Όποιος και να είναι ο νέος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ανεξάρτητα από τις ιδεολογικές του πεποιθήσεις ή κομματικές εξαρτήσεις, υπάρχουν τουλάχιστον πέντε σημαντικά βήματα τα οποία πρέπει να κάνει για να ενισχύσει την εθνική ασφάλεια και τον στρατηγικό σχεδιασμό της χώρας. Τα βήματα αυτά παρουσιάζονται συνοπτικά παρακάτω. Το πρώτο έχει να κάνει με το κεντρικό ζήτημα που απασχολεί την Κύπρο και χρειάζεται άμεσο και συνεχή χειρισμό. Τα υπόλοιπα σημεία αφορούν κυρίως τις θεσμικές και δομικές ανάγκες του κράτους για μια ισχυρότερη εθνική ασφάλεια και στρατηγική.

1. Κυπριακό. Το Κυπριακό δεν είναι απλώς ένα θέμα εσωτερικής ή εξωτερικής πολιτικής. Είναι θέμα κυριαρχίας και εθνικής επιβίωσης και γι’ αυτό χρειάζεται προτεραιοποίηση και άμεση διαχείριση. Είναι σαφές ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν μπορεί να επιλύσει το Κυπριακό από μόνη της. Μάλλον δεν μπορεί καν να σπάσει το υφιστάμενο αδιέξοδο από μόνη της. Είναι όμως ανάγκη ο νέος πρόεδρος να καταβάλει το άπαν τον δυνάμεών του, εκμεταλλευόμενος και τη διεθνή συγκυρία, ώστε να αυξηθούν οι διεθνείς πιέσεις προς την Τουρκία για υπαναχώρηση από τη θέση των δύο κρατών και δύο κυριαρχιών. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να εργαστεί μεθοδικά και συστηματικά για την κατάρτιση εθνικού σχεδίου για το Κυπριακό. Κατά το δυνατόν, αυτό πρέπει να επιδιωχθεί μέσα και από την οικοδόμηση μιας πολιτικής και κοινωνικής συνεννόησης και συναίνεσης. Τέλος, θα πρέπει να γίνει σοβαρή δουλειά ώστε να εξευρεθούν εκείνοι οι τρόποι που θα επιτρέψουν τη δημιουργία στρατηγικών συζεύξεων με τα τμήματα της τουρκοκυπριακής κοινότητας που αντιστέκονται στις τουρκικές πολιτικές, με σκοπό να επιδιωχθεί μια ανατρεπτική στρατηγική ως προς την τουρκική κατοχή.

2. Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας (ΣτΕΑ). Ο νέος πρόεδρος θα πρέπει να επιδιώξει τη νομοθέτηση του εγγράφου (document) ή της έκθεσης (report) ΣτΕΑ. Ο εν λόγω νόμος θα ορίζει τη διαδικασία κατάρτησης της ΣτΕΑ. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των ΗΠΑ η έκθεση ΣτΕΑ ετοιμάζεται από τον Λευκό Οίκο και παραδίδεται στο Κογκρέσσο – σε διαβαθμισμένη και μη διαβαθμισμένη εκδοχή. Ο σκοπός της είναι να επικοινωνήσει στη νομοθετική εξουσία κάποιες προτάσεις για την επίτευξη των σκοπών εθνικής ασφάλειας. Ο νόμος μάλιστα ορίζει συγκεκριμένα τα ζητήματα στα οποία πρέπει να αναφέρεται η έκθεση. Γενικότερα, μέσα από τη διαδικασία για κατάρτιση της ΣτΕΑ προκρίνεται ο διάλογος και η οικοδόμηση συναίνεσης μεταξύ των εξουσιών και των θεσμών του κράτους. Ως ένα σχετικά γενικό έγγραφο, η ΣτΕΑ δεν μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή, χωρίς την ανάπτυξη και συγκεκριμενοποίηση των διαφόρων πτυχών του από άλλες επι μέρους εθνικές στρατηγικές, όπως για παράδειγμα την εθνική στρατιωτική στρατηγική (στην οποία εμπίπτει επίσης η ετοιμότητα, εκπαίδευση και εξοπλισμός του στρατεύματος).

3. Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας (ΣΕΑ). Το ΣΕΑ δεν είναι απλώς μια άτυπη ομάδα ειδικών που συμβουλεύει κάποιον υπουργό ή τον πρόεδρο, όπως συχνά παρουσιάζεται στην Κύπρο. Είναι ένα διαθεσμικό όργανο στο οποίο συμμετέχουν κρίσιμοι φορείς του κράτους (όπως π.χ. τα υπουργεία Εξωτερικών, Άμυνας και Εσωτερικών, ο Γενικός Εισαγγελέας, οι Υπηρεσίες Πληροφοριών καθώς και ο Α/ΓΕΕΦ) και εγκαθιδρύεται με νομοθετική διαδικασία. Σε συνέχεια των προαναφερθέντων για την ΣτΕΑ, ο νέος πρόεδρος θα πρέπει να επιδιώξει και τη νομοθέτηση ενός ΣΕΑ. Το ΣΕΑ ενημερώνει και συμβουλεύει την εκτελεστική εξουσία και πραγματοποιεί συχνές συναντήσεις για να συζητήσει θέματα που άπτονται της εθνικής ασφάλειας. Είναι ουσιαστικά ο θεματοφύλακας της ΣτΕΑ και βρίσκεται σε συντονισμό με όλες τις σχετικές υπηρεσίες του κράτους για να φέρει εις πέρας την αποστολή του και μπορεί να ορίσει ανάλογα με τις ανάγκες του συγκεκριμένες τεχνικές επιτροπές ή ομάδες εργασίας.

4. Νομοθετική ρύθμιση του ΥΠΕΞ.

Α. Επικαιροποίηση & Αποστολή. Οι νόμοι που διέπουν το Υπουργείο Εξωτερικών και την Εξωτερική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι απαρχαιωμένοι. Χρειάζεται οπωσδήποτε νομοθετική μεταρρύθμιση για να επικαιροποιηθούν. Ακόμα πιο σημαντική κρίνεται η μεταρρύθμισή για τον καθορισμό τελικά και της αποστολής του Υπουργείου Εξωτερικών, κάτι το οποίο δεν έχει μέχρι στιγμής συμβεί.

Β. Διπλωματική Ακαδημία. Στο πλαίσιο της επικαιροποίησης της νομοθεσίας θα πρέπει να επανεξεταστούν σοβαρά τα ζητήματα της εισδοχής των διπλωματών στο υπουργείο, της επαγγελματικής κατάρτισής τους, αλλά και της δια βίου ενημέρωσης και εκπαίδευσής τους. Τα κριτήρια εισδοχής όπως είναι διαμορφωμένα αυτή τη στιγμή δεν είναι κατάλληλα για να αξιολογογήσουν επαρκώς τις δεξιότητες, τις γνωσιολογικές και γνωσιακές πτυχές των νέων διπλωματών, πέρα από την ικανότητα αποστήθισης πληροφοριών και μιας καλής επικοινωνιακά συμπεριφοράς. Επίσης, οι νέοι διπλωμάτες δεν λαμβάνουν κάποια στοχευμένη και οργανωμένη εκπαίδευση αναφορικά με το πεδίο τους όπως γίνεται, για παράδειγμα, στην Ελλάδα και την Αρμενία. Γι’ αυτό το λόγο κρίνεται αναγκαία η θεσμοθέτηση μιας Διπλωματικής Ακαδημίας έχοντας, μάλιστα, ως δεδομένο το γεγονός ότι το υπουργείο Εξωτερικών παραμένει υποστελεχομένο και, θα έλεγε κανείς, υποχρηματοδοτούμενο. Αυτό πρέπει να αλλάξει εάν η Κυπριακή Δημοκρατία θέλει να αναπτύξει πραγματικά την εξωτερική της πολιτική.

Γ. Δεξαμενή Σκέψης ΥΠΕΞ. Στο πνεύμα των παραπάνω, πρέπει επίσης να σημειωθεί η ανάγκη δημιουργίας δεξαμενής σκέψης που να συνδέεται με το υπουργείο Εξωτερικών (γιατί όχι και με άλλα υπουργεία, π.χ. Άμυνας). Σημαντικά τέτοια κέντρα υπάρχουν για παράδειγμα σε Γερμανία, Ολλανδία, Τουρκία, Αζερμπαϊζάν, Ιταλία, Γαλλία, Βρετανία κ.ο.κ. Σε ένα τόσο κρίσιμο υπουργείο, πρέπει να υπάρχει συνεχής επεξεργασία του περιφερειακού και διεθνούς περιβάλλοντος. Όχι μόνο από τους ίδιους τους διπλωμάτες αλλά και από προσωπικό ερευνητών και αναλυτών που θα λειτουργούν υποστηρικτικά προς τη λήψη αποφάσεων και τις δράσεις του υπουργείου.

5. Υπηρεσίες Πληροφοριών. Ο περί Κυπριακής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΚΥΠ) νόμος του 2016 ήταν ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση για την εξέλιξη της υπηρεσίας. Ο νέος πρόεδρος θα πρέπει να εφαρμόσει τον νόμο σε όλες του τις πτυχές και να βεβαιωθεί ότι η υπηρεσία θα αποκτήσει τις κατάλληλες υποδομές μιας σύγχρονης και αποτελεσματικής υπηρεσίας πληροφοριών, δεδομένου ότι η λειτουργία της είναι αναγκαία και για πολλά από τα παραπάνω σημεία που σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια.

Όσο καλές κι αν είναι οι απόψεις και οι ιδέες ενός προέδρου δεν είναι αρκετές ως προς τον προσδιορισμό και την υλοποίηση του οράματος και του στρατηγικού σχεδιασμού που πρέπει να έχει ένα κράτος. Το μεγάλο στοίχημα του επόμενου προέδρου θα είναι, με το τέλος της θητείας του, να έχει παραδώσει ένα κράτος με τις κατάλληλες δομές, τους κατάλληλους θεσμούς, τα απαραίτητα εχέγγυα που χρειάζονται ώστε το κράτος να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις υφιστάμενες φουρτούνες αλλά κι αυτές που έρχονται.

Του Ζήνωνα Τζιάρρα

Πηγή: geopoliticalcyprus.org

Vouli TV