται ερωτήματα για το αν ο πρόεδρος είναι πράγματι έτοιμος, αν οι δηλώσεις του δεν περιορίζονται στο να κερδίσει επικοινωνιακούς πόντους από κύκλους στο εσωτερικό, ή απλώς αν θέλει να εκθέσει την Τουρκία. Η εκτός των διπλωματικών θεσμίων κίνησή του να ανακοινώσει την ημερομηνία προτού αυτή κλειδώσει έτυχε διαφόρων ερμηνειών. Κάποιοι επιμένουν πως ήταν γκάφα στη θέρμη του να κερδίσει επικοινωνιακούς πόντους και να χειροκροτηθεί από το αυστηρό ακροατήριο των Βαρωσιωτών. Η μέχρι τώρα πορεία του προέδρου στην πολιτική αποδεικνύει άλλωστε την ανάγκη του να γίνει αγαπητός, και ότι αρέσκεται σε επικοινωνιακές κινήσεις που του προσθέτουν πολιτικούς πόντους. Υπάρχουν οι κύκλοι που εκτιμούν πως ο πρόεδρος γνώριζε για την άρνηση του Ερσίν Τατάρ και ήθελε να εκθέσει την άλλη πλευρά βγάζοντας τον εαυτό του από το κάδρο του blame game. Υπήρξαν όμως και οι καχύποπτοι που θεωρούν πως ήταν μία κίνηση καθαρά υπολογιστική, με στόχο να «σκοτώσει» τη διαδικασία. Μεσούσης της θερινής ραστώνης και της απουσίας της όποιας αντιπολίτευσης, την πιο σκληρή κριτική του έκανε ο τέως πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου καταγγέλλοντάς τον για τρικ επικοινωνίας.

Μία συνάντηση

Τις προηγούμενες μέρες βεβαίως, ο τέως πρόεδρος του ΔΗΣΥ είχε μετά από δική του πρωτοβουλία συνάντηση με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας ούτως ώστε να τον ενημερώσει για τις επαφές που έκανε ο ίδιος με διεθνείς παράγοντες και για όσα γνωρίζει γύρω από τις επικείμενες εξελίξεις. Μία ενημέρωση που επανέλαβε στη συνέχεια με την πρόεδρο του ΔΗΣΥ Αννίτα Δημητρίου. Δεδομένης και της αρχικής στήριξης που έδωσε ο κ. Νεοφύτου στον Νίκο Χριστοδουλίδη –όταν ο τελευταίος ανακοίνωσε την ημερομηνία και προτού αντιληφθεί ότι επρόκειτο για βολιδοσκόπηση– η συνάντηση φαίνεται να έγινε σε καλό κλίμα, το οποίο ανατράπηκε στη συνέχεια με το ναυάγιο της τριμερούς.

Το όλο περιστατικό άνοιξε ωστόσο δύο ζητήματα για τον Νίκο Χριστοδουλίδη. Αφενός, το ζήτημα της αξιοπιστίας του στο εσωτερικό και αφετέρου, τη σχέση εμπιστοσύνης με τα Ηνωμένα Έθνη. Κυβερνητικές πηγές σημειώνουν πως τα Ηνωμένα Έθνη δεν δυσφόρησαν από την ανακοίνωση της ημερομηνίας καθώς αντιλαμβάνονται εν μέρει και την ανάγκη της Λευκωσίας να αποδείξει πως το αδιέξοδο δεν οφείλεται στη δική μας πλευρά. Υπάρχουν ωστόσο και πολιτικοί κύκλοι που εκτιμούν ότι όλο αυτό έκανε ζημιά στη σχέση των δύο πλευρών. Η κυβέρνηση θα πρέπει άλλωστε να αντιμετωπίσει την ψυχρή σχέση που υπάρχει αυτή τη στιγμή με την Ειρηνευτική Δύναμη και τον Κόλιν Στιούαρτ. Μία σχέση που διασαλεύτηκε εξαιτίας της στάσης της κυβέρνησης στο ζήτημα των μεταναστών που έχουν εγκλωβιστεί στη Νεκρή Ζώνη και για τους οποίους δεν προτίθεται να κάνει κάτι, ανοίγοντας επιπλέον μέτωπα για το γεγονός ότι η Κυπριακή Δημοκρατία αγνοεί διεθνείς συμβάσεις.

Συνεργασίες στην κόκκινη ζώνη

Οι προθέσεις του Νίκου Χριστοδουλίδη θα διαπιστωθούν τον Σεπτέμβριο δεδομένου ότι θα επιβεβαιωθούν οι πληροφορίες που θέλουν σύγκληση συνάντησης στο τέλος Σεπτέμβριο. Σε αυτό το πλαίσιο θα δοκιμαστούν οι πραγματικές προθέσεις του προέδρου και σίγουρα η σχέση του με τους συγκυβερνώντες. Κομματικοί κύκλοι από τα κόμματα της συγκυβέρνησης βλέπουν χωρίς επιφυλάξεις πάντως τις τελευταίες δηλώσεις του προέδρου, επιμένοντας πως δεν άλλαξε προσέγγιση στο Κυπριακό. Όπως λέγεται στο παρασκήνιο, ο πρόεδρος έχει δώσει τις δικές του διασφαλίσεις σε κύκλους που βλέπουν με επιφυλάξεις την κινητοποίηση στο Κυπριακό, και αυτό ίσως να συμβάλλει στον εφησυχασμό τους. Εκτιμούν ότι η τακτική του εμπίπτει στην προσπάθεια να εκτεθεί η Τουρκία. Σίγουρα πάντως εξελίξεις στο Κυπριακό σε συνδυασμό με έναν τολμηρό πρόεδρο, ανοίγει παράλληλα ζητήματα στη συγκυβέρνηση. Θα μείνουν άραγε ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ στη συγκυβέρνηση εάν υπάρξουν τολμηρά βήματα, ή θα αποτελέσει την κατάλληλη αφορμή που χρειάζονται για την αποχώρησή τους; Υπενθυμίζεται ότι η ΕΔΕΚ είχε αντιδράσει πρόσφατα όταν το πρώην στέλεχός τους και νυν υπουργός Μαρία Παναγιώτου μίλησε σε εκδήλωση υπέρ της ΔΔΟ, καταδεικνύοντας την παραδοξότητα αυτής της συγκατοίκησης. Το ΔΗΚΟ από την άλλη, είχε αντιδράσει έντονα με την δημοσιοποίηση των 14 μέτρων για τους Τ/κ σε σημείο που δεν θα παρευρισκόταν στον απολογισμό τού ενός έτους. Η αρχικά καλή σχέση προέδρου – Νικόλα Παπαδόπουλου έχει διασαλευτεί από την περίοδο των διορισμών στους ημικρατικούς οργανισμούς μέχρι και σήμερα. Στο κόμμα του Κέντρου θεωρούν πως ο Νίκος Χριστοδουλίδης όχι μόνο τους αγνοεί, αλλά και τους υποσκάπτει όταν μιλά για κομματοκρατία. Δεν είναι τυχαίο ότι εντός του ΔΗΚΟ, ελάχιστα είναι τα στελέχη που βλέπουν θετικά τη συγκυβέρνηση, όπως διαφάνηκε στην πρόσφατη συνεδρία της Κεντρικής Επιτροπής. Και αν ληφθεί υπόψη το μεγάλο συνέδριο που προετοιμάζει το κόμμα ως απάντηση στην ήττα των ευρωεκλογών, αναμένεται με ενδιαφέρον να διαφανεί τόσο η θέση στελεχών για την κυβέρνηση όσο και οι θέσεις του κόμματος. Με δεδομένο άλλωστε ότι ξεκινά η προεκλογική για το 2026, λίγοι είναι εκείνοι που θα στηρίξουν την κυβέρνηση το επόμενο διάστημα, καθώς είναι γενικώς παραδεχτό στους εν λόγω κύκλους ότι κάτι τέτοιο θα τους πλήξει εκλογικά. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης συνεπώς, θα έχει να αντιμετωπίσει δυσκολίες ενόψει των βουλευτικών, είτε μείνουν τα εν λόγω κόμματα στη συγκυβέρνηση είτε φύγουν. Όχι μόνο από τα στελέχη που θα κρατούν αποστάσεις, αλλά γιατί –όπως όλα δείχνουν– και τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ, αναμένεται να εντείνουν την αντιπολιτευτική τους στάση, στο ενδεχόμενο που δεν υπάρξουν εξελίξεις στο Κυπριακό. Το πώς θα κινηθεί ο ΔΗΣΥ είναι ένα ερώτημα. Το βέβαιο είναι πως η στάση της χαλαρής αντιπολίτευσης φαίνεται να ευνοεί όλους, ενώ το ενδεχόμενο συγκυβέρνησης –δεδομένου ότι δεν θα υπάρξουν σοβαρές εξελίξεις– απομακρύνεται. Το κύριο πρόσωπο που φέρεται να ευνοούσε κάτι τέτοιο ήταν το περιβάλλον του τέως προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος πλέον έχει πολύ αποστασιοποιημένες σχέσεις με τον Νίκο Χριστοδουλίδη.

Οι επόμενες εκλογές συνεπώς, είναι ήδη στο πλάνο των κομμάτων. Δεν ήταν τυχαίες οι κινήσεις των συγκυβερνώντων στις εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η Δημοκρατική Παράταξη θέλησε με κάθε τρόπο να συνεργαστεί με τον ΔΗΣΥ, θυσιάζοντας και το ενδεχόμενο καθόδου με τον δικό της υποψήφιο στον Δήμο Λευκωσίας Μαρίνο Κλεάνθους, και ο ΔΗΣΥ με την πλευρά του θυσίασε τον Δήμο Στροβόλου για να κρατήσει κοντά του τη ΔΗΠΑ. Και το Δημοκρατικό Κόμμα όμως φάνηκε να βλέπει ιδιαίτερα θετικά το αποτέλεσμα της συνεργασίας που είχε με το ΑΚΕΛ σε δήμους. Όπως σημειώνουν κομματικοί κύκλοι και επιβεβαιώνεται από τις τελευταίες δηλώσεις του γ.γ. του ΑΚΕΛ Στέφανου Στεφάνου, μπήκαν οι βάσεις για μετέπειτα συνεργασία, είτε για την προεδρία της Βουλής το 2026, είτε για τις προεδρικές του 2028, δεδομένου ότι το ΑΚΕΛ αποκλείει επί του παρόντος και μετά το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών, κάθοδο με δικό του υποψήφιο.

Η τραυματισμένη εικόνα

Αυτές οι κινήσεις καταδεικνύουν πως τα κόμματα του Κέντρου είτε ότι έχουν εκτιμήσει πως ο Νίκος Χριστοδουλίδης είναι πρόεδρος μίας θητείας και θα πρέπει να βρουν τις εναλλακτικές τους για το 2028, είτε ότι δεν προτίθενται να τον στηρίξουν στο ενδεχόμενο επαναδιεκδίκησης. Το μεγάλο ερώτημα σε αυτό είναι αφενός, αν ο Νίκος Χριστοδουλίδης μπορεί να ανατρέψει το παιχνίδι και αφετέρου, αν ευνοεί τα κόμματα του Ενδιάμεσου ένας Νίκος Χριστοδουλίδης που επανακάμπτει και διεκδικεί για το 2028.

Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, αμέσως μετά τις διπλές εκλογές έχει αλλάξει την επικοινωνιακή του τακτική. Έχει γίνει πιο εξωστρεφής, έχει επιλέξει πολύ προσεκτικά σε ποια ΜΜΕ και σε ποιους δημοσιογράφους θα μιλήσει, έχει παρουσία σε εκδηλώσεις, ποδοσφαιρικούς αγώνες και έντονη κάλυψη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έχει επιλέξει παράλληλα το πετυχημένο μοντέλο του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, για να ενημερώσει ο ίδιος τους πολίτες για κυβερνητικά μέτρα και προτάσεις. Με λίγα λόγια επιχειρεί να έχει απευθείας επαφή με τους πολίτες, χωρίς διαμεσολαβητές είτε τα κόμματα είτε τα παραδοσιακά ΜΜΕ. Η κύρια αντίληψη που φαίνεται να επικρατεί στο Προεδρικό είναι πως όπως κατάφερε το 2023 να κερδίσει τις εκλογές χωρίς την στήριξη –τουλάχιστον επίσημα– ενός εκ των δύο μεγάλων κομμάτων, ίσως να τα καταφέρει πρώτα να επανακάμψει και στη συνέχεια να βάλει πλώρη για το 2028. Η αίσθηση αυτή φαίνεται να ενισχύθηκε μετά την νίκη Φειδία Παναγιώτου και την ήττα των παραδοσιακών κομμάτων. Σίγουρα το κομματικό σύστημα έχει να διαχειριστεί τα δικά του προβλήματα, όμως την ίδια στιγμή ένας Νίκος Χριστοδουλίδης χωρίς την στήριξη οποιουδήποτε κόμματος, χωρίς τη δημιουργία ενός δικού του οργανωμένου συνόλου θα δυσκολευτεί το επόμενο διάστημα. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης του σήμερα, δεν είναι ο ίδιος με αυτόν του 2023. Όχι μόνο επειδή οι συγκυρίες ήταν τέτοιες το 2023 που τον ευνοήσαν, αλλά και γιατί πλέον έχει να διαχειριστεί μία τραυματισμένη εικόνα. Είτε γιατί φθάρηκε αναπόφευκτα από τη διακυβέρνηση, είτε γιατί οι χειρισμοί του έχουν πλήξει την αξιοπιστία του. Το επόμενο διάστημα θα είναι κρίσιμο για τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, όχι μόνο στο να διαχειριστεί τα μεγάλα ζητήματα του τόπου όπως είναι το Κυπριακό, αλλά και στο να αποφασίσει τι πρόεδρος είναι, ποιο είναι το διακύβευμά του πέραν από την επικοινωνιακή του τακτική, και τι θέλει να αφήσει ως κληροδότημα.