του Χάρη Θεραπή

Η κυπριακή κοινωνία είναι πράγματι απογοητευμένη. Κουράστηκε από τα λάθη, την αλαζονεία και την ανικανότητα εκείνων που κυβερνούσαν για χρόνια. Και έχει κάθε δικαίωμα. Αλλά εδώ αρχίζει το πραγματικό πρόβλημα: ενώ τα παλιά κόμματα έχασαν το μέτρο και την επαφή με την πραγματικότητα, η απάντηση που γεννιέται απέναντί τους είναι μια πολιτική πρόταση χωρίς πρόγραμμα, χωρίς δομές και χωρίς στοιχειώδη κατανόηση του πώς λειτουργεί η Πολιτεία.

Το σύνθημα «θα ψηφίζετε από το app και θα εφαρμόζουμε ό,τι βγει» δείχνει ξεκάθαρα την ευκολία με την οποία κάποιοι θεωρούν ότι μπορεί να λειτουργήσει ένα κράτος. Δεν είναι δημοκρατία αυτό. Είναι ψηφιακός εντυπωσιασμός. Ο κρατικός προϋπολογισμός — ένα τεχνικό, νομικό και οικονομικό κείμενο χιλίων σελίδων — δεν αποφασίζεται με ένα “ναι” ή “όχι” στο κινητό. Τα νομοσχέδια για ενέργεια, ασφάλεια, φορολογία, ψηφιακές υποδομές δεν λύνονται σαν quiz στα stories. Και φυσικά, η «Άμεση Δημοκρατία» που ευαγγελίζονται δεν προβλέπεται καν στο Σύνταγμα. Είναι ανέφικτη.

Το μεγαλύτερο όμως οξύμωρο: δηλώνουν «αντισυστημικοί», ενώ επιδιώκουν να μπουν στο σύστημα — στη Βουλή, στο Εθνικό Συμβούλιο, στις επιτροπές. Θέλουν να γίνουν αυτοί που θα κληθούν να κάνουν αυτό που οι ίδιοι καταγγέλλουν. Αντισυστημικός μέσα στο σύστημα; Πολύ απλά, δεν γίνεται. Κάπου τελειώνουν τα συνθήματα και αρχίζει η πραγματικότητα.

Όμως ας είμαστε ξεκάθαροι: αυτό το κενό που εκμεταλλεύονται, δεν προέκυψε τυχαία. Το δημιούργησαν τα ίδια τα πολιτικά κόμματα. Κόμματα εγκλωβισμένα στον μικροκομματισμό, διαλυμένα οργανωτικά, χωρίς παραγωγή πολιτικής, χωρίς όραμα και χωρίς καμία αίσθηση του τι ζει καθημερινά ο πολίτης. Απέτυχαν να δώσουν λύσεις σε στέγαση, σε υγεία, σε ακρίβεια, σε διαφθορά, σε παιδεία. Απέτυχαν να ακούσουν, να διαμορφώσουν προτάσεις, να παράξουν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Δεν διάβασαν τα σημεία των καιρών και τώρα πληρώνουν το τίμημα.

Και ανάμεσα στις δύο αυτές αποτυχίες — την κόπωση του παλιού και την ευκολία του νέου — μένει ο πολίτης. Μόνος, εξαπατημένος από τη μια, κολακευμένος από την άλλη, χωρίς πραγματική πολιτική πρόταση μπροστά του.

Η Κύπρος δεν χρειάζεται ούτε το παλιό που ξεθώριασε από την αλαζονεία, ούτε το “νέο” που στηρίζεται στην άγνοια και στο θέαμα. Χρειάζεται πολιτική με σχέδιο. Με πρόγραμμα. Με διαφάνεια, λογοδοσία και θεσμική σοβαρότητα. Χρειάζεται κόμματα που θα παράγουν πολιτικές, όχι memes. Πολιτικούς που θα δίνουν λύσεις, όχι υποσχέσεις. Και μια νέα γενιά που θα συνδέει την ενέργεια με τη γνώση — όχι με τα views.

Η χώρα δεν κυβερνιέται με likes. Η χώρα κυβερνιέται με ευθύνη. Και αυτό, προς το παρόν, λείπει και από τους δύο πόλους: και από όσους απέτυχαν για χρόνια, και από όσους τώρα εμφανίζονται με άδεια χέρια και μεγάλη αυτοπεποίθηση.
Ώρα να τελειώσει το θέατρο — από όλες τις πλευρές.

*Ο Χάρης Θεραπής είναι ο Διευθυντής του Vouli.TV

του Άδωνη Γιάγκου

Η πιο πρόσφατη δημοσκόπηση του ΡΙΚ για τα σημαντικότερα προβλήματα της χώρας (Απρίλιος 2024 – Νοέμβριος 2025) παρουσιάζει ένα εύρημα που, αν δεν ήταν τόσο ανησυχητικό, θα ήταν σχεδόν σουρεαλιστικό, οι «Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής» καταγράφονται στο μηδέν. Κυριολεκτικά. Από το ήδη ισχνό 1% του 2024, το ποσοστό πέφτει σε 0% το 2025. Σε μια χώρα που ψήνεται κάθε καλοκαίρι, που διψάει κάθε φθινόπωρο και που καίγεται κάθε Ιούλιο και Αύγουστο, οι πολίτες αξιολογούν την κλιματική κρίση ως… ανύπαρκτο πρόβλημα!

Την ώρα που η διαφθορά ανεβαίνει στο 28% και η ακρίβεια αγγίζει το 24%, η κλιματική αλλαγή εξαφανίζεται από το οπτικό πεδίο των Κυπρίων. Όχι γιατί τα περιβαλλοντικά προβλήματα μειώθηκαν, αφού το αντίθετο συμβαίνει. Η ξηρασία βαθαίνει, τα δάση συρρικνώνονται, οι καύσωνες πολλαπλασιάζονται, η θάλασσα ανεβαίνει. Αλλά η δημόσια συνείδηση φαίνεται να λειτουργεί ως τυφλό σημείο, η κλιματική κρίση δεν καταγράφεται ως «άμεσος πόνος», άρα δεν θεωρείται πρόβλημα. Η κοινωνία μετρά αυτό που πονά σήμερα, όχι αυτό που θα της κοστίσει αύριο και τα πολιτικά συστήματα, δυστυχώς, ακολουθούν την ίδια λογική.

Η Κύπρος είναι νησί της Μεσογείου, μία από τις πιο ευάλωτες περιοχές στον πλανήτη. Σύμφωνα με όλες τις προβλέψεις, θα γίνει συντομότερα και εντονότερα ένα από τα μεγάλα θύματα της κλιματικής αποσταθεροποίησης. Παρ’ όλα αυτά, οι πολίτες αντιλαμβάνονται τα προβλήματα με τρόπο ριζικά αποκομμένο από αυτή την πραγματικότητα. Υπάρχουν αρκετοί λόγοι γι’ αυτό. Πρώτον, η κλιματική κρίση δεν παρουσιάζεται στα ΜΜΕ ως καθημερινή είδηση, αλλά ως περιστασιακή ειδική αναφορά.

Ο πολίτης βλέπει την ακρίβεια στο σουπερμάρκετ, τη διαφθορά στα πρωτοσέλιδα και την κρίση στο μεταναστευτικό στην τηλεόραση. Δεν βλέπει όμως τα ρεπορτάζ για τα υδροφόρα στρώματα που στερεύουν, ούτε για την ερημοποίηση που προχωρά.

Δεύτερον, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έχουν σχεδόν εξοικειωθεί. Οι Κύπριοι μεγάλωσαν με ζέστη, πυρκαγιές και λειψυδρία. Η μέρα με 45°C πια δεν συγκλονίζει, είναι άλλη μια καλοκαιρινή μέρα. Όσο η καταστροφή μοιάζει με το φυσιολογικό, τόσο η πολιτική βαρύτητά της μειώνεται. Τρίτον, οι κυβερνήσεις, διαχρονικά, δεν έχουν χτίσει το αφήγημα ότι η κλιματική κρίση είναι οικονομικό και κοινωνικό πρόβλημα. Παραμένει ακόμη παγιδευμένη στο περιβαλλοντικό της κουτάκι, σαν να αφορά μόνο φυσιολάτρες και οικολόγους και όχι τους εργαζομένους, τους αγρότες ή τους κατοίκους των πόλεων.

Το μηδενικό ποσοστό στις «Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής» δεν είναι απλά δείκτης αδιαφορίας. Είναι πολιτικό μήνυμα: «Κανείς δεν θα ζητήσει λογαριασμό για τα περιβαλλοντικά εγκλήματα».

Και αυτό ενθαρρύνει τις κυβερνήσεις να το αφήνουν για αργότερα, μόνο που το «αργότερα» έχει ήδη φτάσει. Την ώρα που άλλες ευρωπαϊκές χώρες σχεδιάζουν πράσινες μεταβάσεις, η Κύπρος εξακολουθεί να είναι ενεργειακά εξαρτημένη, γεμάτη παράνομα χωματουργικά, με ανεπαρκή αστική σκιά και με ανθεκτικότητα σχεδόν μηδενική απέναντι σε ακραία καιρικά φαινόμενα. Η χώρα βρίσκεται εκτεθειμένη αλλά η κοινωνική αντίληψη επιμένει πως δεν είναι της ώρας.

Το παράδοξο είναι ότι, σε μερικά χρόνια, τα προβλήματα που σήμερα βρίσκονται στην κορυφή, διαφθορά, ακρίβεια, μετανάστευση θα εντείνονται εξαιτίας της κλιματικής κρίσης. Η ακρίβεια θα αυξηθεί λόγω κλιματικών πληγμάτων στη γεωργία. Η μετανάστευση θα αυξηθεί λόγω νέων κλιματικών προσφύγων. Η διαφθορά θα βρει νέο τεράστιο πεδίο δράσης στις πράσινες επενδύσεις. Και τότε, το σημερινό μηδενικό θα μοιάζει όχι μόνο λανθασμένο, αλλά μοιραίο.

Αν η δημοσκόπηση δείχνει κάτι, είναι ότι το μεγάλο στοίχημα της Κύπρου δεν είναι να πείσει τους πολίτες πως η κλιματική κρίση είναι πραγματική. Το γνωρίζουν. Το στοίχημα είναι να αντιληφθούν ότι είναι εδώ και ότι αν συνεχίσουν να τη θεωρούν ασήμαντη, η ίδια η ζωή στο νησί θα γίνει ασήμαντη μπροστά στις δυνάμεις που ήδη ξεδιπλώνονται. Τότε, κανένα μηδενικό δεν θα μας σώσει.

*Μέλους Κινήματος Οικολόγων

του Σενέρ Λεβέντ

Το πιο μεγάλο γεγονός αυτής της προεκλογικής εκστρατείας ήταν το χειροκρότημα του Τουφάν Ερχουρμάν προς τον υποστηρικτή του Ταγίπ Ερντογάν…
Το θεωρώ μεγάλη ασέβεια προς όλους τους πολιτικούς κρατούμενους και φυλακισμένους που βρίσκονται στις τουρκικές φυλακές εδώ και χρόνια…
Είναι επίσης ασέβεια προς τη μνήμη των χιλιάδων ανθρώπων που σκοτώθηκαν στη Συρία…
Ασέβεια προς τη μητέρα που κράτησε το σώμα της δεκάχρονης κόρης της, Τζεμιλέ, που σκοτώθηκε το 2015 στο Τζίζρε, μέσα σε έναν καταψύκτη…
Ασέβεια προς τον νεαρό στρατιώτη που αποκεφαλίστηκε από φανατικούς στη σκηνοθετημένη απόπειρα πραξικοπήματος…

Ο Ταγίπ Ερντογάν είναι ένας νταής…
Ένας δεσπότης…
Ό,τι κι αν κάνεις, Τουφάν, δεν μπορείς να μας τον κάνεις αγαπητό…
Και αναρωτιέμαι πώς θα μπορέσεις να συμβιβαστείς μαζί του, αν πράγματι το επιθυμείς…
Όταν λες «δεν θα κάνω βήμα χωρίς να συμβουλευτώ την Τουρκία», εννοείς προφανώς να συμβουλευτείς τον Ταγίπ Ερντογάν…
Τι είδους “συμβουλή” είναι αυτή;

Στην Τουρκία βρίσκεται στην εξουσία μια οργάνωση που ο Αχμέτ Αλτάν αποκαλεί «μαφιόζικη συμμορία» και ο Τζαν Ντουντάρ «εγκληματική οργάνωση».
Τι καλό μπορεί να μας προσφέρει ένας δικτάτορας που στέρησε την ελευθερία στους καλύτερους ανθρώπους της Τουρκίας — τον Σελαχαττίν Ντεμιρτάς, τον Οσμάν Καβαλά, τον Εκρέμ Ιμάμογλου και τόσους άλλους —, που μηδένισε τη δικαιοσύνη και τύφλωσε τα μέσα ενημέρωσης;
Δεν τον θέλω, ούτε αν με ωφελούσε προσωπικά…
Δεν περιμένω τίποτα από κάποιον που τόσα χρόνια καταπιέζει τον ίδιο του τον λαό…

Τουφάν, δεν μπορείς να μας κάνεις να αγαπήσουμε τον Ταγίπ Ερντογάν…
Και ντρόπιασες τους υποστηρικτές σου χειροκροτώντας τον…
Επτά χρόνια πριν, στις 22 Ιανουαρίου 2018, αν αυτή η κοινωνία βρίσκεται σε σημείο να χειροκροτεί τον Ερντογάν, που μας λιθοβόλησε μέσω των φανατικών του, τι άλλο μπορεί να κάνει εδώ;
Δεν πληγώνει καθόλου την αξιοπρέπειά σου αυτό;

Ενώ εσύ καθόσουν στο έδρανο του χωριού δίνοντας όρκο την προηγούμενη μέρα, η οθόνη ενός από τους πιο σεβαστούς δημοσιογράφους της Κωνσταντινούπολης σκοτιζόταν — εκείνη τη στιγμή συνελήφθη…
Ο συλληφθείς ήταν ο Μερντάν Γιανάρνταγ.
«Αυτό είναι τραμπουκισμός», είπε…
Ναι, είναι τραμπουκισμός…
Αλλά εσύ δεν μπορείς να το πεις…
Ποτέ δεν σε άκουσα να μιλάς για την ελευθερία αυτών των πολιτικών κρατουμένων…
Ούτε να λες: «Η Συρία δεν είναι ρέον νερό, είναι αίμα!»

Θα σε κάνει τόσο χαρούμενο μια εκλογική νίκη που θα κερδηθεί με σιωπή απέναντι στη βία στη χώρα μας, στην Τουρκία και στον κόσμο;
Γιατί επαναλαμβάνεις συνεχώς ότι «η Τουρκία είναι εγγυήτρια σε ολόκληρο το νησί»;
Ποιος δεν το ήξερε αυτό;
Ναι, βέβαια…
Μία από τις τρεις πρώην εγγυήτριες δυνάμεις…
Και οι τρεις έχουν αίμα αυτού του νησιού στα χέρια τους…
Αν είχαν την ευκαιρία, θα εισέβαλλαν ξανά, χωρίς αμφιβολία…

Στο τραπέζι μου δεν υπάρχει καμία σημαία εκτός από τη σημαία της Κυπριακής Δημοκρατίας…
Μια σημαία για την οποία κανείς δεν πεθαίνει…
Είπες ότι η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται υπό ελληνική κατοχή;
Τότε γιατί δεν την “απελευθερώνεις”;
Ήθελες να επιστρέψεις σε αυτή τη Δημοκρατία, αλλά σου είπαν ότι δεν μπορείς;
Πες μου να πάω τότε στη Χάγη…
Οι Συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου δεν έχουν πεθάνει ακόμη…
Είμαστε εταίροι αυτής της Δημοκρατίας, εκτός αν αυτές οι συμφωνίες καταργηθούν.
24 από τις 80 έδρες του κοινοβουλίου στο Νότο είναι δικές μας…
Ακόμη άδειες, ακόμη μας περιμένουν…

Τι υπάρχει να χαρεί κανείς επειδή ένας δεσποτικός δικτάτορας γιόρτασε τη νίκη του στις εκλογές;
Παίζει μαζί μας…
Με τις πιο αξιοσέβαστες επιλογές μας…
Δεν επενέβη ποτέ…
Δεν έχουμε εμείς τη βούληση;
Θα αφαιρέσουν οι δαίμονες το άρθρο 10 από εκεί;

Τι σημαίνει να κοιτά κανείς αφ’ υψηλού τους Τουρκοκύπριους;
Νομίζω τα ξεχάσαμε όλα…
Ίσως εκείνος τα ξέχασε…
Εμείς όμως ξεχνάμε ποτέ;

Σαν να μην ήρθαν οι απειλές θανάτου προς τον Μουσταφά Ακιντζί από το παλάτι της Άγκυρας πριν από πέντε χρόνια…
Σαν να μην είναι αυτός που έβγαλε τον Ερσίν Τατάρ από το πηγάδι και τον φύτεψε πάνω στα κεφάλια μας…
Σαν να μην είναι αυτός που δεν ξεπέρασε ποτέ την εκδίκηση και το μίσος του για τον Ακιντζί…

Τι δημοκράτες, πράγματι!…
Τι σεβασμός στη βούλησή μας!
Ο Ταγίπ Ερντογάν, που απειλεί ακόμη και τον Ανώτατο Δικαστή μας…
Καυχιέται ότι πήρε τον πρόεδρό μας από ένα παλάτι που θεωρούσε «νυχτερινό καταφύγιο»…
Μπράβο και στους νομικούς μας…
Καλύτερα να μέναμε στο εργοστάσιο τσιγάρων, μακάρι να μην είχαμε μπει ποτέ εκεί μέσα…
Δεν μας έμεινε καθόλου αξιοπιστία!
Πόσο αξιόπιστοι είμαστε, άραγε;
Κανείς δεν μας ξέρει…
Κανείς δεν ξέρει καν ότι υπάρχει μια χώρα που λέγεται «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου»…
Ούτε η Google το ξέρει…
Ούτε το YouTube…

Τουφάν, δεν μπορείς να μας κάνεις να αγαπήσουμε τον Ταγίπ Ερντογάν…
Δεν μπορείς να παρουσιάζεις αυτή τη γη, που βρίσκεται υπό κατοχή εδώ και 51 χρόνια, ως ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος…
Το να δίνεις σε αυτόν τον εισβολέα την ευκαιρία να καυχιέται για το «ανεξάρτητο κράτος» μας, λέγοντας «έκαναν μια δημοκρατική επιλογή», με πληγώνει…
Με πληγώνει να περπατώ τον ίδιο δρόμο με έναν δεσποτικό δικτάτορα…

Είμαστε πάντα καταδικασμένοι να υπάρχουμε έτσι;
Πληρώνουμε αιώνια εξιλέωση εδώ;
Ο άνθρωπος δεν πεθαίνει κάθε μέρα — μια μέρα μόνο πεθαίνει σε αυτόν τον κόσμο…

Τουφάν, δεν μπορείς να μας κάνεις να αγαπήσουμε τον Ταγίπ Ερντογάν.
Η κόλαση είναι άδεια…
Οι διάβολοι είναι εδώ…

Σενέρ Λεβέντ
26 Οκτωβρίου 2025
Εφημερίδα Avrupa