Ποιος ωφελείται από μια συνάντηση κορυφής Ελλάδας – Τουρκίας στην παρούσα συγκυρία;

Οι συναντήσεις κορυφής προϋποθέτουν αφενός εξαιρετική προετοιμασία και, αφετέρου, οξυδερκή αίσθηση της χρονικής στιγμής. Τι αναμένει η Αθήνα από την κορύφωση του πολιτικού διαλόγου με την Άγκυρα; Παράταση της ήπιας περιόδου; Ή πρόοδο στον πυρήνα της ατζέντας που καθορίζουν τις σχέσεις;

Είναι πιθανό η πρώτη εκδοχή των προσδοκιών να εξυπηρετηθεί προσωρινά και υπό προϋποθέσεις, ενώ η δεύτερη – η οποία προϋποθέτει τον περιορισμό της τουρκικής ατζέντας – είναι απίθανο να ευοδωθεί. Άλλωστε η συγκυρία είναι εξαιρετικά δυσμενής. Όμως η πρώτη εκδοχή θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς την κορύφωση του πολιτικού διαλόγου, η οποία εκτός του ότι είναι απίθανο να οδηγήσει στη δεύτερη, εγκυμονεί άλλους κινδύνους.

Έχουμε και οι δύο εκφράσει, ξεχωριστά αλλά επανειλημμένα, τον προβληματισμό μας για την σκοπιμότητα της επίσκεψης και μάλιστα σε αυτήν την γεωπολιτική συγκυρία. Έχει διαφανεί πλέον ότι ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ερντογάν με την στάση του στον πόλεμο της Γάζας διεκδικεί ηγετικό ρόλο στα δίκτυα του πολιτικού Ισλάμ, εμφανίζοντας την Τουρκία ως πρόμαχο του Ισλαμικού Κόσμου που καταπιέζεται από τη Δύση. Δεν είναι δύσκολο να κατανοήσει κάποιος τις αναφορές του στην ομιλία στο παλιό αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης για πιθανή αναβίωση της σύγκρουσης «Σταυροφόρων-Ισλάμ», της τουρκικής παρέμβασης στην Λιβύη, στην Συρία και στο Καραμπάχ ή ακόμα και στο Οθωμανικό παρελθόν της Θεσσαλονίκης.

«Η Άγκυρα δεν έχει πάρει τίποτε πίσω απ’ όσα προσέθεσε σταδιακά στην ατζέντα των μονομερών απαιτήσεων»

Με αυτά τα δεδομένα και την αβεβαιότητα για την επόμενη ημέρα στην ευρύτερη «σεισμογενή» γεωπολιτικά περιφέρεια, βλέπουμε την Αθήνα να παρακολουθεί την στάση της Άγκυρας με ένα συνδυασμό αμηχανίας και ακατανόητης προσήλωσης στην αποκαλούμενη πορεία «επαναπροσδιορισμού» των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Στην πραγματικότητα, η εντεινόμενη διάσταση της Τουρκίας με τη Δύση αναφορικά με τον πόλεμο στη Γάζα δεν μπορεί παρά να επηρεάσει και το πλαίσιο του ελληνοτουρκικού διαλόγου.

Η Άγκυρα δεν έχει πάρει τίποτε πίσω απ’ όσα προσέθεσε σταδιακά στην ατζέντα των μονομερών απαιτήσεων έχοντας σε ισχύ το casus belli, το Τουρκο-λιβυκό Μνημόνιο και το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας. Λίγες ημέρες πριν την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα, ο αρχηγός του Τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού, Ναύαρχος Τατλίογλου, επανέφερε τα ζητήματα της «αποστρατιωτικοποίησης» νησιών μας στο Ανατολικό Αιγαίο και των λεγομένων «γκρίζων ζωνών», προκαλώντας αμηχανία στην Αθήνα. Αμηχανία προκαλεί και η εμπρηστική ρητορική του Ερντογάν για τον πόλεμο της Γάζας.

Είναι πιθανό  ο Τούρκος Πρόεδρος να εξαπολύσει και από την Αθήνα μία ακόμα επίθεση κατά του Ισραήλ, με το οποίο βρισκόμαστε σε  στρατηγική εταιρική σχέση, αλλά και κατά της Δύσης συνολικά, υποστηρίζοντας την τρομοκρατική επίθεση και τις φρικαλεότητες της Χαμάς. Ελπίζουμε εκείνοι που συνηγορούν υπέρ της κορύφωσης, σε αυτή τη  συγκυρία, της διαδικασίας του πολιτικού διαλόγου, να έχουν προβλέψει και τις ενδεδειγμένες αντιδράσεις σε διάφορα σενάρια, όπως εάν οι δηλώσεις του προέδρου της Τουρκίας στην Αθήνα είναι τόσο προκλητικές που ο πρωθυπουργός της Ελλάδας να αναγκαστεί είτε να απαντήσει είτε να υπεκφύγει. Ζημία και στις δυο περιπτώσεις αναφορικά με το «ήπιο κλίμα», ούτε λόγος να γίνεται για αλλαγές στην τουρκική ατζέντα.

«Είναι πιθανό  ο Τούρκος Πρόεδρος να εξαπολύσει και από την Αθήνα μία ακόμα επίθεση κατά του Ισραήλ»

Αυτή λοιπόν την τουρκική ατζέντα η Άγκυρα  επιλέγει να την προωθεί με «ήπιο» τρόπο, όπως έπραξε την προηγούμενη εβδομάδα με NAVTEX και ΝΟΤΑΜ για ασκήσεις έρευνας και διάσωσης (25-17 Δεκ) μπλοκάροντας πάνω από το μισό Αιγαίο. Πλέον αυτού κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι επιχειρεί να χρησιμοποιήσει φαινομενικά αθώα και τεχνικής φύσης ΜΟΕ που αγγίζουν όμως τον σκληρό πυρήνα της αναθεωρητικής της πολιτικής, όπως να μην αναγνωρίζονται τα Τουρκικά Α/Φ όταν εισέρχονται στο FIR Αθηνών χωρίς σχέδιο πτήσεως και άλλα παρόμοια.

Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η μόνη ρεαλιστική δυνατότητα βιώσιμης ειρήνης με την Τουρκία θα εξαρτηθεί κυρίως από την επιλογή της, όποτε προκύψει και εάν προκύψει, να υποχωρήσει σε κάποια από τα πολλά ζητήματα που επιχειρεί μονομερώς να επιβάλλει στη διμερή ατζέντα. Θα επαναλάβουμε την πάγια θέση μας: οι προσπάθειες της Αθήνας θα πρέπει να προσανατολίζονται στην αξιοποίηση συγκυριών, όπως η παρούσα, για την επίτευξη προόδου, μικρής ή μεγαλύτερης, σε αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση και μόνο σε αυτήν. Η κορύφωση του πολιτικού διαλόγου με την Άγκυρα  στην παρούσα, εκρηκτική συγκυρία για τις σχέσεις Δύσης – Τουρκίας κινδυνεύει να αποβεί χρήσιμη κυρίως για τη στρατηγική Ερντογάν.

* Ο Κώστας Α. Λάβδας είναι καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Ο Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι αντιστράτηγος ε.α.